Dagblaðið Vísir - DV - 07.11.2014, Síða 29

Helgarblað 7.–10. nóvember 2014 Fólk Viðtal 29
allt milli himins og jarðar. Þarna eru
listar yfir stráka sem ég var skotin í og
listar yfir vinkonur. Svo var krossað
yfir ef vinkonurnar duttu úr náðinni.
Það var gaman að lesa þetta.“
Framsóknarmaður og
svo sjálfstæðismaður
Auk sagna af fyrstu kynnum hennar
af því sem hún taldi vera fyrstu ástina
eru lýsingar á fólki sem margir kann-
ast við. „Þetta var fólk í kringum mig,
áberandi í þjóðlífinu á þessum tíma
sem foreldrar mínir þekktu, sem
höfðu mikil áhrif á allt mögulegt í
minni æsku. Fyrir mörgum eru þetta
persónur úr sögunni en voru fyr-
ir mér lifandi verur sem ég kynnt-
ist,“ segir hún og nefnir Jónas frá
Hriflu, Ásgeir Ásgeirsson og Gunnar
Thoroddsen.
Hún segir föður sinn snemma
hafa byrjað að ræða við hana um
þjóðmálin. „Ég fékk fyrir vikið áhuga
á erlendum fréttum og fylgdist náið
með forsetakosningunum í Banda-
ríkjunum 1948. Átta ára vildi ég
sjá Truman sem forseta. Ég hafði
því mínar hugmyndir, sem voru
þó gjarnan mótaðar af hugmynd-
um pabba. Pabbi var framsóknar-
maður og þá varð ég að vera fram-
sóknarmaður. Svo skiptum við um
flokk og þá varð ég sjálfstæðismaður.
Það er þó mjög langt síðan ég var
sjálfstæðis maður,“ segir hún og bros-
ir.
Ekki lítil og vitlaus
Hún segir föður sinn hafa rætt við
hana á jafningagrundvelli. „Hann
virti hugmyndir mínar og skoðanir,
tók mig alvarlega en hló ekki að mér
eða sagði mig litla og vitlausa. Það
er barni óskaplega mikils virði. Eins
átti ég afskaplega náin samskipti við
móðurömmu mína sem var stór-
merkileg manneskja, blásnauð og
fátæk kona sem kom dóttur sinni
í gegnum menntaskóla sem var
óvenjulegt á þeim tíma. Móðurafi
minn, sem bjó á Sauðárkróki, var líka
stór partur af mínu lífi þótt hann hafi
ekki alltaf verið hjá okkur.
Ég er þakklát fyrir að hafa feng-
ið tækifæri til að vera svona nákom-
in þessu fólki sem eru afar og ömm-
ur og er ekki viss um að krakkar hirði
um slíkt í dag. Og kannski foreldrar
ekki heldur, að ýta börnunum til
að sinna öfum sínum og ömmum.
Það hjálpar manni, þroskar og gef-
ur minningar sem eru mikils virði,“
segir hún og bætir við að föðurfólk
hennar komi einnig mikið við sögu
í bókinni.“
Giftist 17 ára
Jóhanna giftist Jökli Jakobssyni, leik-
ritaskáldi og útvarpsmanni, aðeins 17
ára. Hann var sjö árum eldri, prests-
sonur og kominn úr einni af fínni fjöl-
skyldum landsins. Hún viðurkennir
að það hafi þótt sérstakt að binda sig
svo ung á þessum tíma. „Ég gifti mig
eftir fjórða bekk í menntó og átti eitt
barn þegar ég tók stúdentspróf. Eftir
á að hyggja hefur mér stundum fund-
ist það skrítið af hverju við þurftum
að gifta okkur, það lá ekkert á. En mér
fannst það tilvalið og mamma hafði
ekkert á móti því.
Í bekknum mínum í mennta-
skóla var hátt hlutfall kvenna sem
fór í framhaldsnám, þarna voru að
koma nýir tímar, en á sinn hátt var
það ekki sjálfgefið að stúlka sem var
komin með barn væri að ljúka stúd-
entsprófi,“ segir Jóhanna sem fór í
guðfræði í Háskóla Íslands í nokkra
vetur.
Hún neitar að foreldrar hennar
hafi ýtt á hana að ganga mennta-
veginn. „Ég ákvað það sjálf, rétt eins
og flest annað sem ég hef gert um
dagana. Ég ætlaði ekki að láta þetta
stoppa mig.“
Hún segir árin með Jökli hafa ver-
ið góð en erfið. „Þótt það hafi far-
ið eins og það fór þá græddi ég á því
líka. Og við sjálfsagt bæði. Þetta voru
ekki alltaf auðveld ár en ég hef aldrei
séð eftir þeim. Við áttum ágætlega
saman að mörgu leyti. En óneitan-
lega var þetta mikið basl. Við vorum
með tvö börn þegar ég var tvítug og
á sama tíma vorum við að byggja.
