Skólavarðan - 01.05.2007, Blaðsíða 14

14
SKÓLAVARÐAN 4.TBL. 7. ÁRG. 2007
ingu leikskóladagsins kom upp í
kennarasamfélaginu,“ segir Björg. „Sú
fyrri er þensla í þjóðfélaginu. Hún hefur
veruleg áhrif á leikskólastarf og víða
fást leiðbeinendur ekki til starfa, hvað
þá kennarar. Við þessar aðstæður þurfti
að stytta tímann og senda börn heim og
þá kom þetta upp: Er leikskólinn þannig
í raun að fram fari markviss kennsla
allan daginn? Svarið er nei. Raunin er
sú að margir kennarar ráða sig til starfa
frá klukkan átta til tvö eða þar um bil.
Er þá ekki kominn tími til að þora að
upplýsa að kennsla fer fram á þeim
tíma og starfið sé með öðrum hætti þar
fyrir utan? Þá drögum við um leið fram
sýnileika kennarans en það er staðreynd
að hann er bara á staðnum þennan tíma.
Ef við ætlum að halda því til streitu að
hver mínúta dagsins sé jöfn öllum hinum
að innihaldi og gæðum, þá erum við
um leið að segja að það skipti ekki máli
hvort kennarar séu að störfum eða ekki.
Og þetta snýst ekki bara um hátt hlutfall
kennara í hlutastarfi. Deildarstjóri í fullu
starfi hefur til dæmis eina klukkustund á
dag í undirbúning og 35 mínútur í kaffi.
Það er tæplega 6 ½ klukkustund í starfi
með nemendum. Kennarinn sem sinnir
ekki deildarstjórn hefur aðeins lengri
tíma. Leikskóladagurinn er ekki dekkaður
af kennurum og það er staðreynd,“ segir
Björg.
„Hin sögulega skýringin,“ heldur Björg
áfram, „er sú að einu sinni höfðum við
bæði leikskóla og dagheimili. Þessar tvær
stofnanir höfðu mjög ólíkt yfirbragð.
Leikskólinn átti að vera viðbót við
foreldrauppeldið og þar var boðið upp á
fjögurra klukkustunda skóladag. Foreldrar
sem voru fjárhags- og félagslega betur
staddir nýttu sér leikskólann. Dagheimilið
var fyrir börn einstæðra foreldra og
námsmanna og hafði yfir sér meiri heimilis-
og gæslubrag. Úr þessu tvennu var svo
búið til eitt kerfi. Fjögurra klukkustunda
dvölin fór að lengjast, fyrst í fimm tíma,
svo sex og alltaf teygðist á þessu. Árið 1991
voru sett lög um leikskóla og gert ráð fyrir
að börn dveldu þar í 4 - 9 ½ tíma daglega.
Rætt var um tvo grunntíma, að börnin
væru annaðhvort frá 8-12 eða frá 13-17.
Þetta þýddi tvöfalt prógramm eins og var
í tvísetnum grunnskóla og leiddi meðal
annars til þess að kennarar réðu sig gjarnan
til starfa hálfan daginn. Þróunin hefur
svo orðið sú að nú eru nánast öll börn sjö
klukkustundir eða lengur í leikskólanum.
Um leið kýs meirihluti leikskólakennara
að vinna fyrri hluta dags, frá klukkan átta
til klukkan tvö eða þrjú. Það er brýnt að
bregðast við þessum breyttu aðstæðum og
einn liður í því er að ræða hvort skilgreina
þurfi nýjan grunntíma,“ segir Björg.
Kennarar hafa áhyggjur
af lengingu skóladagsins
En eiga börn ekki rétt á að vera meira með
foreldrum sínum? Samræmist það velferð
barns að vera í níu klukkustundir á dag
frá heimili sínu? „Margir kennarar hafa
miklar áhyggjur af þessari þróun og finnst
börn vera allt of lengi í leikskólanum á
hverjum degi,“ segir Þröstur. „Og það
eru ekki bara kennarar sem tala um þetta
heldur líka foreldrar, umboðsmaður barna
og stjórnmálamenn. Þá vaknar spurningin:
Er yfirhöfuð hægt að stýra þessu? Fullt af
fólki þarf á átta til níu tíma leikskóladvöl
að halda fyrir börn sín og jafnvel lengri.
