Bændablaðið - 29.01.2015, Blaðsíða 16

16 Bændablaðið | Fimmtudagur 29. janúar 2015
Fyrir nokkrum árum var
opnuð áhugaverð heimasíða
með upplýsingar um það
hvernig fólk getur stjórnað
vaxtarlagi katta með því að
rækta þá í krukku.
Hugmyndin byggist á
svipuðum forsendum og ræktun
dvergtrjáa og er ætluð fólki sem
er orðið leitt á að eiga ketti með
hefðbundið vaxtarlag. Og hvers
vegna ætti fólk svo sem að láta
sér nægja hefðbundnar kisur ef
það getur fengið þær með þeirri
lögun sem það vill?
Til að rækta krukkuketti
er árangursríkast að taka
kettlinginn eins ungan og
mögulegt er, alls ekki eldri en
vikugamlan, og koma honum
fyrir í þröngri glerkrukku með
þeirri lögun sem fullvaxin
kisan á að vera. Bein nýfæddra
kettlinga eru mjúk og
sveigjanleg og því er auðvelt
að koma kettlingnum í krukkuna
áður en lokið er skrúfað á. Mýkt
beinanna gerir það að verkum að
kettlingarnir falla auðveldlega
að lögun krukkunnar.
Að sjálfsögðu þarf að gera
ráð fyrir að kettlingurinn
þurfi að anda og nærast og að
það þurfi að hreinsa undan
honum. Auðvelt er að sjá kisu
fyrir súrefni með því að hafa
lítil göt á krukkunni en til að
næra og hreinsa undan henni er
best að stinga röri í báða enda
krukkunnar. Annað er notað
til að fæða kisu en með hinu
losar hún sig við úrgang. Þegar
kötturinn hefur náð fullum vexti
er krukkan brotin utan af honum
og viti menn, hann heldur lögun
sinni hvort sem um er að ræða
ferhyrning, kúlu eða spíral.
Varla þarf að taka það fram
að á heimilum þar sem börn eru
með kattaofnæmi er óþarfi að
taka kisu úr krukkunni – hún
getur verið þar alla ævi, börnum
og fullorðnum til ánægju og
augnayndis.
Eins og glöggir lesendur
eru eflaust búnir að átta sig á
eru leiðbeiningarnar um gerð
krukkukatta uppspuni frá rótum.
Engum heilvita manni dettur í
hug að setja lítinn kettling í
krukku og ætlast til að hann vaxi
þar. Heimasíðan var stofnuð af
háskólastúdentum við MIT í
Bandríkjunum og þykir eitthvert
best lukkaða netgabb síðari tíma.
Fréttir af síðunni fóru sem eldur
í sinu um netið og kattarvinir
og dýraverndunarsinnar sem
gleyptu við sögunni áttu ekki
orð til að lýsa hneykslan sinni
og reiði. Reiðin gekk svo langt
að málið var kært til bandarísku
alríkislögreglunnar og hún
sá sér ekki annað fært en að
rannsaka það.
Hugmyndin um að rækta
spendýr í krukkum er ekki ný
af nálinni því haft er fyrir satt
að einn af keisurunum í Kína
hafi látið steypa ráðgjafa sína
inn í leirkrukkur þannig að
höfuðið eitt stóð upp úr. Með
þessu tryggði hann sér hollustu
þeirra og kom í veg fyrir að
þeir yfirgæfu hirðina án hans
vitneskju. /VH
Krukkukettir
Eins og greint hefur verið frá
í fréttum undanfarinna vikna
hefur ekki tekist að manna í
stöður fyrir dýralæknaþjónustu
í Þingeyjarsýslum, á svæði
fimm, og á Austurlandi, á
svæði sex. Búnaðarsamband
Suður-Þingeyinga hefur
nú sótt um styrk til
Framleiðnisjóðs landbúnaðarins
til Þróunarverkefnis í
dýralæknaþjónustu.
