Þjóðmál - 01.09.2013, Blaðsíða 27

26 Þjóðmál haust 2013
í skuldabréfum bæjar­ og sveitarfélaga .
Fyrir fimm árum áttu þeir einungis um 20
milljarða í skuldabréfum gefnum út af ríkinu
og rúmlega 37 milljarða í skuldabréfum
sveitarfélaga .
Samhliða stórauknu vægi íslenskra ríkis­
tryggðra eigna hefur hlutfall erlendra eigna
sjóðanna lækkað verulega . Fyrir fimm árum
var það um 30% en hefur nú lækkað í
næstum 20% .
Vaxandi skuldbindingar ríkisins
Þessi þróun er varhugaverð fyrir margra hluta sakir . Fyrir það fyrsta, þá hafa
skuldir ríkissjóðs Íslands aukist hratt
síðastliðin ár . Samkvæmt ríkisreikningi
fyrir árið 2012 voru skuldir ríkissjóðs um
1 .952 milljarðar króna um síðustu áramót,
eða um 114% af landsframleiðslu . Ekki eru
mörg ár síðan skuldirnar voru um 40% af
landsframleiðslu . Þá er ýmislegt ótalið, svo
sem skuldbindingar vegna Lífeyrissjóðs
starfsmanna ríkisins og ábyrgða á Íbúða­
lánasjóði, sem munu að endingu falla á
ríkissjóð . Almennt hefur verið talið að
skuldara áhætta í eignasafni, þar sem fjár­
fest er í skuldabréfum með ríkisábyrgð,
sé í lágmarki — að lítil sem engin áhætta
sé til staðar — en atburðir síðustu ára
hafa sýnt okkur að ekkert er óhugsandi .
Sem dæmi mætti nefna að ef höftin yrðu
afnumin myndi kostnaður ríkisins vegna
vaxtagreiðslna snarhækka á svipstundu .
Hækkandi meðalaldur
Þá hefur meðalaldur Íslendinga hækkað samfellt í yfir 50 ár og er búist við
áframhaldi á þeirri þróun . Hátt hlutfall ríkis­
tryggðra eigna lífeyrissjóðanna, samhliða
hækkun meðalaldurs og fækkun ein stakl­
inga á vinnumarkaði, þýðir að greiðslubyrði
vinnandi manna í dag mun aukast og að
réttindi lífeyrisþega munu skerðast . Margar
þjóðir sem, ólíkt Íslendingum, komu á
gegnum streymiskerfi þegar hlutfall aldr aðra
var tiltölulega lágt standa nú frammi fyrir
gríðarmiklum vanda vegna aukins hlut falls
aldraðra á næstu áratugum .
Kerfið farið að líkjast
gegnumstreymiskerfi
Ístuttu máli sagt gerir gegnum streym is­kerfi ráð fyrir því að vinnandi fólk greiði
af sköttum fyrir lífeyrisþega og njóti þá í
staðinn sambærilegra greiðslna frá börn­
um sínum síðar meir á lífsleiðinni . Ís lenska
lífeyriskerfið byggir að mestu á sjóð ssöfn un
sem þýðir að hver kynslóð sparar og safnar
í sjóð til að standa undir eftir launum þegar
hún fer af vinnumarkaði . Með þeim hætti
eru engar byrðar lagðar á næstu kynslóðir .
Þessar ríkistryggðu eignir sjóðanna, sem
hafa farið ört vaxandi undanfarið, gætu
auðveldlega rýrnað ef hætta steðjaði að
íslenska hagkerfinu, svo sem ef kaupmáttur
Hátt hlutfall ríkistryggðra eigna lífeyrissjóðanna, samhliða
hækkun meðalaldurs og fækkun
einstaklinga á vinnumarkaði, þýðir
að greiðslubyrði vinnandi manna
í dag mun aukast og að réttindi
lífeyrisþega munu skerðast . Margar
þjóðir sem, ólíkt Íslendingum,
komu á gegnumstreymiskerfi þegar
hlutfall aldraðra var tiltölulega
lágt standa nú frammi fyrir
gríðarmiklum vanda vegna aukins
hlutfalls aldraðra á næstu áratugum .