Morgunblaðið - 17.12.2015, Blaðsíða 24

24 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. DESEMBER 2015
Jóla
dagar
LÁGMÚLA 8
SÍMI 530 2800
Átta bolla
pressukanna
og hitakanna
í senn.
Gott úrval af pressukönnum og
ferðabollum sem halda heitu.
kr. 12.490,-
Afkastamiklar
og endingagóðar
kaffivélar til
heimilisnota.
kr. 69.900,-
Koparinn er
sígildur enda
er koparlitaða
pressukannan
vinsæl.
kr. 9.900,-


Expresso-
kaffivél,
hálfsjálfvirk.
Einfaldur
og tvöfaldur
skammtari.
Frábært verð:
kr. 14.900,-
Favola
kaffivélin frá
AEG á sér marga
aðdáendur enda
er Lavazza kaffi
í hylkjunum.
kr. 29.900,-
Kaffivélin sem
sýður vatnið.
Til í nokkrum
litum.
kr. 19.900,-
kr. 5.990,-
Þessi klassíska
frá AEG,
endingargóð fyrir
þá sem vilja það
einfalt.
Brynjar Níelsson
þingmaður skrifar
grein í laugardagsblað
Morgunblaðsins og ger-
ir athugasemdir við
málflutning minn á Al-
þingi um Heilsugæslu
höfuðborgarsvæðisins
og aðkomu heilbrigð-
isráðherra að henni.
Brynjar tínir sitthvað
fleira til en staðnæmist
sérstaklega við þá stað-
reynd að ég hafi sagt Odd Stein-
arsson, lækningaforstjóra Heilsu-
gæslunnar, ráðinn af heilbrigðis-
ráðherra.
Hið rétta er að þótt Heilsugæslan
heyri undir ráðherra þá er það for-
stjóri hennar sem ræður lækninga-
forstjórann en ekki ráðherrann.
Þetta er rétt ábending hjá Brynjari
svo og hitt að ég titlaði lækninga-
forstjórann ekki með réttum hætti í
umræðu á Alþingi.
Rétt skal vera rétt
Ég biðst velvirðingar á þessu,
þótt þetta hafi ekki snert kjarnann í
málflutningi mínum eins og ég mun
hér gera grein fyrir. En rétt skal
vera rétt og mikilvægt er að leið-
rétta allar rangfærslur, óháð því
hvort þær eru notaðar eins og
Brynjar Níelsson gerir, til að ýja að
því að undirritaður hljóti að vera
ómerkingur um allt sem frá honum
kemur fyrst hann misfari með stað-
reynd í „einföldu máli“.
Tilefnið var að á Alþingi hafði ég
kvatt mér hljóðs í kjölfar þess að
Fréttablaðið birti flennifrétt um að
til stæði að taka upp nýtt greiðslu-
kerfi innan Heilsugæslunnar á höf-
uðborgarsvæðinu sem greiddi götu
samkeppnisrekstrar undir forsjá
Samkeppniseftirlitsins líkt og hinn
nýi lækningaforstjóri
hafði talað fyrir þegar
hann hlaut ráðningu í
lok síðasta árs.
Samræmt
göngulag
Á fréttinni var að
skilja að nú væri
draumsýnin að rætast
því vitnað var í Pál
Gunnar Pálsson, for-
stjóra Samkeppniseft-
irlitsins, þar sem hann
fagnaði fyrirhuguðum
nýjum „samkeppnis-
hvötum“ í heilbrigðisþjónustunni.
Kristján Þór Júlíusson heilbrigð-
isráðherra hafði áður sagt í sjón-
varpsfréttum að nú væri stefnt að
kerfisbreytingum innan heilbrigð-
isþjónustunnar í þessa veru. Þær
byggðust á því að fjármagn fylgdi
sjúklingi.
Vísaði ég til þess í orðum mínum
á Alþingi að þarna væri augljóslega
um samræmt göngulag að ræða,
forstjórans og ráðherrans, og hvatti
til þess að fyrirhugaðar kerfisbreyt-
ingar fengju ítarlega opinbera um-
ræðu áður en lengra yrði haldið.
Tölum skýrt
Í mínum huga er mjög mikilvægt
að umræðan verði skýr og nákvæm
því auðvelt er að afvegaleiða hana.
Því miður eru talsverð brögð að
slíku enda markaðsvæðing heil-
brigðiskerfisins algerlega á skjön
við þjóðarvilja eins hann ítrekað
hefur birst í skoðanakönnunum.
