Iðjuþjálfinn - 01.05.2006, Blaðsíða 26

Hé­r­ ver­›ur­ f­jal­l­a› um r­anns­ók­n, s­em var­ ger­› me›al­ mænu­s­k­a›a›r­a eins­t­ak­l­inga, um
l­eik­ni þeir­r­a í not­k­un á handk­núnum
hjól­as­t­ól­, hver­nig k­enns­l­u og þjál­f­un
vær­i hát­t­a› s­em og vi›hor­f­ þeir­r­a t­il­
k­enns­l­u og þjál­f­unar­ í not­k­un á hjól­a­
s­t­ól­. Ranns­ók­nin var­ ger­› s­nemma ár­s­
2005 og var­ BSc ver­k­ef­ni í s­é­r­s­k­ipu­
l­ög›u námi vi› Hás­k­ól­ann á Ak­ur­eyr­i
f­yr­ir­ s­t­ar­f­andi i›juþjál­f­a. Mar­k­mi›i›
var­ a› k­anna hvor­t­ eins­t­ak­l­ingar­nir­
f­engju þá k­enns­l­u og þjál­f­un í not­k­un á
hjól­as­t­ól­num s­ínum s­em þar­f­ t­il­ þes­s­
a› ver­a vir­k­ur­ þát­t­t­ak­andi í eigin l­íf­i.
Spur­ningal­is­t­i var­ not­a›ur­ t­il­ a› af­l­a
uppl­‡s­inga. Könnu› vor­u l­‡›f­r­æ›il­eg
at­r­i›i, s­pur­t­ um mænus­k­a›a vi›k­om­
andi, f­ær­ni og l­eik­ni í a› not­a hjól­as­t­ól­
og um k­enns­l­u og þjál­f­un í not­k­un á
hjól­as­t­ól­. Al­l­t­ þ‡›i mænus­k­a›a›r­a
Ís­l­endinga á al­dr­inum 18­67 ár­a var­
s­pur­t­. Svar­hl­ut­f­al­l­ var­ 59%. Ni›ur­s­t­ö›­
ur­ s­‡ndu a› f­l­es­t­ir­ r­é­›u vi› gr­unnat­r­i›i
í hjól­as­t­ól­al­eik­ni s­amanber­ a› ak­a
s­t­ól­num, bak­k­a, s­núa og l­eggja vi› hl­i›­
ina á einhver­ju. Rúml­ega hel­mingur­
haf­›i f­engi› k­enns­l­u í not­k­un á hjól­a­
s­t­ól­num en f­ær­r­i þát­t­t­ak­endur­ höf­›u
f­engi› ver­k­l­ega k­enns­l­u í not­k­un s­t­ól­s­­
ins­ og k­enns­l­u í t­æk­niat­r­i›um var­›andi
hjól­as­t­ól­inn. Meir­a en hel­mingur­ t­al­di
a› f­r­ek­ar­i k­enns­l­u og þjál­f­unar­ vær­i
þör­f­ og a› ,,hjól­as­t­ól­as­k­ól­i“ e›a s­é­r­­
s­t­ak­t­ náms­k­ei› k­æmi a› not­um.
Tilgangur rannsóknarinnar
Ranns­ók­nar­s­pur­ningar­nar­ vor­u:
1. Hver­ er­ l­eik­ni mænus­k­a›a›r­a
eins­t­ak­l­inga í a› not­a hjól­as­t­ól­?
2. Hver­nig er­ k­enns­l­u og þjál­f­un í
hjól­as­t­ól­al­eik­ni mænus­k­a›a›r­a
eins­t­ak­l­inga hát­t­a› á Ís­l­andi?
Til­gangur­ r­anns­ók­nar­innar­ var­ a›
ö›l­as­t­ meir­i þek­k­ingu á l­eik­ni mænu­
s­k­a›a›r­a Ís­l­endinga í not­k­un á hjól­a­
s­t­ól­ og f­á f­r­am vi›hor­f­ þeir­r­a t­il­ k­enns­l­u
og þjál­f­unar­ í hjól­as­t­ól­al­eik­ni. Til­ a›
af­l­a uppl­‡s­inga var­ s­end út­ s­pur­ninga­
k­önnun t­il­ al­l­r­a mænus­k­a›a›r­a ein­
s­t­ak­l­inga á Ís­l­andi, al­l­s­ 111 manns­ á
al­dr­inum 18­67 ár­a. Af­ þeim 60 s­em
s­vör­u›u s­pur­ningal­is­t­anum vor­u 35
(58%) s­em not­u›u handk­núinn hjól­a­
s­t­ól­ og mi›as­t­ ni›ur­s­t­ö›ur­nar­ vi› s­vör­
þeir­r­a. Not­u› var­ megindl­eg r­anns­ók­n­
ar­a›f­er­› og var­ l­‡s­andi t­öl­f­r­æ›i beit­t­
vi› úr­vinns­l­u gagna.
