Fréttablaðið - 22.09.2016, Qupperneq 32

Ég hef mikinn áhuga á aðgengis-málum. Níunda grein samn-ings Sameinuðu þjóðanna
um réttindi fatlaðs fólks fjallar um
aðgengi. Þar segir að aðgengi að
ferðaþjónustu skuli vera ódýrt og
gott. Ferðaþjónustan hefur verið
mikið gagnrýnd frá því að Strætó
tók við þjónustunni og það hefur
gengið á ýmsu og margir hafa verið
ósáttir eins og flestir þekkja.
Sumt er þó gott, það er til dæmis
gott að fá sms þegar það eru 15
mínútur í að bíllinn komi. Það er
líka gott að geta hringt á kvöldin
og pantað bíl og það er jákvætt að
geta pantað bíl með styttri fyrir-
vara en áður. En það er líka margt
sem má bæta eins og til dæmis er
biðtíminn eftir að bíllinn komi
stundum of langur. Ég var til dæmis
að fara í matarboð um daginn og átti
pantaðan bíl klukkan 18.30, hann
kom ekki fyrr en rúmlega 19.00 og
ég kom allt of seint í matarboðið.
Stundum finnst mér að það sé ekki
borin virðing fyrir tíma mínum og
mér leiðist mikið að bíða eftir bíln-
um. Tíminn minn er líka dýrmætur,
það má ekki gleymast.
Ég fékk góða hugmynd um að
athuga hvort Jóhannes Svavar Rún-
arsson, framkvæmdastjóri Strætó,
væri til í að prófa að nota hjólastól
og ferðast með ferðaþjónustubíl í
einn dag. Mér fannst mikilvægt að
Jóhannes myndi fá tækifæri til að
upplifa sjálfur hvernig það sé að
vera í hjólastól því þeir sem ekki
hafa prófað að sitja í hjólastól í
ferðaþjónustubíl átta sig ekki endi-
lega á því að þeir sem nota hjólastól
finna meira fyrir aksturslagi, hol-
óttum vegum og hraðahindrunum.
Aðgengið skelfilegt
Jóhannes tók strax vel í þetta og
svo varð að fulltrúar Sendiherranna
fóru á rúntinn með honum á Ferða-
þjónustubíl númer 508. Fyrsti við-
komustaður var í götunni heima
hjá mér. Færðin hafði verið slæm og
göturnar voru holóttar. Næst fórum
við á Háaleitisbrautina, þangað fer
ég í sjúkraþjálfun í hverri viku. Háa-
leitisbrautin er sérstaklega holótt
og þar eru margar hraðahindranir.
Mér finnst mjög óþægilegt að fara
yfir hraðahindranir því þá kemur
mikill hristingur því bílarnir eru svo
hastir. Það hefur áhrif á mig og ég fæ
illt í bakið.
Við keyrðum næst í miðbæinn
og fórum út hjá Hinu húsinu. Litlu
þröngu göturnar í miðbænum eru
líka holóttar. Aðgengið í miðbæn-
um er skelfilegt fyrir fólk sem notar
hjólastól. Ég fer því mjög sjaldan í
miðbæinn vegna þess hve aðgengið
þar er slæmt. Margir staðir þar,
verslanir, kaffihús og veitingastaðir
eru ekki með aðgengi fyrir fólk sem
notar hjólastól. Mér finnst leiðinlegt
að geta ekki farið í miðbæinn eins
og aðrir. Í staðinn fer ég í Kringluna
eða Smáralind því þar er aðgengið
gott.
Í lok dagsins hittum við Mar-
gréti Erlu Maack og hún tók viðtal
við okkur sem svo birtist í Íslandi í
dag. Þar sagði Jóhannes að dagurinn
hefði verið lærdómsríkur, hann væri
orðinn þreyttur í bakinu og að þetta
væri erfiðara heldur en hann hafði
búist við. Við enduðum svo daginn
saman á kaffihúsinu Te og kaffi í
Kringlunni. Dagurinn var fínn og
lærdómsríkur fyrir okkur öll. Ég vil
nota tækifærið og skora á Dag B. Egg-
ertsson, borgarstjóra Reykjavíkur, að
prófa að nota hjólastól og vera með
okkur Sendiherrunum part úr degi.
Ég nenni ekki að bíða eftir bílnum – saga um ferðaþjónustu Strætó
Þórey Rut
Jóhannesdóttir
sendiherra
Samnings Sam-
einuðu þjóðanna
um réttindi
fatlaðs fólks
Kæru þingmenn. Ég vil byrja á að þakka ykkur öllum fyrir að samþykkja fullgildingu Par-
ísarsamningsins um loftslagsmál. Ég
vil jafnframt benda ykkur á að með
þessari samþykkt eruð þið að sam-
þykkja vegferð sem krefst vinnu og
hugrekkis. Þegar sett eru formleg
markmið fyrir heilt land í umboði
þjóðarinnar þá má gera eðlilega kröfu
um lágmarks metnað í að standa við
slíkar skuldbindingar. Þessi samþykkt
er í umboði þjóðarinnar og ef aðgerð-
ir eða aðgerðaleysi valda því að ekki
tekst að uppfylla skuldbindingarnar
þá er skömmin allra.