Nú er það svo að augljóslega þarf
að skipuleggja framlög til heilbrigð-
isþjónustunnar í samræmi við verk-
efni og þar með eftirspurn og í því
samhengi mætti til sanns vegar
færa að fjármagnið fylgdi sjúkling-
um. Ef þessu væri hins vegar fylgt,
hefði framlag til Landspítalans
þurft að hækka um tæpan milljarð
til að svara auknum fjölda sem til
sjúkrahússins leitar. Nemur árleg
aukning tæpum tveimur prósentum
að sögn stjórnenda spítalans vegna
fjölgunar og öldrunar þjóðarinnar.
Að sama skapi væri framlagið til
Heilsugæslunnar mun hærra en
raun ber vitni, þ.e. ef fjárveitingar
væru í samræmi við verkefni og
þörf.
En á sama tíma og hækkanir fjár-
veitinga til opinberu þjónustunnar
hafa látið á sér standa gengur
greiðlega að hækka og leiðrétta
framlag til einkareknu þjónust-
unnar. Bæði í fjáraukalögum og
með varanlegum hætti í fjárlaga-
frumvarpi 2016 er gert ráð fyrir við-
bótarfjármagni að upphæð sem
nemur 1,2 milljörðum króna til
einkarekinnar heilbrigðisþjónustu
vegna samninga við sjálfstætt starf-
andi lækna en hins vegar er ekki
orðið við sambærilegri bón frá
Landspítalanum vegna kostn-
aðarsamra kjarasamninga þar á bæ!
Í framhaldi verður auðvelt að
segja, sjáið hvað einkareknu stöðv-
arnar standa sig vel en hinar illa.
Síðan mun spírallinn vinda upp á
sig, opinberri þjónustu gert ókleift
að anna eftirspurn og fjármagnið
síðan látið streyma til einkarekst-
ursins sem hefur fríar hendur til að
haga sér eins og einkafyrirtæki.
Og fyrir þau sem ímynda sér að
sambandsleysi sé á milli ráðherra
og kerfisbreytingamanna í heilsu-
gæslunni þá er gert ráð fyrir 70
milljónum á næsta ári til húsaleigu
undir þennan nýja rekstur.
Í framhaldinu spyr ég hvort
stjórnendur Heilsugæslunnar á höf-
uðborgarsvæðinu séu ekki ráðnir til
að gæta hennar sérstaklega en ekki
til að grafa undan henni með því að
hola hana að innan?
Einnota útboð
Ég er þeirrar skoðunar að útboð
heilsugæslustöðva sé skammgóður
vermir fyrir þá sem vilja markaðs-
væðingu. Útboð gæti vissulega virk-
að einu sinni en ólíklegt er að þeir
rekstraraðilar sem kynnu að fá
reksturinn í hendur í gegnum slíkt
útboð myndu síðar missa hann á út-
boðsmarkaði þótt aðrir kostir byð-
ust. Ólíklegt má heita að markaður
myndist á milli lækninga- og rekstr-
arteyma heilsugæslustöðva. Þegar
tengsl hafa myndast við samfélagið
sem heilbrigðisstofnun þjónar er
erfitt að rjúfa þau auk þess er lík-
legt að vegna samstöðu og sam-
tryggingar innan geirans myndi
slíkur markaður aldrei myndast á
þennan hátt. Mér býður í grun að
þegar reksturinn er kominn á einn
stað þá sé hann kominn til að vera.
Veikleikar boðaðra
kerfisbreytinga
Þetta þýðir að samkeppnin sem
sóst er eftir hljóti að vera á milli
einstakra lækna annars vegar, sem
menn sjá fyrir sér keppa um
„kúnna“ á grundvelli verðlags, og
síðan hitt að heilbrigðisstofnanir
komi til með að keppast um að fá til
sín sjúklinga samkvæmt formúlu
Miltons Freedmans: Fjármagnið
fylgi sjúklingi.
Þar sem þetta fyrirkomulag hefur
verið reynt hafa komið fram miklir
veikleikar. Hinar dreifðustu byggðir
hafa reynst lítt eftirsóknarverð mið
að róa á og hverfi í þéttbýli sem
byggð eru tekjulitlu fólki hafa ekki
heldur reynst eftirsóknarverð af
ýmsum ástæðum, einkum fé-
lagslegum.
Þörf á samstarfi
og samræmingu
Í heilbrigðisþjónustunni er taka-
markað fjármagn. Menn reyna að
verja því þannig að sem mest fáist
fyrir hverja krónu. Þetta kallar á
samstarf og samhæfingu. Það sem
gerist þegar markaðslögmálin eru
virkjuð undir formerkjunum, fjár-
magn fylgi sjúklingi, er að veit-
endur þjónustunnar taka völdin og
stýra því hvernig kerfið þróast.
Fyrst um sinn mun skattgreiðand-
inn standa straum af kostnaðinum
með svipuðum hætti og nú – eða
þangað til farið verður að „heimila“
að smyrja ofan á ríkisframlagið.