Þann 1. nóvember síðastliðinn
rann út þjónustusamningur um
almenna dýralæknaþjónustu á níu
svæðum á landinu samkvæmt lögum
um dýralæknaþjónustu í dreifðum
byggðum. Guðrún Tryggvadóttir,
formaður Búnaðarsambands
Suður-Þingeyinga, segir að ein
umsókn hafi borist fyrir svæði fimm
(Þingeyjarsýslur). „Umsækjanda
var síðar tjáð af starfsmanni
Matvælastofnunar (MAST) að
starfshlutfallið væri 50 prósent og
um leið yrði vaktsvæðið minnkað
um Svalbarðshrepp og Langanes.
Aðeins eitt annað vaktsvæði á
landinu fékk sömu meðhöndlun,
svæði sex (Austurland).
Dýralæknum á báðum þessum
svæðum fannst þetta ekki boðlegt
og gerðu ekki samning. Aftur var
auglýst en enginn sótti um. Eins og
staðan er núna eru því ekki til staðar
þjónustusamningar við dýralækna á
þessum tveimur svæðum, nema rétt
austasta hlutanum; Svalbarðshreppi
og Langanesi sem fylgir nýju
vaktsvæði Vopnafjarðar. Frá 1.
nóvember síðastliðnum var því ekki
vakthafandi dýralæknir á þessum
svæðum og margir dagar sem enginn
var á vakt og benti hver á annan. Frá
því í desember hefur vaktþjónustan
verið leyst tímabundið og núverandi
vaktaskipulag nær til 1. febrúar.
Dýralæknir á Vopnafirði hefur
til að mynda verið vakthafandi í
Þingeyjarsýslum síðastliðna 11
daga. Frá og með 24. janúar og
út mánuðinn verða dýralæknar á
Húsavík á vakt.
Við erum ekki að setja okkur
upp á móti því að vakthafandi
dýralæknir starfi í Vopnafirði en hitt
er algjörlega óásættanlegt að ekki
séu til staðar þjónustusamningar í
Þingeyjarsýslum að stærstum hluta
og á Austurlandi.
Þegar upp koma bráðatilfelli
er enginn dýralæknir á vakt hér í
sýslunni heilu vikurnar. Þó svo
að dýralæknir sé skráður á vakt á
Vopnafirði er það ekki boðlegt fyrir
bændur í Suður-Þingeyjarsýslu, en
þar er um að ræða upp í 3 tíma
akstur og viðkomandi bráðatilfelli
ekki lengur á lífi. Bændum ber á
sama tíma samkvæmt nýjum lögum
um dýravelferð að sjá til þess
að sjúkar eða særðar skepnur fái
ávallt tilhlýðilega læknismeðferð.
Núverandi aðstæður bjóða ekki
upp á það að bændur geti fengið
dýralækni sé þess þörf.
Engin lausn er í sjónmáli og ekki
virðist vera til fjármagn til að hægt sé
að tryggja þessa þjónustusamninga.
Mikil óánægja er meðal bændanna
hér í sýslunni og þá sérstaklega
kúabænda sem nota þjónustuna mun
meira.“
Þróunarverkefni í
dýralæknaþjónustu
„Þegar við fórum að velta því
upp hvernig þetta þyrfti að
vera og hvernig við vildum sjá
dýralæknaþjónustuna í héraðinu voru
ákveðin lykilorð sem okkur fannst
skína í gegnum alla umræðuna; það
að fyrirbyggja, auka þekkingu, nýta
nútímatækni og auka hagkvæmni
í rekstri. Þessar hugmyndir
leiddu af sér Þróunarverkefni í
dýralæknaþjónustu. Hugsunin í
því verkefni er sú, að auðveldara
er að fyrirbyggja en að meðhöndla.
Ávinningurinn er augljós;
heilbrigðari búfénaður, minni
vinna og betri afkoma. Aukin
þekking bænda á dýraheilbrigði
er líka mikilvægur þáttur. Tæknin
sem við búum við í dag býður upp
á fjölbreyttari lausnir og útfærslur
á meðhöndlun sem ekki var í boði
fyrir nokkrum árum. Allt þarf
þetta svo að skila hagkvæmni í
rekstri. Við vildum sem sagt sjá
dýralækni sem kæmi inn á búin
og gerði áætlun með bóndanum
um fyrirbyggjandi aðgerðir til
varnar fóðrunarsjúkdómum eins
og súrdoða, júgurbólgu, ófrjósemi í
nautgripum, sníkjudýravandamálum
og fleiru. Dýralæknirinn héldi einnig
námskeið og fræðslufyrirlestra fyrir
bændur og ráðunauta og stuðlaði
þannig að aukinni þekkingu. Bændur
fengju þannig tækifæri til þess að
nýta sérfræðiþekkingu dýralæknis
til að bæta búreksturinn en ljóst er
að góð dýralæknaþjónusta er ein
af grunnforsendum þess að unnt
sé að ná bættum árangri í búskap
og auka velferð búfjár. Unnið hefur
verið í miklum og góðum tengslum
við Bændasamtökin með sérstöku
liðsinni Þorsteins Ólafssonar
dýralæknis og MAST.
