Jökull


Jökull - 01.06.2000, Síða 76

Jökull - 01.06.2000, Síða 76
Helgi Bjömsson FJÁRVEITING A árinu fékk félagið 250 þ. kr. styrk til útgáfu Jök- uls frá umhverfisráðuneytinu og 200 þ. kr. frá mennta- málaráðuneytinu. RANNSÓKNIR Allt frá stofnun Jöklarannsóknafélagsins fyrir tæpum fimm áratugum hefur meginstarf þess að rannsóknum beinst að Grímsvatnasvæðinu í Vatnajökli, einu virk- asta eldsgosasvæði landsins, þótt síðustu fjórir ára- tugir hafi verið þar fremur rólegir og önnur svæði virkari. Undanfarna tvo til þrjá áratugi hefur ver- ið unnið að viðamikilli könnun á landslagi á yfir- borði og botni Vatnajökuls, eðli og orsökum jökul- hlaupa, jarðskjálfta- og eldvirkni. Raunvísindastofn- un Háskólans hefur haft forystu um þá vinnu en góð samvinna jafnan verið við Jöklarannsóknafélag ís- lands, Landsvirkjun og Vegagerðina. Gagnsemi þess- ara grunnrannsókna kom í ljós í umbrotunum í Vatna- jökli síðastliðið haust, en þá reyndi mjög á þekkingu og skilning á eldvirkni í jöklinum, rennslisleiðir vatns eftir jökulbotninum, uppsöfnun vatns í Grímsvötnum og eðli jökulhlaupa. Gosið í Vatnajökli haustið 1996 olli miklum breyt- ingum á staðháttum og landslagi á Grímsvatnasvæð- inu, bæði á yfirborði jökulsins og botni hans. Til þess að kanna áhrif þessara breytinga á atburðarás og af- leiðingar hugsanlegrar eldvirkni á komandi árum og til frekari skilnings á jarðskjálftum og eldgosum á þessu virkasta eldgosasvæði landsins, lagði jarðeðlis- fræðistofa Raunvísindastofnunar til við Menntamála- ráðherra, að sérstakt átaksverkefni yrði unnið á árun- um 1997-98. Gekkst Menntamálaráðherra fyrir því að sérstök fjárveiting var veitt til stofnunarinnar vegna verkefnisins. Mikilvægur þáttur í þessum rannsóknum var síðan unninn í árlegri rannsóknaferð Jöklarann- sóknafélagsins á Vatnajökul, sem stóð í tvær vikur, 6.- 21. júní 1997, og var ein viðamesta ferð sem félagið hefur staðið að. Þáttur Jöklarannsóknafélagsins skipti miklu máli við það umfangsmikla rannsóknastarf. Vesturhluti jökulsins var enn ófær eftir framhlaup og fór leiðangur upp frá Skálafellsjökli. Farartæki á jökli voru nokkrir jeppar, m. a. nýr jeppi félagsins, vélsleðar og Landsvirkjun lagði til snjóbíl og Hann- es H. Haraldsson, sem í rúma tvo áratugi hefur ekið meir en nokkur annar fyrr og síðar um jökla landsins, flutt tæki, fólk og skála félagsins. Vegagerðin veitti félaginu styrk til eldsneytiskaupa. Þátttakendur voru 24 fyrri vikuna, 30 hina seinni, en 10 manns voru á jöklinum allan leiðangurinn. Fararstjóri var Magnús Tumi Guðmundsson. Auk rannsókna vegna umbrot- anna haustið 1996 var unnið að hefðbundnum verk- efnum. Gögn um vetrarafkomu voru umfangsmeiri en venja er þar sem boraðir voru fjölmargir snjókjarn- ar við könnun á útbreiðslu gjósku frá gosinu haust- ið 1996. A miðri Grímsvatnahellunni reyndist vetr- arafkoma 2670 mm vatns, 2040 mm á Bárðarbungu og 1680 mm á Háubungu. Vatnshæð mældist 1369 m y. s. hinn 19. júní. Unnið var að viðhaldi tækja á Grímsfjalli en þar eru nú tveir jarðskjálftamælar, ann- ar frá Raunvísindastofnun og hinn frá Veðurstofu. I leiðangrinum var einnig vitjað um veðurstöðvar sem reknar eru af Raunvísindastofnun og Landsvirkjun til þess að kanna tengsl veðurþátta og leysingar. Vík ég þá að rannsóknum í fjórum liðum sem tengjast um- brotunum haustið 1996. I. Könnun breytinga á Grímsvötnum í kjölfar goss og hlaups með íssjár- og endurkastsmælingum. Mikilvægt er að kanna áhrif eldgossins og jökul- hlaupsins frá Grímsvötnum á Skeiðarárhlaup á næstu ámm svo að spá megi um komutíma þeirra og stærð. Annars vegar höfðu umbrotin áhrif á stærð Vatnanna því að heitt bræðsluvatn frá gosstöðvunum safnaðist í Grímsvötn og bræddi talsverðan ís umhverfis þau, en auk þess barst aska með bræðsluvatni frá gosstöðv- unum og settist á botn þeirra. Ennfremur laskaðist í hlaupinu stíflan sem heldur að þeim að austan; um 6 km löng, 1 km breið og 100 m djúp renna myndaðist í stífluna. Til þess að mæla rúmmálsbreytingar var þykkt ís- hellu mæld með íssjá en þar sem rafsegulbylgjur ís- sjárinnar sjá ekki gegnum vatn voru notaðar hljóð- bylgjumælingar til þess að kanna uppsöfnun ösku á botni Vatnanna. Niðurstöður benda til þess að óverulegar breytingar hafi orðið á þykkt íshellunnar nema í norðvesturhluta Grímsvatna þar sem heitt vatn rann inn í þau frá gosstöðvunum. Endurkastmælingar benda til þess að setbunki, 10-20 m þykkur hafi orðið til í vesturhluta Grímsvatna meðan á gosinu stóð. Set- 74 JÖKULL No. 48
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92

x

Jökull

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.