Morgunblaðið - 29.09.2016, Blaðsíða 42

42 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 29. SEPTEMBER 2016
Sigurður Ægisson
sae@sae.is
Að morgni föstudagsins 16. þessa
mánaðar fóru nokkrir fugla-
áhugamenn undir handleiðslu Yanns
Kolbeinssonar líffræðings á Nátt-
úrustofu Norðausturlands á Húsa-
vík í 192 km langa siglingu djúpt
norður af Skjálfanda, með örstuttri
viðkomu í Grímsey, og var tilgang-
urinn sá að athuga hvaða sjófuglar
leyndust þar. Farið var á einum
RIB-báta hvalaskoðunarfyrirtæk-
isins Gentle Giants, Ömmu Kibbu,
og hélt Stefán Guðmundsson eigandi
fyrirtækisins um stjórnvölinn.
Svona sjófuglaferð hefur ekki ver-
ið farin áður norður af landinu og því
alls óvíst hvað myndi sjást. Hins
vegar höfðu bæði grá- og hettusk-
rofur sést á þessu hafsvæði sem og
fjall- og ískjóar og þernumáfar.
Fremur ung vísindi
„Ferðir sem þessar eru frekar ný-
legar,“ segir Yann þegar hann er
spurður út í þetta en hann hefur í
mörg ár verið ein aðaldriffjöðrin í
fuglaathugunum á og við landið. „Þó
man ég eftir að hafa farið í siglingu
frá Grindavík 2. september 1995. Þá
var siglt vestur með ströndinni, far-
inn hringur kringum Eldey og svo
aftur heim. Ég man ekki alveg hver
stóð fyrir þessum túr, kannski það
hafi verið Fuglavernd. Svo leið og
beið þar til ég skipulagði fyrstu
Vestmannaeyjaferðina í ágúst 2004.
Síðan þá hafa verið farnar ferðir það-
an, undir handleiðslu Ingvars Atla
Sigurðssonar jarðfræðings á Nátt-
úrustofu Suðurlands 2007, 2008, 2014
og 2016, alltaf í ágúst – og kannski
1-2 í viðbót sem ég er að gleyma. Frá
2007 hefur verið notaður einhvers
konar fiskúrgangur og annað gums
til að laða að fugla. Í Vestmanna-
eyjum hefur alltaf verið siglt suður í
kantinn og honum fylgt til suðvest-
urs. Hugmyndin með þessum ferðum
var að komast í tæri við þá sjófugla
sem menn sjá annaðhvort af löngu
færi, s.s. gráskrofur, eða mjög sjald-
an eða aldrei frá landi, t.d. hettusk-
rofur og annað sjaldgæfara. Og einn-
ig bara að sjá hvort hægt væri að
rekast á aðrar tegundir sem eru ann-
að hvort sjaldséðar, s.s. kjóar, þern-
umáfar og fleira, eða hafa aldrei sést,
þ.e.a.s. suðrænni sjófuglar. Ferðin
2007 skilaði einni hafsvölu, sem hafði
aðeins einu sinni áður sést við Ísland
svo vitað sé. Sú hélt til við bátinn í
næstum klukkustund og nýttu ljós-
myndarar sér það óspart. Einnig má
nefna að tunglfiskur sást í sömu ferð.
Svo þurfti að bíða til 2016 til að fá
eitthvað annað en gráskrofur, sem
hafa sést í flestum ferðum, en þá
fundu Eyjapeyjarnir loksins hettusk-
rofur, a.m.k. tvær. Þá reyndist væn-
legt að elta togara á veiðum, en það
hafði ekki verið gert áður, vænt-
anlega sökum þess að þeir sáust ekki
í ferðunum.“
Gráskrofa og laufsöngvari
„Hér nyrðra hefur þetta aldrei
verið gert eins og við gerðum þetta.
Ég fór hins vegar með Aðalsteini
Snæþórssyni og Gauki Hjartarsyni
út í Grímsey með ferjunni í ágúst
2000, fram og til baka samdægurs.
