Fréttatíminn - 22.10.2016, Blaðsíða 22

BRUGGE
1. desember í 3 nætur
Netverð á mann frá kr. 119.900 m.v. 2 í herbergi.Martin´s Brugge
Bir
t m
eð
fy
rir
va
ra
um
pr
en
tvi
llu
r.
He
im
sfe
rð
ir
ás
kil
ja
sé
r r
étt
til
le
iðr
étt
ing
a á
sl
íku
. A
th.
að
ve
rð
ge
tur
br
ey
st
án
fy
rir
va
ra
.
Frá kr.
119.900
m/morgunmat
Aðventan í
22 | FRÉTTATÍMINN | Laugardagur 22. október 2016
„Ég skrifaði bók um pabba minn,
sem dó fyrir nokkrum árum, og þá
fékk ég áhuga á Fjörðunum og slóð-
um Látra-Bjargar fyrir norðan. Ég
fór oft til Grenivíkur sem barn því
pabbi var ættaður þaðan og meðan
ég var að vinna bókina um hann fór
ég að kynna mér þetta svæði betur
og varð alveg óvart bara andsetinn
af Björgu,“ segir Hermann Stefáns-
son sem á næstu dögum sendir frá
sér skáldsöguna Bjargræði þar sem
Látra-Björg er aðalpersónan. „Allt í
einu fór hennar rödd að suða í mér
og ég skrifaði fyrstu þrjá kaflana í
einhverri maníu, eins og ég væri
heltekinn.“
Átti að verða gullnáma
Upphaflega sá Hermann verkið fyr-
ir sér sem fræðirit, heimildaritgerð
eða þáttaröð, jafnvel sýningu um
ævi Bjargar. „Á þeim tíma var ég at-
vinnulaus og skítblankur og sá fyrir
mér að ég gæti breytt þessu verk-
efni í einhverja gullnámu, en það
varð nú ekki,“ segir hann og hlær.
Hermann las allt sem hann kom
höndum yfir um Björgu en hann
segir söguna þó ekki vera sögu-
lega skáldsögu í neinum skilningi.
„Björg bara yfirtók mig og þessi
bók gekk gersamlega fram af mér.
Þegar ég var búinn var ég algjörlega
tómur og eiginlega örmagna. Ég var
dauðfeginn að vera laus úr þessum
viðjum.“
Látra-Björg átti, að sögn Her-
manns, mjög skrautlegt líf og um
hana hafa spunnist alls kyns goð-
sögur sem hann hafi reynt að vinna
gegn í sögunni. „Hún var skáld,
bóndi og sjómaður sem hataði allt
yfirvald og lét menn heyra það
Ég get til dæmis eigin-
lega ekki farið að monta
mig af þessari bók á
Facebook, eins og ætlast
er til af rithöfundum,
vegna þess að þá myndi
Björg lemja mig.“
Hermann Stefánsson segir heimildavinnu
vegna bókar sem hann skrifaði um föður
sinn hafa orðið til þess að hann varð
heltekinn af sögu Látra-Bjargar. Það hafi
eiginlega gengið svo langt að hún hafi
yfirtekið líf hans á tímabili. Afrakstur
þeirrar yfirtöku kemur út á næstu dögum í
skáldsögunni Bjargræði þar sem Björg hefur
orðið og lætur samtímann hafa það óþvegið.
Friðrika Benónýsdóttir
fridrika@frettatiminn.is
Andsetinn af Látra-Björgu
augliti til auglitis. Lýsingarnar á
henni eru ekki beinlínis frýnilegar,
mikið talað um hvað hún hafi ver-
ið hávaxin, sem þykir ekki til prýði
á konu á þeim tíma. Helsta sagan
um hana er að hún hafi verið svik-
in kona, hafi átt í ástarsambandi við
franskan sjómann sem sveik hana
ekki bara með einni konu heldur
tveimur og það á að hafa gert hana
bitra og hatramma, en ég held að
það sé á misskilningi byggt. Hún
sagði bara hlutina beint út.“
Gefur hverfum einkunn
Sagan gerist á tveimur plönum og
Hermann staðsetur Björgu með-
al annars í okkar samtíma en út á
hann hefur hún ýmislegt að setja.
„Hún yrði til dæmis ekki hrifin af
því að sjá okkur hér á kaffihúsi í
miðbæ Reykjavíkur,“ segir hann
glottandi. „Henni finnst við lifa
fáránlegu lífi og skorta tengsl við
náttúruna, jafnvel þótt við búum
hér í þessu litla krummaskuði sem
Reykjavík er.“
Þótt Hermann láti Björgu bókar-
innar ekki hafa mikið álit á Reykja-
vík er hann fæddur og uppalinn í
Fossvoginum og móðurætt hans er
öll þaðan en föðurættin að norðan.
Spurður um bakgrunn sinn segir
hann að hann sé samsettur úr ólík-
um bókasöfnum ættanna tveggja.