Maður átti ekki fyrir því og var alltaf
að reyna að klóra sig áfram. En ein-
hvern veginn hafðist þetta. Þótt sumt
hafi verið erfitt þá auðgaði þessi tími
mig og gerði mig að þeirri mann-
eskju sem ég er. Ég er að mörgu leyti
sátt við það hvernig þetta hefur allt
saman þróast.“
Byrjaði á öfugum enda
Jóhanna hefur skrifað fjölda bóka
en fyrsta skáldsagan hennar, Ást á
rauðu ljósi, kom út árið 1960. Hún
hefur einnig skrifað bækur um
menningarheim Mið-Austurlanda
en þar má meðal annars nefna bók-
ina Arabíukonur sem kom út árið
2004. Aðspurð segist hún ekki kom-
in af rithöfundum. „En pabbi var
hagmæltur maður og afskaplega vel
skrifandi þótt hann hafi ekki gert
mikið af því. Móðurafi minn var
mjög kunnur hagyrðingur á Sauðár-
króki, kaupmaður og spéfugl.“
Árið 1993 gaf Jóhanna út bókina
Perlur og steinar – árin með Jökli.
Það má því segja að hún hafi byrjað
á öfugum enda. „Ég tek þetta svona
tvist og bast. Meiningin var, þegar ég
byrjaði að skrifa Svarthvíta daga, að
þetta yrði handa krökkunum mín-
um. En svo víkkaði þetta og breytt-
ist og saman komumst við að þeirri
niðurstöðu að þetta ætti erindi við
fleiri.“
Naut Jökuls
Hún viðurkennir að það hafi verið
sérstakt að stíga fram sem rithöf-
undur árið 1960 verandi gift þekktu
skáldi. „Ég bar djúpa virðingu fyrir
Jökli sem rithöfundi en það var hann
sem hvatti mig til að skrifa. Ég man
eftir því þegar ég hafði skrifað fyrstu
síðurnar og sýndi honum. Hann var
gapandi hissa og hvatti mig áfram.
Hann varð svona ljómandi ánægður
með þennan fyrsta kafla svo ég hélt
áfram og hann las yfir og var sáttur.
Bókin fékk fínar móttökur og öll
2.000 eintökin seldust upp. Ég gaf
öll höfundareintökin og átti ekki Ást
á rauðu ljósi fyrr en ég fékk hana
á fornsölu löngu seinna. Síðan hef
ég lesið hana tvisvar og finnst dá-
samlegt að rifja upp hvað hún þótti
hneykslanleg á sínum tíma. Hún
þótti djörf, þrátt fyrir að vera af-
skaplega saklaus og hugguleg. Það
er makalaust að sjá hvað viðhorf-
in í samfélaginu hafa breyst. En hún
er vel skrifuð og skemmtileg. Ég hef
aldrei skammast mín fyrir hana,“
segir hún og bætir við að þótt bók-
inni hafi verið vel tekið hafi mörgum
þótt hún léttvæg. „En ég naut Jökuls.
Það þótti sætt að ég væri rithöfund-
ur líka. Við áttum lítil börn, það var
ákveðinn sjarmi yfir þessu. Þetta var
mjög skemmtilegur tími,“ segir hún
og bætir við að hún sé einstaklega
ánægð með titilinn. „Jökull á titilinn.
Það þekktu allir þessa bók og auðvit-
að kitlaði það. Maður var dálítið upp
með sér þótt fyrst og fremst hafi bók-
in átt að hjálpa okkur í byggingar-
málunum. Við vorum að brasa við að
koma fokheldri hæð á Seltjarnarnes-
inu í búsetuhæft stand. En já þetta
var gaman.“
Ekki miðdepill alheimsins
Jóhanna hefur ferðast afar mikið til
Mið-Austurlanda, Asíu og Afríku.
Síðustu árin hefur hún ferðast með
Íslendinga til Mið-Austurlanda og
víðar þar sem hún hefur frætt fólk
og reynt að leiðrétta misskilning
og fordóma sem hún segir gjarnan
ríkja gagnvart íslömskum samfélög-
um. Núna í haust var hún að koma
úr enn einni ferðinni til Írans. „Ég
hef sagt í mörg ár að þetta verði mín
síðasta ferð. En svo skipti ég alltaf
um skoðun. Það er mikil ásókn í að
komast í ferð til Írans og þar sem
Íran er uppáhaldslandið mitt get ég
ekki staðist að fara aftur,“ segir hún
og telur að ferðalögin hafi gert
„Heppin
að þetta
skyldi fara vel“
„Barnabörnin eru
áhugasöm um að
fræðast um gamla tíma
og ef þau eru það ekki hef
ég troðið því upp á þau.
Ætlar að ná sér Jóhanna er kom-
in heim eftir dvöl á sjúkrahúsi þar
sem krabbameinsæxli var skorið úr
öðru lunga hennar. MyNd SiGtryGGur Ari
Þriggja ára
Jóhanna ólst
upp í Reykjavík.
MyNd Úr EiNkASAFNi