Tilgangur þeirra ferðar var m.a. að
athuga hvort við gætum séð ein-
hverja flækingskjóa á leiðinni, sem
og við gerðum, sáum einn ískjóa og
tvo fjallkjóa.“
Í umræddri norðurferð á dög-
unum var sérstöku æti, sem m.a. var
í lifur og hákarlalýsi og eitthvað ann-
að góðgæti í bland við poppkorn,
kastað út á þremur stöðum, þar á
meðal 9,7 km norður af heimskauts-
baugnum, í von um að lyktin, sem
ekki var góð, bærist um nokkurt
svæði, og laðaði að þá fugla sem eftir
var sóst. Það brást að mestu leyti,
því vindur var nánast enginn, veðrið
of gott. Ein gráskrofa sást þó á flugi,
sem og einn þórshani kominn í vetr-
arbúning sinn og að auki ein súla,
tveir kjóar, fjórir skúmar, sex lómar
á fari, hugsanlega upprunnir á NA-
Grænlandi, 70-100 kríur, langflestar
þeirra ungar frá sumrinu, 100+ álk-
ur og langvíur og 200+ fýlar, þar af
nokkrir kolapiltar eða smiðir, en svo
var dökka litarafbrigðið nefnt af al-
þýðu fólks. Einnig var slæðingur af
ritum og stærri máfum. Í Grímsey
var ein brandugla og laufsöngvari,
auk algengari tegunda. Þá eru
ónefnd sjávarspendýrin sem sáust í
ferðinni, tvær hnísur, sex hnúfubak-
ar og 20-30 hnýðingar.
Aftur í land síðdegis á Húsavík
Erlendis eru svona ferðir skipu-
lagðar víða og jafnvel oftar en einu
sinni á ári á besta hugsanlegum
tíma. Þar er einnig komin meiri
reynsla hvað varðar ætið sem egnt
er með og nefnist á ensku „chumm-
ing“ og æði víða sem menn eru
komnir með góða reynslu á því hvar
er best að finna fuglana o.s.frv., seg-
ir Yann. „Vonandi getum við bætt
okkar þekkingu með árunum. Okkur
Ingvari finnst freistandi að skipu-
leggja RIB-ferð frá Eyjum næsta
sumar, þar sem reynt yrði að fara
mun dýpra. Einnig væri áhugavert
að fara suðvestur með Reykjanes-
hryggnum, frá Grindavík, og líka
vestur með djúpa álnum út af Önd-
verðarnesi. Það er nefnilega margt
spennandi og óþekkt í þessum efn-
um.“
Með RIB-báti í leit að sjaldgæfum fuglum
Morgunblaðið/Sigurður Ægisson
Kolapiltur Dökki fýllinn, einlitur og öskugrár, hefur norðlægari útbreiðslu en sá ljósi og sést
einkum úti á rúmsjó. Þetta hánorræna afbrigði er gjarnan nefnt kolapiltur eða smiður.
Fágætur Þórshani er með sjaldgæfustu varpfuglum hér á landi. Líklegt
þykir að íslenski stofninn hafi vetursetu undan ströndum V-Afríku.
Illa lyktandi æti Blöndu af lifur, hákarlalýsi og ýmsu öðru var kastað út á þremur stöðum í von
um að laða að fugla. Það brást að mestu leyti, því veðrið var gott og vindur nánast enginn.
Spörfuglinn smár á grein Þessi fallegi laufsöngvari sást í Grímsey. Hann
hefur borið af leið á flugi sínu til heitari landa, ef til vill úr Skandinavíu.
Eilíft ljósbrot,
sígild fegurð
Sérfræðingar í demöntum
Íslensk hönnun
og smíði
Laugavegur 61 ︲ Kringlan ︲ Smáralind ︲ Sími 552 4910
PIPA
R\TBW
A
•
SÍA
jonogoskar.is