Í Skotlandi fá til dæmis öll börn fimm
grunntíma. Svo bætir fólk við ef þörf
krefur. Þetta gæti verið ein leið til að
hafa áhrif á hugsun samfélagsins og sá
fræi að aðgerðum til að gera fólki kleift
að vera meira með börnum sínum. Það
er, að bjóða einungis upp á fimm eða sex
klukkustunda skólastarf og fólk sækir svo
um viðbótartíma að því loknu ef aðstæður
krefja.
Þess má geta að stórir atvinnurekendur
hafa látið sér detta í hug að hafa leikskóla
opinn til klukkan átta eða níu á kvöldin!
Þessi hugmynd var meðal annars viðruð
á ráðstefnu síðastliðinn vetur af fulltrúa
vinnuveitenda, sem jafnframt er foreldri.
Við vitum að börn eru móttækilegust fyrir
nám fyrri hluta dags og eru búin að fá
nóg um tvöleytið,“ segir Þröstur. „Hvað er
kennsla og hvað er skóli?“ skýtur Björg inn
í, „og hvernig skiljum við orðið kennsla?
Það er til dæmis kennsla þegar kennari
fylgist með og grípur inn í samskipti og
leik nemenda af þekkingu og reynslu.
Kennarinn kann að koma með jákvæð,
skapandi og lærdómsrík innlegg. Er það
frjáls leikur þegar börn sitja við borð og
púsla? Það er alveg eins hægt að kalla
það afþreyingu. Börn geta verið í frjálsum
leik í kennsluumhverfi og þau geta verið
í frjálsum leik í umhverfi sem er af allt
öðrum toga. Þá er jafnvel enginn kennari
á staðnum eða þau eru of þreytt til að
nema eitthvað nýtt og þjálfa það sem þau
hafa þegar lært,“ segir Björg. Á skipulag
leikskólastarfs eingöngu að snúast um
að mæta þörfum atvinnulífsins? Alls
ekki, að sögn Bjargar og Þrastar. Þær
HVAÐ ÞARF AÐ GERA?
• Stórátak í því að fjölga leikskóla-
kennurum. Menntun er undirstaða
velferðar og samfélagið bíður skaða
ef við höfum ekki á að skipa mjög
góðum kennurum og getum valið úr
umsóknum.
• Bæta kjörin, m.a. auka undirbúnings-
tíma.
• Fækka í nemendahópum, þ.e. færri á
hverri deild.
• Stjórnvöld og atvinnurekendur hefji
strax samstarf um að gera foreldrum
kleift að verja meiri tíma með börnum
sínum.
• Skilgreina sex klst. sem skipulagt skóla-
starf og grunntíma. Annað sé viðbót
að vali foreldra og sótt sérstaklega um
• Bæta þarf vinnuaðstöðu, til dæmis
með fækkun nemenda, endurbótum á
eldra húsnæði, hljóðvist og aðgengi að
tækjabúnaði
• Auka samstarf við aðra aðila, t.d.
grunn- og tónlistarskóla.
• Fjölga möguleikum til langra eða
stuttra námsleyfa – kennsla er starf
sem veldur kulnun ef ekkert er að gert.
• Fjölmiðlar taki við sér og fjalli af
myndarskap um leikskólamenntun.
Leikurinn fylgir alltaf þegar leikskólakennarar skilgreina
kennslu. Leikur, skapandi starf og daglegar athafnir, þetta
þrennt er sett undir einn hatt og allt jafn mikilvægt.
ÍSLENSK MENNTUN, MENNTASTEFNA OG -FRAMKVÆMD 2.GREIN