Skagfirðingabók - 01.01.2015, Page 126

SKAGFIRÐINGABÓK
126
lærisveinum, skírið þá í nafni Föður og
Sonar og Heilags anda og kennið þeim
að halda allt það sem ég hef boðið yður.
Sjá, ég er með yður alla daga allt til enda
veraldar.“
Skírn meðal kristinna manna varð
að sáttmálstákni hliðstæðu umskurn
gyðinga, sem er sýnilegt ytra tákn. Með
kristninni varð sáttmálstáknið ósýnilegt.
Í stað umskurnar á holdi, kemur
umskurn hjartans og hreinsun hugans.
Það er hugarfar og breytni mannsins
sem skiptir máli, en ekki hið ytra tákn.
Sem vatnsbað er skírnin til tákns um
hreinsun, endurnýjun, eyðingu alls
þess sem óhreint er og spillt. Um leið
er skírnin sem bað tákn um lífgun og
vökvun þess sem er lífvænlegt. Áður
fyrr afklæddust menn bókstaflega áður
en þeir gengu niður í skírnarlaugina
og þáðu skírn, og íklæddust að henni
lokinni nýjum klæðum (hvítavoðum) til
tákns um nýtt líf.
Barnaskírn varð með tímanum ríkj-
andi á kristnum trúsvæðum, nema á
kristniboðssvæðum, þar sem skírn full-
orðinna var algengust. Oft hefur verið
deilt um hvort barnaskírn eigi rétt á sér,
þar sem barn geti ekki trúað. En trú er
meira en persónuleg sannfæring, hún er
líka samfélagsleg sannfæring. Jesús líkti
þessu við sáningarstarf. Jarðvegur sem
einu sinni var heiðinn, verður kristinn
fyrir sáningarstarfið. Lögin eru endurbætt
og þjóðfélagið fær á sig mynd mannúðar.
„Þetta gerir uppeldisstarf kristinna heim-
ila og safnaða mikilvægt. . . . Skírnin er að
vísu atburður, sem gerist í eitt skipti fyrir
öll og verður ekki endurtekin. En lífið sem
fylgir skírninni, á að vera dagleg skírn eða
daglegt afturhvarf til skírnarinnar.“ (ES)
Skírt er með því að vatni er ausið á
höfuð skírnarþegans eða honum dýft
í skírnarlaug. Hvítt klæði var síðan
breitt yfir skírnarþegann sem merki um
hreinleika. Á fyrri öldum var sagt að menn
væru í hvítavoðum fyrstu vikuna eftir að
þeir voru skírðir, sbr. Kjartan Ólafsson
í Laxdælu. Skírnarkjólar nútímans eiga
rætur að rekja til þessa. Logandi kerti,
skírnarkerti, táknar trúna. Í frumkristni og
á miðöldum voru sérstakar skírnarkapellur
með tæru lindarvatni („lifandi vatni“) við
hlið, eða við dyr, dómkirknanna. Með því
var bent á að skírnin væri inngönguhlið
í samfélag kirkjunnar. Síðar komu til
skírnarsáir sem settir voru upp nálægt
kirkjudyrum. Skírnarsáir frá miðöldum
eru oft fagurlega skreyttir myndum sem
fræða menn um kristna trú. (CB)
Kristin skírn er yfirleitt tengd nafngjöf,
en ekki ber þó að líta á skírnina sem
hátíðlegan sið eða venju við nafngjöf
barns. Nafngjöf við skírn er forn siður.
Menn sem gengu frá heiðindómi til
kristinnar trúar vildu margir „hnykkja
á róttækri lífernisbreytingu með því að
skipta um nafn, um leið og þeir tóku
skírn. Síðar tók nafngift við skírn að
tengjast þeirri venju, að fólk vildi varast
að nefna nafn barns upphátt, fyrr en
það hefði þegið skírn, til þess að nafnið
saurgaðist ekki, heldur hlyti hreinsun um
leið og barnið.“ (ES)2
2 Í þessari umfjöllun um skírnina er stuðst við rit Einars Sigurbjörnssonar (1993, 386–390) og Catharina Broo-
mé (1995, 104–105), og efnið að hluta tekið upp orðrétt, þó að ekki sé innan gæsalappa. Einar las greinina yfir
og kom með góðar ábendingar í tölvupósti, sem ég þakka.