Þjóðmál - 01.03.2006, Blaðsíða 53
Þjóðmál Vor 2006 5
á. mataræði. Íslendinga .. Það. má. líka. and-
mæla.þessu.með.sömu.rökum.því.á.okkar.
borðum. eru. skyr,. rúgbrauð. og. soðin. ýsa.
ekki.síður.dæmigerður.matur ..Svipaða.sögu.
má.vafalítið.segja.um.flestar.þjóðir ..Það.er.
hægt.að.draga.fram.bæði.góðar.og.slæmar.
hliðar.á.mataræði.þeirra.og.annarri.menn-
ingu ..
Vissulega.á.drjúgur.hluti.af.áhuga.fólks.á.gagnrýninni.og.óvæginni.umfjöllun.
um.Bandaríkin.sér.virðingarverðar.ástæður ..
Ég.sé.enga.ástæðu.til.að.gera. lítið.úr.fólki.
sem.t .d ..gagnrýnir.stjórnvöld.í.Washington.
með.málefnalegum.hætti ..Raunar.þykir.mér.
afar.skiljanlegt.að.upplýst.fólk.hafi.áhyggjur.
af.því.að.risaveldið.noti.afl.sitt.til.illra.verka ..
Tortryggni.í.garð.þeirra.sem.hafa.mikil.völd.
og.mikil.áhrif.kann.að.vera.skynsamleg ..En.
ég.held.að.slík.skynsamleg.tortryggni.skýri.
ekki.nema.lítinn.hluta.af.áhuga.Íslendinga.
og.fleiri.Evrópuþjóða.á.því.sem.aflaga.fer.í.
Vesturheimi ..
Mynd. Bandaríkjanna. eins. og. hún. lítur.
út. fyrir. hugskotssjónum. Evrópumanna.
á. sér. mikla. sögu. og. merkilega .. Á. mynd-
flötinn. varpa. menn. ekki. aðeins. fréttum.
og.fróðleik.sem.þeim.berast.vestan.um.haf.
heldur. líka. sínum.eigin.öfgum.og.firrum,.
löstum. og. ósiðum .. Meðan. villta. vestrið.
var. og. hét. hneyksluðust. evrópskir. íhalds-
menn. á. menntunarleysi,. skorti. á. siðfágun.
og.bágbornu.menningarástandi.Bandaríkja-
manna .. Það. var. kannski. skiljanlegt. að.
gamla. yfirstéttin. yrði. pirruð. á. því. hvað.
fátæklingarnir. sem.hröktust.yfir.hafið.áttu.
allt. í. einu. andskoti. mikla. peninga .. Þessi.
viðhorf.eru.býsna.lífseig.og.eiga.trúlega.enn.
sinn.þátt.í.því.að.þótt.bandarískir.háskólar.
og.vísindastofnanir.séu.í.fremstu.röð.og.raki.
til.sín.Nóbelsverðlaunum.eru.Kanar.gjarna.
taldir. öðrum. mönnum. grunnhyggnari.
og. þótt. þeir. hafi. fóstrað. Aaron. Copland,.
George.Gershwin,.Louis.Armstrong,.Miles.
Davis,. Arthur. Miller,. Ernest. Hemingway,.
Tennessee. Williams,. John. Steinbeck. og.
Richard. Wright. þykir. ekkert. tiltakanlega.
hjárænulegt.að.álíta.þá.menningarsnauða.ef.
ekki.menningarlausa.með.öllu .
Það.er.eins.með.matinn.og.menninguna,.
það. ómerkilegasta. sem. Bandaríkjamenn.
bera.á.borð.er. iðulega.talið.dæmigert.fyrir.
þá ..Hins.vegar.dettur.fáum.í.hug.að.Euro-
vision. söngvakeppnin. sé. dæmigerð. fyrir.
evrópska. tónlist. eða. enskar. fótboltabullur.
séu. samnefnari. fyrir. alþýðumenningu. við.
austanvert.Atlantshaf ..Hér.hefur.verið.bent.
á.eina.rót.þessara.viðhorfa.sem.er.urgur.og.
beiskja. evrópskrar. yfirstéttar. á. 19 .. öld. út.
í. fátæklinga. sem. hættu. að. knékrjúpa. fyrir.
henni,. fluttu. til. Ameríku. og. gerðust. sínir.
eigin. herrar .. En. þótt. þessi. rót. sé. ekki. al-
veg. dauð. dafna. viðhorf. Evrópumanna. til.
Ameríku.tæpast.eingöngu.á.þeim.litla.safa.
sem.hún.dregur.upp.úr.fortíðinni ..
Ég.held.að.veigamesta.ástæðan.fyrir.mik-illi.eftirspurn.eftir.illu.umtali.um.Banda-
ríkin.sé.að.slíkt.umtal.afsakar.nær.allt.sem.
aflaga. fer.hjá.öðrum ..„Hvað.höfðingjarnir.
hafast.að,.hinir.meina.sér.leyfist.það“.kvað.
Hallgrímur. Pétursson. í. 22 .. Passíusálmi ..
Bandaríkin.hafa.um. langt. skeið. verið. for-
ysturíki. bæði. í. efnahagsmálum,. vísindum,.
tækni. og. þjóðfélagsþróun .. Fyrir. vikið. er.
freistandi.fyrir.þjóðir.sem.halda.t .d ..mennta-
kerfi. sínu. í.endalausu.fjársvelti.og.búa.við.
kennaraverkföll. svo. vikum. skiptir. að. rifja.
upp.sögur.um.illa.menntaða.Ameríkana ..Og.
fyrir.þjóð.eins.og.Íslendinga.sem.eiga.heims-
met.í.sykuráti.er.afskaplega.þægilegt.að.tala.
um.átlag.manna.vestanhafs ..Það.er.eins.og.
fólk.hugsi.með.sér:.„Er.ekki.ástæðulaust.að.
hneykslast.á.okkur.fyrst.ríkasta.og.voldug-
asta. þjóð. í. heimi. stendur. sig. ekki. betur?“.
Getur.verið.að.allt.það.„víðsýna,.menntaða,.
upplýsta.og.umburðarlynda“.fólk.sem.talar.
af. mestri. vandlætingu. um. öfgar. Ameríku.