Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit
Ataaseq assigiiaat ilaat

Náttúrufræðingurinn - 2015, Qupperneq 45

Náttúrufræðingurinn - 2015, Qupperneq 45
137 Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags leysti var frumframleiðnin um margt óvenjuleg miðað við önnur ár. Þessi breytileiki milli ára var ekki talinn hafa áhrif á heildarframleiðni, heldur frekar á það hvernig næringarefnaforðinn var nýttur.10 Árið 2007 hófst vöktun á lífríki og vatnsgæðum Þingvallavatns á vegum Umhverfisstofnunar, Lands- virkjunar, Orkuveitu Reykja víkur og Þjóðgarðsins á Þingvöllum. Verk- efnið nær til efna- og eðlisfræðilegra þátta og lífríkis svifsins. Í saman- tekt á niðurstöðum áranna 2007 til 2011 er sýnt fram á að vatnið hafi hlýnað umtalsvert frá fyrra rannsóknartímabili. Með hlýnuninni verða mun skarpari hitaskil í efsta hluta vatnsins að sumri en áður þekktust. Ísa leggur seinna um vetur en áður og ísalög vara styttra en þekkt var á síðustu öld, ef vatnið leggur yfirhöfuð. Magn þörungasvifsins, mælt sem blaðgræna, var talið meira en í fyrri rannsóknum, sér í lagi að hausti.13 Breytinga eða sveiflna varð einnig vart í styrk næringarefna. Breytingar á styrk kísils, fosfórs og niturs í vatninu gætu tengst breytingum á magni þörunga.14 Á 5. mynd má sjá fjölda A. islandica í sýnum sem safnað var á árabilinu 2007 til 2010.15,16,17,18 Greina má vor- og hausttoppana í gagnasafninu og lágmarkið um sumarið og frávik frá því (samanber 3. mynd). Mikilvægustu upplýsingar myndarinnar í þessu samhengi er þó hinn mikli munur sem virðist geta verið milli ára í maí- og októbermælingunum. Þetta getur annaðhvort verið vísbending um raunverulegan mun í hámarksfjölda milli ára, eða vísbending um að vaxtartopparnir (samanber 3. mynd) geti hliðrast til í tíma. A. subarctica sýnir sambærilegan mun á milli ára. Sumarframleiðsla Aulacoseira-tegunda á botni Nitella opaca C. Agardh er kransþörungur sem myndar þétt gróðurbelti á 10 til 18 m dýpi í Þingvallavatni. Fyrstu sprotarnir vaxa upp frá botninum í byrjun maí og gróðurbeltið hefur náð 70– 80 cm hæð í september–október. Lítið er um eiginlega ásætuþörunga á kransþörungnum, en þekja grots og botnfallinna þörunga úr svifinu leggst á plönturnar og allt gróðurbeltið. Aulacoseira- tegundirnar mynda verulegan hluta botnfallsins. Þetta laustengda set kísilþörunga stendur undir um þriðjungi frumframleiðslunnar í þessu samfélagi og er uppi staða í fæðu smádýra.19 Það á væntanlega einnig við á krans þörungalausum svæðum á botni þar sem nægilegt ljós er til frumframleiðslu. Báðum Aulacoseira-tegund un um hefur verið lýst sem tegundum sem vaxa sem svif þörungar en geta einnig vaxið eða dvalist skemmri eða lengri tíma á botni.20, 21 Vetrarframleiðsla Aulacoseira-tegunda í svifinu Hátt hlutfall grots á krans þörunga- beltinu er talið benda til þess að bylgjuhreyfingar vegna vinda haldi uppi hringrás efnisflutninga á milli botns og vatnsbolsins, og eftir botninum, þannig að reglulega skolist lífverur (þörungar) og dautt lífrænt efni af botni og flytjist til vegna róts og strauma.22 Þetta efni berst út í vatnsbolinn eða fellur aftur til botns. Í desember 1985 hafði gróðurbelti kransþörunga fallið eða losnað upp í vetrarstormum og kransþörungaflyksur voru algengar í vatninu. Má gera ráð fyrir að mikið magn efnis hafi skolast af botni og borist í vatnsbolinn.23 Ebbe Lastein11 skilgreinir tvö mikilvirk tímabil í árlegri frumframleiðslu Þingvallavatns. Annars vegar er það vorið þegar uppsafnaður næringarefnaforði vetrarins er tekinn upp og nýttur við framleiðslu á lífrænu efni. Á meðan á því stendur gerir Lastein ráð fyrir botnfalli 2–3% frumframleiðslunnar á dag. Hins vegar er það haustið, þegar öflug blöndun skapar grundvöll fyrir nýtt vaxtartímabil. Frumframleiðslan að hausti til á sér stað samhliða miklu niðurbroti lífræns efnis sem hefur safnast upp í vatninu yfir sumarmánuðina.11 Niðurbrotið losar á ný um næringarefnaforðann sem er bundinn í lífmassanum. Vetrartilveru Aulacoseira-tegunda í svifinu í Þingvallavatni má vafalaust skýra með lóðréttri blöndun í vatnsbolnum og upp- 5. mynd. Aulacoseira islandica. Fjöldi frumna í þúsundum frumna í lítra eftir mánuðum árin 2007 til 2010 á stöð sem staðsett er á miðju Þingvallavatni (stöð 2) og í útfalli vatnsins 2010. Hver súla sýnir geómetrískt meðaltal allra taldra sýna hvern mánuð, hvert ár.15,16,17,18 – Cell number (*1000) of Aulacoseira islandica, each sampled month during the sampling period 2007–1010. Each column represents the geometric mean of all data sampled the respective month and year. 15,16,17,18 NFr_3-4 2015_final.indd 137 30.11.2015 16:34
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.