Frón - 01.01.1944, Blaðsíða 56

50
Sveinn Bergsveinsson
vegna vitniS þér ekki í orðréttar setningar, eins og hvers
samvizkusams vísindamanns er siSur?
Skilgreining mín á hlutverki málsins á bls. 93 í 1. árgangi
Fróns hljóSar þannig orSrétt: »MáliS er miSill eSa tæki, sem
viS notum sem félagslegar verur til aS birta hver öSrum hugsanir
okkar og tilfinningar« *). PaS þarf ekki lærSan mann til aS skilja,
aS orSiS »tæki« er hér ekki notaS í hlutlegri merkingu eins og
t. d. penni eSa fiSla, heldur í afleiddri merkingu, enda stendur
þaS viS hliSina á orSinu »mi3ill« og tckur viS merkingu þess. I’aS
jafngildir þýzka orSinu »Mittel«, en ekki »Werkzeug«. Mér þykir
leitt, aS þér skylduS hafa látiS harSstjórn málsins leika ySur
grátt í aSalatriSi sem þessu. FJt frá hinni röngu forsendu um
máliS sem »verkfæri« spinniS þér nú mótrök ySar. En þegar
forsendurnar eru rangar, þá er ekki mikils sannlcika aS vænta
í niSurstöSunum.
Flér meS væri veilan í grundvallaratriSum, sem þér kalliS
svo, færS úr gjaldadálk mínum yfir í gjaldadálk ySar. En hug-
leiSingar ySar um hugsunina og máliS eru alltof freistandi til
aS ég geti skilizt viS þær á svo einfaldan hátt. Pér leyfiS ySur
fyrst og fremst mjög djarfa röksemdafærslu. Pegar þér finniS
ekki aSra drauga, þá vekiS þér sjálfir upp draug (sem þér af
gjöfulsemi eigniS mér), og kveSiS hann svo niSur aftur meS
mikilli röggsemd. Og er þaS afrek í sjálfu sér mjög virSingarvert.
Lesum fyrst hina frumlegu rökfærslu ySar á bls. 225: »Ef máliS
er tæki, hver beitir því þá? Mörgum gæti fundizt liggja næst
aS svara: h u g s u n i n, sú hugsun, sem ég beiti, þegar ég brýt
heilann um eitthvert vandamál eSa læt i ljós tilfinningar mínar.
En í því svari felst sjálfsmótsögn: ég »beiti« hugsuninni, sam-
kvæmt því er hún t æ k i, og þaS er rökleysa, aS tækiS hugsun
beiti tækinu mál.« Ef þér komiS ekki sjálfur auga á drauginn,
skal ég meS ánægju benda ySur á hann: þér — en ekki ég —
komizt aS þeirri niSurstöSu, aS ef máliS væri tæki, hlyti þaS aS
vera h u g s u n i n, sem beitti því, en nú beitiS þér hugsuninni,
*) gladdi mig að sjá nú — rétt áður en grein mín fer í prentun
tilvitnun í hinni ágætu ritgerð Halldórs Kiljans Laxness um málið í
Vettvangi dagsins, sem hann tekur úr einni ritgerða Bjarnar M. Ólsens.
liigi ómerkari málfræðingur en Björn M. Ólsen skilgreinir ritmálið næstum
því orði til orðs á sama hátt og ég. Ritmálið eða skriftin er, segir hann,
»verkfæri eða meðal til þess að gera mönnum kunnar hugsanir sínar og
kynnast hugsunum þeirra aftur á móti, hún á að vera hugsanamiðill,
ef svo má að orði kveða«. (Vettvangur dagsins, bls. 320).