Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.2011, Síða 32

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 1. tbl. 87. árg. 201128
Kostnaðarábatagreining heilbrigðis áætl-
un ar innar var unnin af Hagfræði stofnun
Háskóla Íslands í maí árið 2000. Ætlunin
með kostnaðargreiningunni var að leggja
hagrænt mat á hve mikið kostnaður
samfélagsins myndi minnka ef markmið
heilbrigðisáætlunarinnar næðu fram
að ganga. Það kemur þó skýrt fram að
kostnaðargreining heilbrigðis áætlunarinnar
felur ekki í sér fullkomna eða tæmandi
kostnaðar ábatagreiningu þeirra markmiða
sem sett eru fram í skýrslunni.
Í útreikningum Hagfræðistofnunar var
kost naður samfélagsins metinn á nokkrum
þáttum heilbrigðisáætlunarinnar. Sam-
félags legur kostnaður áfengis notkunar
var metinn á 5,7-7,7 milljarða króna á
ári og tóbaksnotkun var metin á 4,4-8,6
milljarða króna á ári. Sé þessi kostnaður
uppfærður á núgildandi verð lag er um
að ræða kostnað vegna áfengisnotkunar
upp á 10-14 milljarða og kostnað vegna
tóbaksnotkunar upp á 8-15 milljarða króna.
Útreikningar annarra þjóða á þjóðhagslegri
byrði vegna áfengis- og vímuefnaneyslu
er töluvert hærri og sé miðað við neyslu
Íslendinga gæti kostnaðurinn verið 30-80
milljarðar á ári. Útreikningar Alþjóðaheil-
brigðismálastofnunarinnar, WHO, hafa til
dæmis sýnt að innan Evrópu er árlegur
kostnaður samfélagsins af áfengisneyslu
um 1-3% af vergri landsframleiðslu
hverrar þjóðar. Samkvæmt þeim tölum
ætti samfélagslegur kostnaður áfengis-
notkunar hér á landi að vera 15-45
milljarðar króna.
Kostnaðargreining heilbrigðis áætlunar-
innar byggist á kostnaðar ábata greiningu
(cost-benefit analysis) sem er ein af
aðferðum heilsuhagfræðinnar til að meta
kostnaðarhagkvæmni ýmissa ákvarðana
eða framkvæmda innan heilbrigðis-
kerfisins. Heilsuhagfræði er fræðigrein
sem fjallar meðal annars um það hvernig
best sé að nýta það fé, sem veitt er í
heilbrigðiskerfið, á sem skynsamlegastan
hátt. Heilbrigðiskerfi annarra landa hafa
nýtt sér ýmsar aðferðir heilsuhagfræðinnar
við forgangsröðun og stefnumótun. Í
Bretlandi og Bandaríkjunum er löng hefð
fyrir kostnaðarábatagreiningum og ýmsum
öðrum tegundum kostnaðar greininga
sem lagðar eru til grundvallar þegar
mikilvægar ákvarðanir eru teknar innan
heilbrigðiskerfisins, til dæmis varðandi
nýja forvarnaríhlutun, nýja meðferð,
nýja þjónustu, ný lyf eða endurskoðun
á núverandi þjónustu. Aðferðir
heilsuhagfræðinnar geta því virkað sem
ein skonar þröskuldur á framboð þar
sem meðferð eða forvarnaríhlutun þarf að
vera gagnreynd og skilvirk. Tilhneigingin
er venjulega sú að veita of mikla
heilbrigðisþjónustu þegar það er ríkið sem
greiðir mestan hluta kostnaðarins.
Kostnaðarábatagreiningar taka oft mið
af því að verðleggja líf og heilsu. Saman-
burður er síðan gerður á kostnaði og
ábata til þess að sýna fram á heildaráhrif
ákvörðunarinnar. Greiningin tekur ekki
einungis tillit til efnahagslegra þátta
heldur einnig til huglægra þátta, svo
sem þjáningar. Margar rannsóknir
liggja að baki kostnaðarábatagreiningu
Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands,
sumar innlendar og aðrar erlendar en
flestar þær innlendu eru einnig byggðar
á erlendum rannsóknarniðurstöðum.
Greiningin er að hluta til byggð á
erlendri aðferðafræði og erlendum rann-
sóknum sem lagaðar eru að íslenskum
aðstæðum. Leiðrétt er út af mannfjölda,
tíðni, gengi, launataxta og ólíkum
kostnaði heilbrigðisþjónustunnar. Inn
Helga Garðarsdóttir, helga.gardarsdottir@sjukra.is
KOSTNAÐARÁBATAGREINING
HEILBRIGÐISÁÆTLUNAR TIL ÁRSINS 2010
Fjallað er um heilbrigðisáætlun til ársins 2010 á öðrum stað í blaðinu. Með
áætluninni fylgdi kostnaðarábatagreining og er farið yfir hana hér. Í leiðinni eru
útskýrð ýmis hugtök innan heilsuhagfræðinnar.