Dagblaðið Vísir - DV - 03.03.2015, Blaðsíða 20

Heimilisfang
Kringlan 4-12
6. hæð
103 Reykjavík
fréttaskot
512 70 70fr jál s t, ó Háð dag b l að DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
aðalnúmer
ritstjórn
áskriftarsími
auglýsingar
sandkorn
20 Umræða
Útgáfufélag: DV ehf. • Stjórnarformaður og útgefandi: Björn Ingi Hrafnsson • Ritstjórar: Eggert Skúlason og Kolbrún Bergþórsdóttir
Viðskiptaritstjóri: Hörður Ægisson • Fréttastjórar: Baldur Guðmundsson og Einar Þór Sigurðsson • Ritstjórnarfulltrúi: Jóhann Hauksson
Umsjónarmaður innblaðs: Sólrún Lilja Ragnarsdóttir • Framkvæmdastjóri : Steinn Kári Ragnarsson • Umbrot: DV ehf. • Prentun: Landsprent • Dreifing: Árvakur
Vikublað 3.–5. mars 2015
Rússland og lögleysa
R
ússland er ónýtt ríki. Póli-
tískar stofnanir sem eiga að
veita framkvæmdavaldinu
aðhald fyrirfinnast ekki. Fjöl-
miðlum er að stærstum hluta beitt í
áróðursskyni fyrir stefnu ráðamanna
í Kreml. Hagkerfi landsins stend-
ur á brauðfótum; kerfislægar efna-
hagsumbætur hafa um árabil setið á
hakanum, fjárfesting er hverfandi og
fjármagnsútflæði er viðvarandi. Að
tala um réttarríki og Rússland í sömu
andrá er hlægilegt.
Þótt of snemmt sé að fullyrða
nokkuð um hverjir hafi staðið að baki
morðinu á Boris Nemtsov, einum
fremsta leiðtoga stjórnarandstöð-
unnar, síðastliðinn föstudag er ljóst
að ódæðisverkið er til marks um þá
lögleysu sem hefur fest rætur í Rúss-
landi. Fjöldi fjölmiðlamanna og póli-
tískra andstæðinga Vladimírs Pútín
Rússlandsforseta hafa á undan-
förnum árum hlotið sömu örlög og
Nemtsov. Rússneskum yfirvöldum
hefur aldrei tekist að upplýsa þau
morð. Engar líkur verða að teljast
á því að niðurstaðan verði önnur í
þetta skiptið.
Þær raddir heyrast að morðið á
Nemtsov geti markað straumhvörf;
almenningur muni í vaxandi mæli
setja sig upp á móti þeirri stefnu sem
hefur verið mörkuð af ráðamönnum
í Moskvu og kalla eftir lýðræðisleg-
um umbótum. Hætt er við því að slík-
ar væntingar séu aðeins tálsýn ein.
Nemtsov gerði sér sjálfur grein fyrir
því að það myndi taka langan tíma
– líklega áratug – þangað til almenn-
ingsálitið myndi snúast gegn Pútín.
Pólitísk stjórnarandstaða væri enda
ekki fyrir hendi, aðeins örfáir and-
ófsmenn. Helstu fjölmiðlar landsins
reyna kerfisbundið að grafa undan
málflutningi þeirra sem mótmæla
stefnu stjórnvalda.
Ýmsir bundu hins vegar vonir við,
hvort tveggja í Rússlandi og á Vest-
urlöndum, að Pútín væri sá leiðtogi
sem Rússland þyrfti á að halda í kjöl-
far þess pólitíska og efnahagslega
glundroða sem einkenndi tíunda
áratug síðustu aldar. Nemtsov var
sömu skoðunar en hann lýsti yfir
stuðningi við Pútín þegar hann varð
forseti landsins um síðustu aldamót.
Á fyrstu árum valdaskeiðs Pútíns
sáust vísbendingar um að Rússland
kynni að hafa áhuga á auknu sam-
starfi við Vesturveldin á alþjóðavett-
vangi samhliða því að ráðamenn í
Moskvu reiddu sig á óþrjótandi olíu-
auð til að standa undir auknum hag-
vexti.
Refsiaðgerðir vesturveldanna, í
kjölfar hernaðaríhlutunar Rússlands
á Krímskaga og í austurhluta Úkra-
ínu, ásamt lækkandi olíuverði hafa
nú framkallað nýjan veruleika fyrir
stjórnvöld í Moskvu. Hagkerfi lands-
ins er á endastöð. Rússland stendur
frammi fyrir djúpstæðu samdráttar-
skeiði og áframhaldandi fjármagns-
útflæði sem reynt verður að stemma
stigu við með því að ganga á gjald-
eyrisforða landsins. Ráðamenn í
Kreml munu bregðast við þessum
efnahagshremmingum með enn
ágengari utanríkisstefnu sem mun
aftur viðhalda stuðningi almennings
við Pútín.
