Ljóðormur - 01.06.1989, Side 51

T. S. Eliot 49
gerum okkur grein fyrir þessu, kann okkur samt að sjást yfir
eitthvað sem skáldskapurinn gefur okkur sameiginlega sem
samfélagi. Og þetta meina ég í hinum víðtækasta skilningi.
Eg tel mikilvægt að sérhver þjóð hafi sinn eigin kveðskap,
ekki eingöngu þeir sem hafa ánægju af ljóðum — það fólk
gæti alltaf lært erlend tungumál og notið ljóða á þeim tung-
um — heldur vegna þess að það skiptir máli fyrir samfélag-
ið allt og þá einnig fyrir fólk sem ekki hefur ánægju af
ljóðlist. Þá á ég meira að segja einnig við það fólk sem
þekkir ekki nöfn eigin þjóðskálda sinna. Þetta er hið raun-
verulega viðfangsefni þessarar ritgerðar.
Það er ljóst að ljóðlist er frábrugðin öllum öðrum list-
greinum að því leyti að hún hefur visst gildi fyrir þjóð
skáldsins sem hún hefur ekki fyrir neina aðra. Vissulega
hafa jafnvel tónlist og myndlist staðbundið og kynþátta-
bundið svipmót en óneitanlega er þó mun auðveldara fyiir
útlending að meta slíka list. Það er einnig víst að prósatextar
geyma mikilvæg atiiði á frummálinu sem glatast í þýðingu.
En öll finnum við að miklu minna glatast við að lesa skáld-
sögu í þýðingu en ljóð. Og í þýðingu á sumum tegundum
vísindarita þai'f svo gott sem ekkert að tapast. Saga evr-
ópskra tungumála sýnir að ljóðlist er mun staðbundnaii en
prósabókmenntir. Á miðöldum og þar til fyrir nokkur hundr-
uð árum var latína tungumál heimspeki, guðfræði og vís-
inda. Tilhneigingin til að nota þjóðtungur sem bókmennta-
mál hófst í ljóðlist. Og þetta vhðist fullkomlega eðlilegt
þegai' við gerum okkur grein fyrir því að ljóðlist fæst fyrst
og fremst við að tjá tilfinningar og geðhrif, og að tilfinning-
ar og geðhrif eru sérstæð en hugsun aftur á móti almenn.
Það er auðveldara að hugsa á erlendu máli en að skynja með
því. Þessvegna er engin listgrein jafniækilega þjóðleg og
ljóðlist. Þó að þjóð sé kúguð, svipt tungumáli sínu og öðru
tungumáli þröngvað inn í skólana, þá er ekki hægt að út-
rýma gamla málinu nema þjóðinni sé kennt að skynja með
nýja málinu; móðurmálið leitar fram aftur í ljóðlistinni sem
er miðill tilfmninganna. Eg notaði orðalagið að „skynja með
nýju tungumáli“, og þá á ég við annað og meha en einungis
að „tjá tilfinningar sínar á nýju tungumáli". Hugsun, sem
tjáð er á öðru tungumáli, kann í reynd að vera sama hugsun-
in og á móðurmálinu, en tilfinning eða geðhrif, sem tjáð eru
á erlendu máli, er ekki hin sama tilfinning eða sömu geðhrif.
Ein röksemdin fyrir því að að læra vel a.m.k. eitt erlent
tungumál er sú að með því móti öðlumst við einskonar