Félagsbréf - 01.03.1961, Síða 45

FÍLAGSBRÉF
35
foringjar og blaðamenn með stóra flokka og sterk samtök á bak við sig
hefðu ekki hugmynd um, að þarna gæti yfir vofað verulegur háski, engu
líkara en þá skorti þekkingu, þrek og ábyrgðartilfinningu til að freista að
taka í taumana, andstaða þeirra einungis lítilfjörlegt karp um innanlands-
mál og innanlandsviðhorf augnabliksins. Og hinir menningarlega ábyrgu
— þeir virtust sammála því, að enginn gœti lýsl veruleikanum á lilutlausan
hátt nema kommúnistar, áð ekki gœti þrifizt neinar bókmenntir, sem ekki
væru skrijaðar í anda hinnar „voldugu bókmenntahreyfingar1, sem hafin
var aS sögn Kristins Andréssonar, —— já, þeir komu sumir til hans meS
ritverk sín og létu bókaátgáfu kommúnismans gefa þau út, svo að leifitog-
inn gœti meö sanni sagt viS landslýSinn:
Þarna getið þið séð, að ég fer ekki með staðlausa stafi að dómi þeirra
manna, sem bezt ættu að vera dómbærir, sem bezt ættu að gera sér grein
fyrir því, hvað framtíð íslenzkrar menningar hentar. Þeir eru mér auðsýni-
lega sammála um, að við félagar fetum í fótspor hinna, miklu Fjölnis-
manna!
Yfirleitt nutu hinir rauðu rithöfundar fulls hlutleysis frá hendi and-
stæðinga kommúnista, en slíku var ekki að fagna hjá Moskvuliðinu, þegar
í hlut áttu þeir, sem ekki vildu þýðast löðun þeirra. Ef heppilegt þótti,
létu þeir ekki bóka þeirra getið, en hnýfluðu þær gjarnan eða fordæmdu
þær frá einu eða öðru sjónarmiði, ef það þótti hagkvæmt. En hvort sem
þeir gátu þeirra eða ekki, stafaði undirróðursvélin jafnt og þétt að ófræg-
ingu slíkra bóka og höfunda. Kaffihúsin þóttu tilvalinn staður til slíkrar
starfsemi, sömuleiðis vinnustaðir, kennarastofur sumra skólanna og yfir-
leitt allar þær stöðvar, þar sem menn hittust að máli. 1 einum af stærstu
skólum Reykjavíkur var kennari, sem ekki var ákveðinn flokksmaður, en
hafði áhuga á bókmenntum og minntist oft á nýjar bækur í frímínútum.
Ef um var að ræða bók eftir kommúnistaandstæðing, var oftast ekki tekið
undir við þennan kennara fyrstu dagana, sem hann minntist á bókina,
en þar kom, að allir hinir kommúnistísku félagar hans luku upp um
hana einum munni. Hvort þeir væru búnir að lesa bókina? spurði hann.
Nei, og þeir ætluðu sér ekki að gera það. En það var altalað, að hún væri
afleit, — eða hún sýndi greinilega afturför frá fyrri bókum höfundarins.
Þessi sama skoSun var um sama leyti komin á hvern vinnustáS, þar sem
hommúnistar unnu, og hver og einn einasti kommúnisti hreyfSi henni viS þá,
sem hann hitti á matsölu- eSa kaffistáS. .. . Fyrir kom, þá er vondur