Nú liggur fyrir umsókn í
Framleiðnisjóð landbúnaðarins
um þetta þróunarverkefni sem
gengur út á nýjar áherslur í
dýralækningum. Verkefnið er
hugsað til þriggja ára og er lagt upp
með það hér í Suður-Þingeyjarsýslu.
Svar Framleiðnisjóðs liggur þó
væntanlega ekki fyrir fyrr en eftir
mánuð en það er grundvöllur þess að
hægt sé að vinna verkefnið áfram.“
/smh
Þróunarverkefni í dýralæknaþjónustu í Suður-Þingeyjarsýslu:
Nýjar áherslur á fyrirhyggju og forvarnir
STEKKUR
Ný reglugerð um matvæla-
merkingar tók gildi hér á landi
19. janúar síðastliðinn. Frestur
er til 13. maí 2015 til að uppfylla
reglurnar hér á landi samkvæmt
innleiðingareglugerðinni. Um
nokkuð róttækar breytingar er
að ræða í ákveðnum tilvikum, til
dæmis varðandi kjötmerkingar.
Til að mynda verður skylt að geta
um uppruna á svínakjöti, kindakjöti,
geitakjöti og fuglakjöti – fersku og
frosnu. Hingað til hefur aðeins verið
skylt að geta um uppruna nautakjöts.
Öflugri neytendavernd
Markmið reglugerðarinnar er að
tryggja öflugri neytendavernd í
tengslum við matvælaupplýsingar.
Reglugerðin gerir kröfu um skýrari,
ítarlegri og nákvæmari upplýsingar
um innihald matvæla. Hún gildir
á öllum stigum matvælaferlisins
þegar starfsemi varðar miðlun
matvælaupplýsinga til neytenda.
Hún gildir um öll matvæli sem
ætluð eru neytendum, þ.m.t.
matvæli sem stóreldhús afgreiða
og matvæli sem ætluð eru fyrir
stóreldhús.
Jónína Stefánsdóttir, fagsviðs-
stjóri stjórnsýslu og löggjafar hjá
Matvælastofnun, segir að eftirlitið
verði hjá heilbrigðiseftirliti
sveitarfélaga í verslunum,
veitingastöðum og sumum
framleiðslufyrirtækjum, það er
þeim fyrirtækjum sem nú eru
undir eftirliti heilbrigðiseftirlitsins,
en hjá Matvælastofnun í þeim
framleiðslufyrirtækjum, með
dýraafurðir, sem Matvælastofnun
hefur nú eftirlit með.
Þessi reglugerð kemur í stað
fjögurra eldri en nálgast má
frekari upplýsingar um hana á
vef Matvælastofnunar: http://
mast . is /matvael i /merkingar/
almennarmerkingar/. /smh
Nýjar reglur um matvælamerkingar:
Merkja verður allt
kjöt með uppruna
Helstu atriði í nýju reglugerðinni:
• Leturstærð: Krafa er um að merkingar skulu vera læsilegar, en að auki er sett lágmarks-
leturstærð lágstafa 1,2 mm á hæð. Undantekningar gilda um smáar pakkningar
• Ofnæmisvaldar: Neytendur eiga rétt á upplýsingum um ofnæmisvalda í innihaldi allra
matvæla.
• Óforpökkuð matvæli: Í innleiðingareglugerð kemur fram að upplýsingar sem seljanda er
skylt að veita um ofnæmisvalda við markaðssetningu óforpakkaðra matvæla, er heimilt að
gefa upp á hvaða hátt sem er, þ.m.t. munnlega. Ef upplýsingarnar eru gefnar munnlega verður
seljandi að gefa það til kynna á sýnilegan hátt að starfsfólk veiti nánari upplýsingar s.s. með
merkimiða, á matseðli eða á skilti þar sem neytandi velur matvælin.
