Fréttatíminn - 11.03.2016, Qupperneq 14

Óvissa Móðir einhverfrar stúlku segir óvissuna versta
Heildarfjöldi einstaklinga með þroskahömlun og skyldar raskanir sem voru á biðlista eftir sértæku húsnæði
hjá Reykjavíkurborg 1. janúar 2016 er alls 135.
ur sem þekkir vel til í þessum
málaflokki.
„Einhverft fólk á erfitt með
að lesa í aðstæður og átta sig á
fólki. Það er því hrekklausara og
saklausara en gerist og gengur og
verður oft fyrir barðinu á allskyns
misnotkun eða leiðist út í skaðlega
hegðun.
Utangarðsmenn framtíðarinnar
Hluti af þessu fólki verður utan-
garðsmenn framtíðarinnar ef
það fær ekki hjálp,“ segir Sigrún
Birgisdóttir, framkvæmdastjóri
Einhverfusamtakanna. „Þau hafa
tungumálið og greindina, en þau
geta ekki haldið utan um sitt líf.
Aðrir unglingar láta þau stundum
skrifa upp á víxla, taka smálán eða
tæma bankakortin sín, þá fá ungar
stúlkur á einhverfurófi ýmis
tilboð á samfélagsmiðlum. Það
vantar miklu meiri forvarnir og
fræðslu fyrir þennan hóp. Það er
mikil hætta á misnotkun.“
Felix segir að tugir einhverfra
séu utangarðs eða í raunveru-
legri hættu á að verða það vegna
úrræðaleysis í kerfinu. „Það er æði
margt sem þessi hópur glímir við.
Mörg þeirra eru með væga þroska-
skerðingu og geta því orðið auðveld
bráð ýmissa óþokka. Mörg þeirra
eiga erfitt með að gera sér grein
fyrir langtíma afleiðingum gerða
sinna. Sum hafa búið við lang-
varandi einelti alla sína ævi. Mörg
koma frá brotnum heimilum. Svo
hefur kerfið brugðist þeim. Þau
hafa ekki fengið þá hjálp sem þau
þurftu sem börn og unglingar.“
Hann bendir á að það sé ansi
fjölbreyttur hópur fólks með slíkar
skerðingar sem hafi ekki fengið
hjálp við hæfi. „Sumir eru inn og
út af geðdeild, eru þar í reglulegri
krísuinnlögn án þess að fá nokkra
bót til lengri tíma litið. Aðrir eru
meira og minna „á götunni“, verða
fíkniefnum, áfengi og smáglæpum
að bráð. Enn aðrir eru lyfjaðir fram
úr hófi þannig að þeir verða sinnu-
lausir og þægir. Enn aðrir búa við
daglegt ofbeldi og þvinganir. Sumir
eru settir í ótímabundna öryggis-
vistun og búa við minna frelsi en
fangar á Hrauninu.“
Fá ekki búsetu og stuðning við hæfi
Guðmundur Fylkisson lögreglu-
maður, sem hefur starfað að mál-
efnum týndu barnanna, segist
Flokkur 1
60
(Þarf litla þjónustu)
Flokkur 2
38
(Þarf meðalþjónustu)
Flokkur 3
37
(Þarf mikla þjónustu)
„Ég á 19 ára stelpu sem er
á einhverfurófinu og með
mótþróaþrjóskuröskun sem
hefur beðið eftir húsnæði
hjá borginni í rúmt ár,“ segir
Bryndís Bjarnadóttir, her-
ferðarstjóri hjá Amnesty.