Sem Íslendingi er mér bara ekki
sama hvernig okkur mun ganga í
þessari baráttu, ekki frekar en mér
var sama hvernig landsliðinu gekk á
EM í sumar. Ég var ekki að spila með
liðinu og átti engan ættingja í því
en samt skipti það mig máli að liðið
stæði sig vel, enda fulltrúar mínir á
alþjóðavettvangi. Með fullgildingu
Parísarsamningsins höfum við skráð
okkur á alþjóðamót þar sem lands-
menn hljóta að krefjast þess að við
sýnum lágmarksárangur og viðleitni.
Í raun er þetta einfaldari ákvörðun
fyrir íslenska þingmenn en marga
kollega þeirra úti í heimi. Ýmsar
þjóðir þurfa nú t.d. að ákveða að nýta
ekki kolaauðlindir sem þær eiga. Það
er erfið og íþyngjandi ákvörðun. Við
þurfum hins vegar bara að skipta úr
innfluttri orku í innlenda. Hér eru líka
orkumál tæknilega afgreidd að mestu
leyti, þ.e. öll raforkuframleiðsla og
hitun er kolefnisfrí. Enn merkilegra
er að þetta er gert með hagkvæmum
hætti án aukakostnaðar. Aðrar þjóðir
þurfa hins vegar að fara í gríðarlega
dýrar og flóknar umbætur til að
minnka kolefnið í þeirra raforku- og
upphitunarkerfum. Okkur er varla
mikil vorkunn að eyða smá pening-
um í lokaorkuskiptin, þ.e. samgöngur
og fiskiskip.
Skynsamleg útgjöld
Já, þetta kostar, hættum að tala öðru-
vísi. Þetta eru hins vegar skynsamleg
útgjöld, alveg eins og hitaveituvæð-
ing fyrri tíma sem kostaði stórfé en
skilar gríðarlegum þjóðarsparnaði
í dag. Gleymum því aldrei að eldri
kynslóðir tóku á sig hrikalegan fjár-
festingakostnað í hitaveitum sem
framtíðarkynslóðir njóta góðs af.
Getum við ekki hugsað eins fyrir
samgöngur?
Þetta er heldur ekki flókið því að
lausnirnar eru komnar og tilbúnar
úti í búð. Fyrsta skrefið er komið, þ.e.
góðar ívilnanir fyrir nýorkubíla eru
til staðar en nú þarf að taka stærri
ákvörðun til að flýta innleiðingu
enn frekar. Ef við ætlum að standa
við ofangreindar skuldbindingar þá
þarf einfaldlega að hraða innleiðingu
orkuskipta í samgöngum og sjávarút-
vegi. Það þarf að gera með hækkun
kolefnisgjalds sem vissulega hækkar
olíuverð. Verð á olíulítra eru ein-
mitt laun fyrir sparaðan lítra, þ.e.a.s.
afgerandi launahækkun er nauð-
synleg fyrir allar aðgerðir sem draga
úr olíunotkun. Rafmagns-, metan- og
eyðslunettum bílum myndi snar-
fjölga og hjólreiðar, almennings-
samgöngur, samakstur og vistakstur
tækju rækilegan kipp með tilheyr-
andi samdrætti í losun gróðurhúsa-
loftegunda.  Innlend framleiðsla á
umhverfisvænna eldsneyti, eins
og nú þegar er hafin t.d. hjá CRI og
Orkey, myndi einnig eflast til muna.
Ég veit, kæru þingmenn, að skatta-
hækkanir eru ekki vinsælasta kosn-
ingaloforðið en ef það truflar ykkur,
lækkið þá bara einfaldlega skatta á
allt annað. Auðvelt væri að lækka
t.d. virðisaukaskatt, tryggingagjald
og/eða tekjuskatt til að eyða út nei-
kvæðum áhrifum kolefnisgjalds á
heimili, fyrirtæki og verðbólgu.