Grunnhugsunin er hins vegar sú á
þessu stigi, að hið opinbera borgi
allt.
Eftir að kerfisbreytingarnar sem
byggðu á því að fjármagn fylgi sjúk-
lingi hefðu náð fram að ganga alls
staðar í kerfinu, myndu heilbrigð-
isstofnanir líkt og einkaaðilar sækj-
ast eftir því að fá „kúnna“ sem gefa
vel af sér; sjúklinga sem hægt er að
lækna eða veita aðhlynningu eftir
atvikum, á auðveldan hátt og í
„miklu magni“.
Margir læknar hafa látið blekkj-
ast af fagurgala frjálshyggjunnar og
hafa trúað því að fyrir tilstilli henn-
ar muni hagur þeirra vænkast.
Framkvæmd þessarar stefnu hefur
þó vafist fyrir fjölmennari þjóðum
en Íslendingum og hafa þær þjóðir
sem þetta hafa reynt, fengið að
kynnast því að veruleikinn er iðu-
lega annar en kenningin og að þeg-
ar upp er staðið skilar þetta fyrir-
komulag ómarkvissu og dýru kerfi.
Heilsugæslan á leið inn á markaðstorgið
Eftir Ögmund
Jónasson » Síðan mun spírallinn
vinda upp á sig, op-
inberri þjónustu gert
ókleift að anna eft-
irspurn og fjármagnið
síðan látið streyma til
einkarekstursins.
Ögmundur
Jónasson
Höfundur er fyrrverandi
heilbrigðisráðherra.
Í sjónvarpsfréttum
þann 10. þ.m. var rætt
við einhvern framá-
mann í læknastætt.
Hann deildi á viljaleysi
stjórnvalda til að veita
fjármagn úr yfirfullum
kassa skattgreiðenda
til heilbrigðismála.
Hann benti réttilega á,
að heilbrigðiskerfið
þyrfti meiri peninga til
að standa undir launa-
hækkunum lækna, sem þeim tókst
að knýja fram með siðlausum hót-
unum.
Muni ég rétt, var
þessi sami maður
nokkuð oft í fjöl-
miðlum, þegar deilan
um laun lækna stóð
sem hæst, og þá voru
ekki sparaðar hótanir
um, að læknar færu úr
landi til sæluríkja, sem
greiddu þeim meiri
peninga. Eitthvað þótti
mér þá djúpt á siðferði
lækna. Af ótta við
þessar hótanir var
gengið að kröfum
lækna. Ekki var vit í
því, og þótti þá mörgum rétt að
segja þeim læknum að fara, sem
vildu heldur sænska peninga fyrir
störf sín, og treysta á siðferði
hinna.
Nú kemur þessi framámaður í
læknastétt fram í sjónvarpi og segir
okkur, að fjárhagsvandi heilbrigðis-
kerfisins stafi m.a. af því, að lækn-
um tókst að hræða yfirvöld til að
lofa þeim meiri peningum. Er ekki
rétt, að maðurinn líti í eigin barm,
þegar hann bendir á örsök vand-
ans? Má ekki leysa þennan þátt í
fjárhagsvanda spítalans með því, að
læknar skili aftur þeim launahækk-
unum, sem þeir hræddu út úr þjóð-
inni?
Annar læknir starfar hjá risafyr-
irtæki á nokkuð góðum launum og
hefur nú rekið það með miklu tapi í
áratugi. Hann er svo snjall í við-
skiptum, að honum hefur tekist að
halda þessu fyrirtæki gangandi í
áratugi, án þess að það verði gjald-
þrota. Nú hótar hann stjórnvöldum,
að hann ætli að koma þeim frá völd-
um með stuðningi hins opna lýð-
ræðis, ef heilbrigðiskerfið fær ekki
meira fé til að standa undir pen-
ingum til lækna, sem þessi stjórn-
völd voru hrædd til að samþykkja.
Nú er rétt, að þessi stóri maður
taki við stjórn Landspítalans og
reki hann með þeim töfrabrögðum,
sem hann hefur beitt við rekstur
síns risafyrirtækis. Sjálfsagt verður
honum ekki skotaskuld úr því að út-
vega spítalanum það fjármagn, sem
þarf, frá þeim, sem hafa haldið lífi í
fyrirtæki hans hingað til.
Rétt er, að hann gefi stjórnvöld-
um að öðru leyti frið til að vinna
þau verk, sem þeim hefur verið falið
að vinna af íbúum landsins í
lýðræðislegum kosningum.
Læknasiðferði
Eftir Axel
Kristjánsson »Má ekki leysa þenn-
an þátt í fjárhags-
vanda spítalans með því,
að læknar skili aftur
þeim launahækkunum,
sem þeir hræddu út úr
þjóðinni?
Axel
Kristjánsson
Höfundur er lögmaður.