Hún segir að álagið hafi alla tíð
verið gríðarlegt. „Ég hef þurft að
berjast alla tíð með kjafti og klóm
fyrir því að hún fái þá grunnþjón-
ustu sem hún á rétt á. Þetta álag
getur sannarlega á stundum keyrt
mann í kaf. Þótt ég vinni hundrað
prósent vinnu í baráttunni gegn
grófum mannréttindabrotum víða
um heim, hefur álagið í tengslum
við baráttuna fyrir hönd dóttur
minnar reynt mun meira á. Þegar
ég er ekki í vinnunni, er ég í sím-
anum, að skrifa tölvupósta eða
sitjandi á fundum vegna málefna
hennar.“
Hún segist þó hafa talið þetta
sjálfsagt eins og flestir foreldrar
barna með frávik, en stundum eigi
hún ekkert eftir. „Ég er ekki eina
foreldrið í þessari stöðu, það er
ekki næga hjálp að fá, þrátt fyrir
skýr ákvæði í lögum um réttinn til
þjónustu og aðstoð fyrir fólk með
fötlun til að geta lifað mannsæm-
andi lífi og með reisn.“
Hún segir að þetta hafi bitnað
mikið á samkomulagi þeirra
mæðgna og sambúðin hafi á köfl-
um verið erfið. „Við höfum lengst
af bara verið tvær og núna bara er
ég við það að gefast upp.“
Bryndís segir að þegar dóttir
hennar greindist á einhverfuróf-
inu átta ára, hafi greiningin verið
það eina sem stóð til boða. „Við
vorum í algeru tómarúmi, ég vissi
ekki hvað ég átti að gera við þessa
vitneskju. Ég var nýflutt hingað til
landsins frá Brussel, þar fékk hún
mun meiri aðstoð, sem venjulegur
nemandi með vanda, það sat með
henni sérkennari allan daginn inni
í tímum. Hér stóð okkur engin
hjálp til boða.
Dóttir mín er ekki í harðri
neyslu en eins og margir aðrir, er
hún í miklum áhættuhópi, Þessir
krakkar bera ekki fötlunina utan
á sér en þau eiga erfitt með að
greina rétt frá röngu, og þau eru
útsett fyrir ýmiskonar misnotkun
bæði hvað varðar kynferðisof-
Ég er ekki eina mamman
sem hefur gefist upp
Bryndís Bjarnadóttir segist hafa þurft að berjast með kjafti
og klóm fyrir öllu varðandi dóttur sína.
beldi og fjársvik. Ég er alltaf hrædd
um hana, það eru menn þarna
úti sem svífast einskis og misnota
að þær kunna ekki að verja sig.
Sumar þessara stelpna leiðast út í
vændi eða ofbeldissambönd, það
er sjaldan talað um það, en þannig
er það.”
Hún segir að það hafi ekki
gefið góða raun að flytja málefni
fatlaðra til sveitarfélaga. „Bara
sú staðreynd að sveitarfélög hafi
ekki öll sömu burði þegar kemur
að því að veita þjónustu, geri það
að verkum að fólki sé mismunað
gróflega. Reykjavíkurborg verður
strax að fara að finna varanlegar
lausn á búsetu fyrir fólk með
einhverfu, það gengur ekki að
tugir þeirra fái enga úrlausn sinna
mála. Þau passa ekki inn í búsetu
með fólki með geðraskanir. Það
þarf að bregðast við þessu sára
kalli, gyrða sig í brók og finna
almennilega lausn á búsetuvanda
einhverfra.“
Bryndís minnir á að samkvæmt
lögum eigi einhverfir og aðrir með
skyldar raskanir rétt á sértækri
þjónustu og búsetuúrræðum sem
búa í haginn fyrir sjálfstætt og
mannsæmandi líf. „Ísland er líka
aðili að alþjóðlegum sáttmálum
eins og samningi Sameinuðu þjóð-
anna um réttindi fatlaðra sem nú
er í fullgildingarferli og lýkur von-
andi sem fyrst. Fjöldinn allur af
ESB tilskipunum leggur bann við
mismunun á grundvelli fötlunar
og Mannréttindayfirlýsing Sam-
einuðu þjóðanna segir að allir séu
bornir frjálsir og jafnir öðrum að
virðingu og réttindum. Ef Ísland
ætlar enn að státa sig af því að vera
velferðarsamfélag verður hug-
myndin um samfélag án aðgrein-
ingar og mismununar að verða að
veruleika. Eitt skref í þá átt er að
tryggja fólki með fötlun búsetuúr-
ræði án tafar. Bara óvissan um
framtíðina fer mjög illa með dóttur
mína.“
Þessir krakkar bera
ekki fötlunina utan á
sér en þau eiga erfitt
með að greina rétt frá
röngu, og þau eru
útsett fyrir ýmiskonar
misnotkun bæði hvað
varðar kynferðisofbeldi
og fjársvik. Ég er alltaf
hrædd um hana.
* E f g r e i t t m e ð N e t g í róm a í - o k t ó b e r
ALICANTE
17.999 kr.f rá *
* E f g r e i t t m e ð N e t g í róm a í - j ú n í & s e p t . - o k t .
AMSTERDAM
9.999 kr.f rá *
14 | Fréttatíminn | Helgin 11. mars–13. mars 2016