Sumir leitast eftir að gera sem allra
minnst og telja að endurheimt vot-
lendis skili nægu þannig að óþarfi
sé að taka frekari framfaraskref í
umhverfismálum. Í fyrsta lagi er
ekkert að því að standa sig betur
en lágmarkskuldbindingar. Alveg
eins og íslenska landsliðið lét ekki
nægja að komast á EM heldur ákvað
að blómstra líka í lokakeppninni. Í
öðru lagi er eitthvað rangt við það að
leiðrétting á allt of umfangsmiklum,
ríkisstyrktum, skurðgreftri fortíðar
verði eina framlag okkar í loftslags-
málum. Við yrðum að algeru athlægi
á alþjóðavísu ef við ætluðum t.d. að
lækka skatta á eyðslufrekar bifreiðar
bara af því að við fundum enn verri
ósóma úr fortíðinni. París var vett-
vangur afreks í sumar þegar lands-
liðið lagði enn harðar að sér en
ætlast var til og kom okkur upp úr
riðlakeppninni. Nú erum við stödd í
öðrum leik í París, þar sem ég vil sjá
alvöru einurð, metnað og úrslit.
París og París
Sigurður Ingi
Friðleifsson
framkvæmda-
stjóri Orkuseturs
Alþingi hefur samþykkt að fullgilda Samning Samein-uðu þjóðanna um réttindi
fatlaðs fólks og verður þar með 167.
ríkið sem fullgildir samninginn.
Þetta er mikilvæg réttarbót fyrir
allt fatlað fólk á Íslandi, en hags-
munasamtök fatlaðs fólks hafa
kallað eftir fullgildingu samnings-
ins allt frá undirritun hans árið
2007. En fullgildingin er ekki ein-
göngu mikilvæg fyrir fatlað fólk
heldur allt samfélagið.
Samningur Sameinuðu þjóðanna
um réttindi fatlaðs fólks er nefni-
lega merkilegur mannréttinda-
samningur. Hann felur ekki í sér
nein ný réttindi til fatlaðs fólks.
Staðreyndin er hins vegar sú að
þótt fatlað fólk hafi í orði kveðnu
sömu mannréttindi og aðrir, hefur
það ekki getað nýtt sér réttindi sín
til fulls. Það sem Samningurinn
gerir er að viðurkenna að mann-
réttindi fatlaðs fólks eru þau sömu
og annarra og staðfesta um leið rétt
fatlaðs fólks til að njóta mannrétt-
inda.
Áhersla á mannlega
reisn og jafnrétti
Allt of oft hefur verið litið á mál-
efni fatlaðs fólks sem viðfangs-
efni velferðar- og heilbrigðiskerfa,
sem þurfi að leysa með sérstökum
aðgerðum. Þeirri hugsun þurfum
við sem samfélag að losna undan.
Fatlað fólk er alls konar og hefur,
líkt og annað fólk, margbreytilegar
þarfir og til þess þarf að horfa í allri
stefnumótum og lagasetningu.
Samningurinn getur leiðbeint okkur
á þeirri vegferð. Í honum er kveðið á
um almennar meginreglur sem veita
leiðbeiningar um það hvernig eigi
að framkvæma hann. Meðal þess-
ara meginreglna eru bann við mis-
munun og ákvæði um aðgengi, jöfn
tækifæri, virðingu fyrir fjölbreyti-
leika og viðurkenning á því að fatlað
fólk sé hluti af mannlegum marg-
breytileika. Samningurinn leggur
áherslu á virðingu fyrir mannlegri
reisn, jafnrétti karla og kvenna og
síðast en ekki síst virðingu fyrir
getu fatlaðra barna til að breytast
og þroskast, sem og rétti þeirra til
að varðveita sjálfsmynd sína.
Til þess að uppfylla Samning
Sameinuðu þjóðanna um réttindi
fatlaðs fólks þarf að breyta ýmsu
í íslenskri löggjöf. Nú þegar hafa
sum lög tekið breytingum en margt
er enn ógert. Til að mynda á eftir að
setja lög um bann við mismunun,
meðal annars á vinnumarkaði og í
atvinnulífi. Þá þarf að endurskoða
lög um þjónustu við fatlað fólk og
breyta lögum um félagsþjónustu
sveitarfélaga. Það er þó ekki nóg að
breyta lögum sem með sértækum
hætti fjalla um málefni fatlaðs fólks.
Almenn löggjöf verður að taka mið
af því að fólk er alls konar.
Stór hluti af þeim skyldum sem
lagðar eru á ríki samkvæmt samn-
ingnum verða því einungis fram-
kvæmdar með fræðslu og vitundar-
vakningu. Til þess að Samningur
Sameinuðu þjóðanna um réttindi
fatlaðs fólk og fullgilding hans
verði raunverulegt tæki sem tryggir
að mannréttindi fatlaðs fólks verði
virt, þurfa allir sem koma að stefnu-
mótun og lagasetningu í samfélag-
inu að tileinka sér sýn og boðskap
samningsins. Fullgildingin er því
mikilvægt skref sem ber að fagna.