Samskipti Evrópu og Bandaríkj-
anna við Rússland hafa tekið var-
anlegum breytingum. Væntingar
um að Pútín væri áhugasamur um
pólitískar og efnahagslegar umbæt-
ur voru byggðar á óskhyggju. Með
framferði sínu í Úkraínu hefur Rúss-
land sagt sig úr lögum við alþjóða-
kerfið. Þrátt fyrir að Rússland hafi
þurft að gjalda háu verði fyrir þær
aðgerðir þarf sá kostnaður að líkind-
um að verða enn meiri. Langvarandi
spenna mun einkenna samskipti við
Rússland á komandi árum. Íslensk
stjórnvöld munu þurfa að taka af-
stöðu með vesturveldunum í þeim
átökum. Slíkt kann að skaða við-
skiptahagsmuni Íslands til skemmri
tíma. Svo verður þó að vera. n
Týnt erindisbréf
Fylgi Samfylkingarinnar stend-
ur nánast í stað og nafntogaðir
vinstri menn, sem kallað hafa
eftir vinstri áherslum frá Sam-
fylkingunni, hafa þurft að horfa
upp á þingmenn annarra flokka
stökkva á mál eins og ofurhagnað
bankanna og kröfu um hækkun
lágmarkslauna. Um helgina steig
svo guðfaðir Samfylkingarinnar,
Jón Baldvin Hannibalsson, fram í
sjónvarpsþætti Eyjunnar og sagði
sósíaldemókrata hafa „týnt er-
indisbréfi sínu“. Til að bæta gráu
ofan á svart jarðaði Jón Baldvin
nánast hina heilögu kú Samfylk-
ingarinnar, ESB-umsóknina. Allt
væri í kalda koli innan ESB og
Ísland væri ekkert á leið þang-
að inn.
Endurkoma Björgólfs
Endurkoma Björgólfs Thors
Björgólfssonar heldur áfram með
því að nafn hans er að finna á
lista Forbes yfir ríkasta fólk ver-
aldar. Fyrir jól
kom út sjálfsævi-
saga útrásarvík-
ingsins þar sem
hann lýsti hæðum
og lægðum á við-
skiptaferli sínum.
Athygli vekur
í íslensku viðskiptalífi hve lítið
hefur farið fyrir Björgólfi Thor og
föður hans, Björgólfi Guðmunds-
syni, í rannsóknum fjármála-
eftirlitsins og sérstaks saksóknara
á bankamálum fyrir og kringum
hrun. Margir mánuðir eru frá því
að menn sérstaks saksóknara
réðust í húsleitir í Lúxemborg
vegna Landsbankans, en engum
fréttum fer af framgangi þeirra
mála. Meðal þess sem skoðað var
voru hlutabréfakaup Ara finnska,
sem kallaður er, viðskiptafélaga
Björgólfs Thors, en þau áttu sér
stað aðeins fjórum dögum fyrir
hrun Landsbankans og námu
tæpum fjórum milljörðum króna,
sem allt var fengið að láni í bank-
anum sjálfum.
Dulinn tilgangur?
Glöggir menn þykjast sjá að
gengisfelling sé í kortunum sam-
fara afnámi gjaldeyrishafta. Einu
megi gilda þótt
lagður verði á al-
mennur tuga pró-
senta útgöngu-
skattur því það
muni ekki hindra
fall krónunnar að
einhverju marki.
Ráðstafanir Bjarna Benediktsson-
ar fjármálaráðherra, til dæmis
með að færa áfengi í neðra þrep
virðisaukaskattsins, eru hafðar
til marks um þetta. Útreikn-
ingar benda nefnilega til þess að
við fall krónunnar muni áfengi
hækka minna í verði eftir gengis-
fellingu en að óbreyttu og vinna
þannig gegn vísitöluhækkun og
þar með verðbólgu.
Það var nýtt fyrir mig að
umgangast konur svona mikið
Kitty Von Sometime fór að fylgjast með konum. – DV
Ég var reið en er
það ekki lengur
Kristjana Stefánsdóttir hefur unnið úr sárindum í fjölskyldunni. – DV
Ég ætla að standa
og falla með þessu
Örvar Friðriksson þróar hugbúnað fyrir sýndarferðamennsku. – DV
Hagsmunagæsla á kostnað almennings?
Á
Alþingi er til umræðu frum-
varp sem oft gengur undir
heitinu „brennivín í búðir“,
mál sem felur í sér að banna
ríkinu að selja áfengi en
veita almennum verslunum leyfið
þess í stað.
Flutningsmenn frumvarpsins
telja að áfengi sé eins og hver önn-
ur neysluvara og því eðlilegt að hún
sé seld í almennum matvöruversl-
unum.
Þeir sem leggjast gegn frumvarp-
inu telja áfengi hins vegar ekki vera
almenna neysluvöru og telja að með
samþykkt frumvarpsins muni neysla
áfengis aukast. Bent er að að fjöldi
sölustaða gæti tífaldast og að eðli
einkarekinna verslana sé að reyna
að selja sem mest. Verði frumvarpið
lögfest og neysla áfengis eykst, muni
það hafa neikvæð samfélagsleg
áhrif svo sem á heilsu þjóðarinnar,
og valda auknu ofbeldi, slysum og
vinnutapi með tilheyrandi kostnaði.