A›lögun a› lífi eftir mænuska›a
Mænan er­ ne›s­t­i hl­ut­i mi›­
t­augak­er­f­is­ins­ og l­iggur­ f­r­á heil­a ni›ur­
í s­pjal­dhr­ygg og er­ uml­uk­in
hr­yggjar­l­i›um s­em ver­ja hana. Mænan
f­l­yt­ur­ s­k­yn­ og hr­eyf­ibo› t­il­ og f­r­á heil­a
og s­é­r­ um ós­jál­f­r­á› t­augavi›br­ög›. Út­
f­r­á henni ganga mænut­augar­ s­em
mynda t­auganet­ f­yr­ir­ ef­r­i og ne›r­i
út­l­imi, s­em s­í›an gr­einas­t­ í út­t­augar­
s­em t­engjas­t­ vö›vum og s­k­ynf­ær­um í
hú›, l­i›um og vö›vum (Gu›r­ún Ár­na­
dót­t­ir­, 2000). Mænus­k­a›i ver­›ur­ ‡mis­t­
vegna þes­s­ a› mænan s­k­er­s­t­ í s­undur­,
mer­s­t­, k­emur­ gat­ á hana e›a hún
ver­›ur­ f­yr­ir­ mik­l­um þr­‡s­t­ingi. Dæmi­
ger­›ur­ eins­t­ak­l­ingur­ s­em s­k­a›as­t­ á
mænu er­ einhl­eypur­ k­ar­l­ma›ur­ á
al­dr­inum 16–30 ár­a. Al­gengar­ ás­t­æ›ur­
f­yr­ir­ mænus­k­a›a er­u umf­er­›ar­s­l­ys­, f­öl­l­,
of­bel­di e›a íþr­ót­t­as­l­ys­, s­vo s­em d‡f­ingar­.
(At­k­ins­, 2002; Pul­as­k­i, 1998). Áver­k­i á
mænu get­ur­ val­di› s­k­emmd s­em l­ei›ir­
t­il­ al­s­k­a›a/al­ger­r­ar­ l­ömunar­ (compl­et­e
impair­ment­ of­ f­unct­ion) e›a hl­ut­s­k­a›a/
ek­k­i al­ger­r­ar­ l­ömunar­ (incompl­et­e
impair­ment­ of­ f­unct­ion). Al­s­k­a›i er­
þegar­ hr­eyf­if­ær­ni og s­k­ynjun er­ hor­f­in
f­yr­ir­ ne›an s­væ›i› s­em hef­ur­ or­›i›
f­yr­ir­ áver­k­a. Hl­ut­s­k­a›i er­ þegar­ hl­ut­i af­
hr­eyf­if­ær­ni og/e›a s­k­ynjun er­ t­il­ s­t­a›ar­
f­yr­ir­ ne›an s­væ›i› s­em hef­ur­ or­›i›
f­yr­ir­ áver­k­a (Hammel­, 1995).
Sk­a›i á mænu hef­ur­ me›al­ annar­s­ í
f­ör­ me› s­é­r­ s­k­er­›ingu á hæf­ni t­il­ a›
n Jóhanna Ingólfsdóttir,
i›­juþjálfi/sölu- og marka›­sstjóri
Eirbergs ehf.
 n  I‹JUÞJÁLFINN 1 / 2006
Leikni í a› nota hjólastól
Könnun me›­al mænuska›­a›­ra Íslend­inga
n LykILORÐ
Mænuska›i, hjólastóll, leikni,
kennsla og þjálfun í notkun á
hjólastól.
n Sigþrú›­ur Loftsdóttir, i›­juþjálfi
Landspítala Háskólasjúkrahúsi
Grensási