Þó er brýnt að muna að vinnunni
við að skapa eitt samfélag fyrir alla
þar sem allir fá notið sín er hvergi
nærri lokið.
Fullgilding samnings um
réttindi fatlaðra varðar okkur öll
Steinunn Þóra
Árnadóttir
þingmaður
Vinstrihreyfing-
arinnar – græns
framboðs
Við yrðum að algeru athlægi
á alþjóðavísu ef við ætl-
uðum t.d. að lækka skatta á
eyðslufrekar bifreiðar bara
af því að við fundum enn
verri ósóma úr fortíðinni.
París var vettvangur afreks í
sumar þegar landsliðið lagði
enn harðar að sér en ætlast
var til og kom okkur upp úr
riðlakeppninni. Nú erum við
stödd í öðrum leik í París,
þar sem ég vil sjá alvöru
einurð, metnað og úrslit.
Ég vil nota tækifærið og
skora á Dag B. Eggertsson,
borgarstjóra Reykjavíkur,
að prófa að nota hjólastól og
vera með okkur Sendiherr-
unum part úr degi.
Til þess að uppfylla Samning
Sameinuðu þjóðanna um
réttindi fatlaðs fólks þarf að
breyta ýmsu í íslenskri lög-
gjöf. Nú þegar hafa sum lög
tekið breytingum en margt
er enn ógert.
Enginn óskar sér að verða alvarlega veikur og óvinnu-fær. En lífið getur tekið
óvænta stefnu þannig að framtíð-
arplön raskast verulega eða verða
að engu.
Nú er vitað að veikindi hafa
áhrif á líkama og sál. Sú staðreynd
að geta ekki verið til gagns í sam-
félaginu finnst flestum slæmt og
lítillækkandi. Og sálræna vanlíð-
anin hefur auðvitað áhrif á bata
almennt. Auk þess eru það áhyggj-
ur af fjármálunum. Læknis- og
lyfjakostnaður er jú ekki ókeypis.
Nú komum við að bótakerfinu
hér á landi. Óvinnufær sjúklingur
á rétt á svonefndum endurhæf-
ingarbótum frá Tryggingastofnun.
Þessar bætur eru ekki neitt til þess
að hrópa húrra fyrir og duga engan
veginn til framfærslu hvað þá að
borga allan aukakostnað vegna
veikinda. Og svo kemur „rúsínan
í pylsuendanum“: Sjúklingur sem
fær slíkar bætur má ekki vinna sér
inn eina einustu krónu án þess að
verði dregið frá bótunum.
En hvað felst í orðinu „endur-
hæfing“? Er það ekki að gera ein-
stakling aftur hæfan til að lifa
eðlilegu lífi? Gera honum kleift að
öðlast starfsgetu smátt og smátt
upp á nýtt og halda þannig reisn
og sjálfsvirðingu? Hvar er hvatn-
ingin til að reyna að koma sér
á vinnumarkaðinn á ný þó það
væri ekki nema með 5–10 prósent
starfi? Hvar er endurhæfingin ef
menn fá spark í rassinn fyrir að
reyna að vera pínulítið virkir á
meðan á veikindum stendur? Jú,
að vísu „má“ sjúklingurinn vinna,
en fyrstu 150.000 kr. yrðu faktískt
kauplaust því bæturnar detta þá
út. Þetta væri kannski valkostur
fyrir lykilstjórnanda í banka með
ofurlaun en ekki fyrir venjulegan
launþega.
Okkar bótakerfi er meingallað
og mannskemmandi og þarfnast
endurskoðunar.
Ég vildi gjarnan heyra núna í
aðdraganda kosninganna hvað
stjórnmálaflokkarnir ætla að gera
til að laga til í þessum málum.
Aldraðir, öryrkjar og sjúklingar
eiga margfalt betra skilið en það
sem bótakerfið okkar býður upp á.
Endurhæfingarbætur
Úrsúla
Jünemann
fv. kennari og
leiðsögumaður Hvar er endurhæfingin ef
menn fá spark í rassinn fyrir
að reyna að vera pínulítið
virkir á meðan á veikindum
stendur?
2 2 . s e p t e m b e r 2 0 1 6 F I m m t U D A G U r32 s k o ð U n ∙ F r É t t A b L A ð I ð
2
2
-0
9
-2
0
1
6

0
4
:2
4
F
B
0
8
0
s
_
P
0
5
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
0
s
_
P
0
4
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
0
s
_
P
0
2
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
0
s
_
P
0
3
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
A
A
7
-9
2
6
C
1
A
A
7
-9
1
3
0
1
A
A
7
-8
F
F
4
1
A
A
7
-8
E
B
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
1
A

F
B
0
8
0
s
_
2
1
_
9
_
2
0
1
6
C
M
Y
K