Hér takast á hagsmunir „sumra“
verslunareigenda og lýðheilsu- og
samfélagsleg áhrif með tilheyrandi
kostnaði vegna breytinga á sölu-
fyrirkomulagi.
Baráttan gegn áfengisneyslu
Í nýrri stefnu ríkisstjórnarinnar í
áfengis- og vímuvörnum til ársins
2020 segir: „Ein mikilvægasta að-
gerðin til að draga úr skaðlegum
áhrifum og vandamálum tengdum
neyslu áfengis og annarra vímugjafa
er að takmarka aðgengi. Það er m.a.
gert með aðhaldsaðgerðum varð-
andi sölufyrirkomulag áfengis …“
Vísað er til stefnu Alþjóðaheil-
brigðisstofnunarinnar sem hvet-
ur til að reynt verði að sporna gegn
neyslu með stýringu á aðgengi að
áfengum drykkjum og með verð-
lagi. Þetta áréttaði stofnunin meðal
annars með sérstöku bréfi til land-
læknisembættisins í tilefni af frum-
varpinu þar sem stofnunin hvetur til
þess að halda fast við óbreytta stefnu
varðandi sölufyrirkomulag áfengis á
Íslandi.
Enn fremur má nefna að Ísland
er aðili að stefnu Norðurlandanna
í áfengis- og vímuvarnamálum, en
þar er ofarlega á blaði baráttan gegn
áfengisneyslu, einkum neyslu ung-
menna á áfengi og lögð áhersla á að
verjast skaðlegum áhrifum áfengis
og annarra vímugjafa.
Ljóst er því að fyrrnefnt frumvarp
vinnur gegn stefnu ríkisstjórnar, Al-
þjóðaheilbrigðisstofnunarinnar og
Norðurlandanna.
Óforsvaranleg
samfélagstilraun
Á liðnum árum hefur náðst umtals-
verður árangur í baráttunni gegn
áfengisnotkun, einkum unglinga.
Þetta hefur tekist með viðhorfs-
breytingu og samstilltu átaki for-
eldra, skóla og stofnana. Hvaða
skilaboð gefur Alþingi ef það skil-
greinir áfengi sem almenna neyslu-
vöru og samþykkir að fara með
áfengi í sölu í almennum verslun-
um, við hliðina á grænmeti, ávöxt-
um og mjólkurvörum? Hvaða áhrif
hafa slík skilaboð?
Þjónar það best hagsmunum Ís-
lendinga að stofna í hættu þeim ár-
angri sem náðst hefur með því að
gera þá áhættusömu samfélags-
legu tilraun að færa áfengi í mat-
vöruverslanir án frekari greiningar
á hugsanlegum áhrifum slíkrar
breytingar. Viljum við gera tilraun
til að vita hvort neysla áfengis eykst
og hvort ofbeldi eykst og slysum
fjölgar? Hvort sjúkdómar aukast og
heilsufar versnar og vinnutap eykst?
Er ekki mikilvægt að meta fyrst
hugsanleg áhrif á fjárhag einstak-
linga og heimila, ríkis og sveitar-
félaga? Frumvarpið er lagt fram án
allra slíkra greininga og án kostnað-
armats.
Í áfengisstefnu ríkisstjórnarinn-
ar er vitnað til ritgerðar Ara Matthí-
assonar frá 2010, en þar metur hann
að þjóðhagsleg byrði af áfengis- og
vímuefnaneyslu sé um 25–58 millj-
arðar á ári.
Sænska Lýðheilsustofnunin
fól sænskum og alþjóðlegum sér-
fræðingum í áfengisrannsóknum
árið 2008 að gera rannsókn á áhrif-
um þess fyrir sænskt samfélag ef
ríkiseinkarekstur á áfengissölu yrði
afnuminn og sala áfengis yrði leyfð
í matvöruverslunum. Niðurstaðan
var meðal annars að áfengisneysla
myndi aukast um 37,4% og leiða til
hærri dánartíðni, aukins ofbeldis,
fjölgunar þeirra sem aka und-
ir áhrifum áfengis og gríðarlegrar
fjölgunar veikindadaga. Svíar hafa
ekki lagt í slíka breytingu. Verk efni
nemenda í Háskólanum á Bifröst á
haustönn 2014 um „Hver yrðu hugs-
anleg samfélagsleg áhrif frjálsrar
áfengissölu á Íslandi“ leiðir líkur að
því að aukið aðgengi að áfengi leiði
til aukinnar neyslu sem leiðir til fjöl-
þættra kostnaðarsamra samfélags-
legra vandamála.
Það er alls ekki réttlætanlegt að
gera jafn áhættusama samfélags-
tilraun og hér er fjallað um til þess
eins að bæta afkomu einkarekinna
verslana. Förum varlega, vöndum
okkur. n
Guðbjartur Hannesson
þingmaður Samfylkingarinnar
Kjallari
„Förum
varlega,
vöndum okkur
„Með framferði sínu
í Úkraínu hefur
Rússland sagt sig úr lög-
um við alþjóðakerfið.
Leiðari
Hörður Ægisson
hordur@dv.is