• Forpökkuð matvæli: Á forpökkuðum matvælum er ný krafa um að ofnæmisvaldar skuli
vera með áherslu s.s. litarbreytingu eða feitletrun í innihaldslýsingu forpakkaðra matvæla.
• Frystidagsetning: Krafa er um merkingu frystidagsetningar á fryst kjöt, frystar unnar kjötvörur
og frystar óunnar lagarafurðir (=fiskur, lindýr, krabbadýr).
• Uppruni: Áfram er krafa um að upplýsa um uppruna ef skortur á þeim upplýsingum getur verið
villandi. Skylt verður að upplýsa um uppruna á svínakjöti, kindakjöti, geitakjöti, fuglakjöti –
fersku og frosnu. Að auki verður krafa um upplýsingar um uppruna aðalhráefnis, ef uppruni
vöru er gefinn upp og er ekki sá sami og uppruni aðalhráefnis. Komin er út reglugerð ESB nr.
1337/2013 um upprunamerkingar á kjöti sem lýsir útfærslu þessara merkinga.
• Geymsluþol: Í reglugerð ESB kemur fram að litið er á matvæli sem heilsuskaðleg eftir síðasta
notkunardag og því er ekki leyfilegt að selja þau eftir „notist eigi síðar en“ dagsetningu. Hins
vegar verður leyfilegt að selja matvæli áfram eftir „best fyrir“ dagsetningu. „Best fyrir“ lágmarks-
geymsluþolsmerkingu má því ekki nota á tilbúin matvæli ef hætta er á að sjúkdómsvaldandi
örverur geti fjölgað sér í þeim.
• Pökkunardagur: Íslenska ákvæðið um að merkja skuli pökkunardag á kælivörur fellur út.
• Fjarsala: Krafa er um að skylduupplýsingar séu aðgengilegar fyrir neytendur áður en kaup
eru ákveðin og við afhendingu.
• Eftirlíkingar/hliðstæður: Ef notað er staðgengilshráefni t.d. pizzatoppur í stað osts, á það
að koma fram við vöruheiti.
• Vatnsinnihald: Ef kjötvörur og fiskafurðir, sem líta úr eins og heil stykki, innihalda meira en
5% af viðbættu vatni á það að koma fram við heiti vöru. Viðbætt vatn á alltaf að koma fram í
innihaldslýsingu á kjöti, unnum kjötvörum (meat preparations) og óunnum fisk og óunnum
lagarafurðum (unprocessed fishery products and unprocessed bivalve molluscs).
• Viðbætt prótein af öðrum uppruna: Viðbætt prótein af öðrum dýrauppruna sem bætt
í kjötafurðir (meat products), unnar kjötvörur (meat preparations) og lagarafurðir (fishery
products) þurfa að koma fram við í vöru.
• Samsett kjöt: Kjötafurðir (meat products), unnar kjötvörur (meat preparations) og lagarafurðir
(fishery products) sem líta út fyrir að vera heil stykki, en eru samsett úr bitum, eiga að merkjast
„samsett úr stykkjum úr kjöti“ og „samsett úr stykkjum úr fiski“.
• Nanótækni: Innihaldsefni sem eru framleidd úr nanóefnum eiga að merkjast með „nanó“
í innihaldslýsingu.
• Jurtaolía og jurtafeiti: Merkja á úr hvaða plöntu olían/feitin er unnin.
• Reglur um næringargildi eru breyttar. Upplýsingar um næringargildi verða að vera
samkvæmt nýju reglunum.
• Skylt verður að næringargildismerkja flest forpökkuð matvæli frá 13. desember 2016.
Undantekningar koma fram í V. viðauka og 4. tl. 16. greinar.
• Leyft verður að dreifa matvælum eftir „best fyrir“ dagsetningu. Það ber þó að aðgreina
útrunnin matvæli með skýrum hætti í verslunum frá matvælum sem eru ekki komin fram yfir
dagsetningu lágmarksgeymsluþols.