Einn Helsingi - 01.03.1946, Qupperneq 29

EINN HELSINGI
27
ljóðahilluna eftir fvrstu bókinn, — og
má þá segja, að tilviljunin hafi ekki
viljað að maður byrjaði á verri end-
anum, því hér opnast nú „Ferskeytl-
ur" Jóns heitins Bergmanns, og vSí
mér blasir ein sú stakan, sem hefur
verið mér einn sá fylgjunautur á
förnum leiðum, er ærið oft hefur lát-
ið ymja í strengjum míns eigin hug-
ar, — beiskt og kalsabiturt.
Væri bjart, — þó blési kalt,
bættist hjartans styrkur.
Það er hart að eygja um allt
andlegt svartamyrkur.
Þennan ömurlega dóm yfir sam-
félagi sínu og samtíð hefur hinn næm-
geðja snillingur vafalítið kvéðið upp,
hugsár, á einhverri þeirri stundu, þeg-
ar honum brunnu í brjósti kviklogar
skaps og tilfinninga, svo mjög að
heiði liugans hefur orðið rauðrökkvað
og reiðiskýjað upp frá þeiin eldum.
Og að svo hafi orðið á stundum,
dylur hann ekki í annari vísu, sem er
að finna á síðustu blaðsíðu þessa litla
kvers, — staka, sem er ein af hinum
mörgu ógleymanlegu listaverkum hans
í öllu sínu látleysi og innileik.
Mér var oft um hjartað heitt,
heldur meira en skildi.
Þess vegna er ég ekki neitt
af því, sem ég vildi.
Annars var nú svartamyrkrið ekki
alltaf svo rnikið fyrir augum þessa
gáfaða gleðimanns, í það minnsta
segir hann sjálfur, að „alla mundi
undra að sjá, — eftir skilyrðonum, —
hvaða fjölda að ég á enn af björtum
vonum".
Þetta er annars vísa, og sem flest
ykkar ihunu kannast við, — en ein af
þessum sjálfrímuðu stökum tungunn-
ar, — eða, sem mér finnst að hægt sé
að segja um, að myndist þannig, að
málið ljóði sig sjálft.
Og ekki er mér grunlaust, að þessi
stakan túlki öllu betur hið jafnaðar-
lcga viðhorf Bérgmanns til lífsins, en
sú fyrsta af þessum þremur stökum
hans. — Og sem betur fer, munu þeir
víst fleiri íslenzku hagyrðingarnir og
skáldin, — þrátt fyrir öll angurljóð og
bölvabragi, — sem mundu geta til-
einkað sér hinar svipbjörtu og höíð-
inglegu ljóðlínur Bjarna Gíslasonar,
skagfirzka hestamannsins og hagyrð-
ingsins,
Ljósblik innst í eigin sál
eru mitt hinzta vígi.
En því er nú einu sinni svo farið,
að það er eins og menn vilji þá helzt
knýja hörpuna í heyranda hljóði, þeg-
ar syrtir í lofti og svarrar í næðingum
umhverfis þá, — þvi getur jafnvel ein
slík staka, sem þessi:
Ulfgrátt haust og himininn
hrannast óravegi.
Brenndur í sál mér svipur þinn
svíður á hverjum degi,
— verið raulað einn góðan veðurdag
að vorlagi út í glaðasólskin og sunnan-
vind. Og þannig var það um þessa
stöku, sem er eftir höfund, sem ég
hefi mjög náin kynni af, en hirði ekki
að nefna. —
En 'nú er víst kominn tími til að
„skifta", eins og Hanncs á Horninu
orðaði það i Útvarpstíðipdunum i
fyrra.
Og bíðum við, — í stað sæfarans og
síferðamannsins Jóns Bergmanns, sem
í „samfleytt 17 ár sofnaði næturgest-
ur“, að því er hann sjálfur segir, —
þá blasa nú við mér bókarsíður, sem
nærri því anga af ungum gróðri, sól-
heitri sáðmoldu og blóðrunninni
byggðaást heimhugans, fjallasveinsins
og daladrengsins, sem sjálfur kynnir
sig, sína trú, vonir og' vilja, bezt í
fyrsta kvæði þessarar bókar:
Ég er maður, sem gekk út að sá.
— Tíu krónur og trúin á landið
er allt, sem eg á.