Jökull - 01.12.1976, Síða 60

og hitastigið féll. Eftir mánaðamótin maí—júní
hætti að renna úr holunni og vatnsborð fór
lækkandi svo og hitastig.
í desember 1974 var vatnsborðið komið nið-
ur í 14,3 m og hitastig í 8,7° C.
Mestar líkur eru á, að aukinn þrýstingur eld-
fjallagass frá gossprungunni á vatnsæðar hol-
unnar hafi valdið hækkun vatnsborðsins og þar
með rennslinu. Rennsli heits vatns upp eftir
holunni hitar síðan holuveggina og veldur
liærra hitastigi á afrennslisvatninu í réttu hlut-
falli við rennslismagnið. I goslok fellur gas-
þrýstingurinn, vatnsborðið lækkar og holan
kólnar niður í sama hitastig og hitastigull svæð-
isins segir til um.
Mest gasútstreymi var í bænum um miðjan
mars, þegar lítið rann úr holunni. Ovíst er,
hvort samhengi er á milli þessara hluta.
Skjálftar og jökulhlaup í Múlakvísl í ágúst 1975 og 1976
Brúnni yfir Múlakvísl var lokað að morgni
sunnudagsins 10. ágúst 1975 vegna skemmda.
Ain hafði grafið undan einni undirstöðunni og
haft hana á brott með sér. Mikill vöxtur var í
ánni. Hófst hann undir kvöld 7. ágúst, náði há-
marki á föstudegi og fram eftir laugardegi, en
var tekinn að fjara út á sunnudegi, þegar brúin
skemmdist. Við þessi tíðindi brá Einar á
Skammadalshóli við hart og fór inn að gamla
brúarstæðinu á Múlakvísl við Léreftsliöfuð, en
þaðan er útsýni yfir sandinn og að Höfðabrekku-
jökli. Sá Einar þar talsverða jakadreif á sand-
inum. Taldi hann þetta ummerki eftir hlaup úr
jöklinum, ef til vill úr litlu jaðarlóni. Sennilegt
er, að vöxturinn í ánni hafi að nokkru stafað
af þessu hlaupi. Þess skal þó getið, að mikið
vatnsveður var nýgengið yfir.
Það er athyglisvert, að jarðskjálftahrina í Mýr-
dalsjökli hófst 7. ágúst og var nýafstaðin, þegar
vöxturinn hljóp í Múlakvísl. Þessi hrina var
stærsta hrinan á þessum slóðum síðan í apríl
um vorið. Fyrsta sólarhringinn mældust alls 22
skjálftar. Stærð skjálftanna var allt að M = 3,1.
Snemma í ágúst 1976 komu fram margir litlir
skjálftar á mælinum á Reynisfjalli, sem komu
lítt eða ekki fram á öðrum mælum. Skjálftarnir
byrjuðu hinn 4. ágúst og náðu hámarki h. 8.
ágúst, en þann sólarhring mældust a. m. k. 25
skjálftar. Skjálftar þessir litu mjög einkennilega
út á línuritinu, byrjuðu ógreinilega, stóðu til-
tölulega lengi með hægum sveiflum og voru
ólíkir hver öðrum. Eðlilegast er að túlka þessa
skjálfta sem yfirborðsumbrot nálægt skjálfta-
nema Reynisfjallsmælisins, sem er á Selfjalli ná-
lægt sporði Höfðabrekkujökuls. Um svipað leyti
og skjálftarnir hófust óx rennsli í Múlakvísl,
náði hámarki föstudaginn 6. ágúst, hélst mikið
allan laugardaginn og rénaði fyrst verulega á
58 JÖKULL 26. ÁR
sunnudag. Um tíma var talin hætta á að brúin
skemmdist.
Hinn 16. ágúst 1976 könnuðu Helgi Björns-
son, Einar H. Einarsson og Páll Tómasson í Vík
jaðar Höfðabrekkujökuls og upptök Múlakvíslar.
I farvegi árinnar sáust greinileg ummerki eftir
nýlegt jökulhlaup. A 4—5 km leið niður frá
jökulsporði lágu ísjakar strandaðir á dreif. Næst
jökli sátu allt að mannhæðarháir jakar hver við
annan í 100 m breiðum farvegi. Þar hafði áin
skorið um 3 m háan lóðréttan vegg niður í jarð-
veg. Nú rann áin um 10 m breið út um hálf-
hringlaga göng, 10—20 m2 víð, undir þverhníptu
50 m háu ísþili. Veika brennisteinslykt lagði um
göngin.
Höfðabrekkujökull hefur gengið fram undan-
farin tvö ár. Sporðurinn er víða 40—50 m hár
og vesturjaðarinn hefur lagst fast upp að fjalls-
hlíðum við Arnabotna og lokað leið frá sandi
inn að Rjúpnagili. Nokkur lítil jökulstífluð lón
hafa myndast við vesturjaðar jökulsins, og jökul-
stíflan við Huldufjallalónið hefur þykknað. Við
flug yfir Mýrdalsjökul 9. sept. 1976 sá H. B.
greinilega, að vatnsborð í þessum lónum hafði
nýlega staðið hærra en þá var.
Telja má fullvíst, að 4.-9. ágúst 1976 hafi
hlaupið úr lóninu sunnan við Huldufjöll og
smálónum við vestanverðan Höfðabrekkujökul.
Þau umbrot hafa líklega valdið umræddum
skjálftum. Hugsanlegt er, að jökulhlaup í Múla-
kvísl í ágúst 1975 hafi einnig komið úr þessum
lónum, en jarðskjálftar hins vegar komið því af
stað. Augljóst er, að meðan Höfðabrekkujökull
gengur fram, er hætta á jökulhlaupum hvert
sumar, sem gætu skemmt brúna yfir Múlakvísl.
Helgi Björnsson.
Páll Einarsson.