„Á heimili móðurforeldra minna
var alþjóðlegt bókasafn sem maður
lá í, en aftur fyrir norðan þá sökkti
maður sér í þjóðlegan fróðleik og
Íslendingasögur. Eru ekki allir Ís-
lendingar einhvers staðar á þessum
mörkum? Sem Reykvíkingur á ég
náttúrulega enga innistæðu fyrir
því að vera að gagnrýna lífsmátann
hér, en Björg kemur úr öðrum tíma,
frá átjándu öldinni, og það er henn-
ar rödd sem ræður í sögunni.“
Auk þess að koma úr öðrum tíma
kemur Björg auðvitað úr allt öðru
umhverfi en Reykvíkingurinn Her-
mann, beint úr hrjóstrugri náttúr-
unni fyrir norðan og yrkir mikið
um hana. Hermann segist ekki geta
hugsað sér sannari skáldskap en
þann sem sprettur beint úr glímu
við náttúruöflin. En geta Reykvík-
ingar þá nokkuð orðið skáld?
„Það fer eftir því úr hvaða
hverfi þeir koma,“ segir Hermann
sposkur. „Það er til dæmis enginn
skóli til af Fossvogsskáldum, það
eru bara ég og Jón Gnarr sem koma
þaðan. Þetta er svolítið óort hverfi.
Björg orti vísur um sveitirnar fyr-
ir norðan, ekki allar mikið lof, og í
bókinni fer hún um hverfi Reykja-
víkur og gerir það sama. En þú verð-
ur að lesa bókina til að sjá hvaða
einkunn hún gefur hverju hverfi
fyrir sig, ég get ekki haft það eftir.“
Getur ekki montað sig á Facebook
Hermann hefur orð á sér fyrir að
vera krítískur á ýmislegt sem nýt-
ur vinsælda í samfélaginu og synda
gjarna á móti straumnum en hann
segir það ekkert endilega vera rétta
skilgreiningu. „Ég er ekkert á móti
öllu sem er vinsælt, langt frá því.
Þegar eitthvað gott kemst í almæli,
segjum til dæmis í pólitík, þá er ég
ekkert átómatískt andvígur því.
Sem rithöfundur reynir maður að
horfa svolítið á samfélagið utan frá,
með einskonar gestsaugum, þótt
það geti auðvitað verið villugjarnt
þegar maður er sjálfur hluti af því.
Maður þarf líka að passa sig á því
að vera ekki sjálfkrafa á móti öllu
bara af því að það er svo skemmti-
legt að reka hornin í það. En það má
allavega reyna að greina það sem er
satt, allt of mörg gildi í samfélaginu
eru alveg út í hött. Það finnst Björgu
allavega. Ég get til dæmis eiginlega
ekki farið að monta mig af þessari
bók á Facebook, eins og ætlast er til
af rithöfundum, vegna þess að þá
myndi Björg lemja mig. Hún hatar
allan hroka.“
Er Facebook ekki líka nokkurs
konar skáldsaga? „Jú, kannski, en
gallinn er sá að hún endar aldrei.
Netið er frábært sem upplýsinga-
veita en ekki sem aðferð til að skilja
heiminn. Wikipedia er til dæmis
ágæt fyrir sinn hatt en stenst engan
samjöfnuð við góða skáldsögu ef
þú ert að reyna að átta þig á því
hvernig heimurinn virkar. Upplýs-
ingar opna engin hólf í hausnum á
þér, það gerir skáldskapurinn hins
vegar.“
Sjálfsritskoðunin hættuleg
Í framhaldi af þessum vangaveltum
okkar leiðist samræðan út í spjall
um þau mál sem gjarna ber hæst á
Facebook og þá ekki síst þá kröfu
sem gjarna heyrist að rithöfundar
þurfi að gæta jafnræðis kynjanna
í bókum sínum og að kvenkatrakt-
erar séu sýndir í réttu ljósi. Er það
eitthvað sem höfundurinn hugsar
út í á meðan hann er að skrifa?
„Mér finnst alveg eðlilegt að og
bara fínt þegar lesendur eða gagn-
rýnendur setja út á karaktersköp-
un kvenna í skáldsögum en mér
finnst alveg ómögulegt þegar fólk
fer að skrifa eða ritstýra út frá þeim
forsendum að þú verðir að hafa
kvenpersónur og lýsa þeim jákvætt.
Ég varð svona heltekinn af Látra-
-Björgu af því að hún er svo gott
skáld, ekki af því að hún var kona.
Ég settist ekki niður og hugsaði:
ókey, nú ætla ég að skrifa bók um
konu. Það eru heldur ekkert allar
konur sympatískar í bókinni, meira
að segja ein sem er mjög ósympat-
ísk, en lýsingar á henni eru allar
frá Látra-Björgu sjálfri komnar. Ég
skil vel og finnst bara eðlilegt að
femínistar setji þá gagnrýni fram
að einhver bók gefi falska mynd
af konum, fólk má gagnrýna það
sem því sýnist, en það er hættulegt
ef höfundar fara að láta stýrast af
því og finnst þeir verði að skrifa á
einhvern ákveðinn hátt til að forð-
ast þessa gagnrýni. Það er alltaf
hætta á sjálfsritskoðun, í alls konar
kategoríum, og fólk þarf held ég að
vera vel vakandi fyrir því að falla
ekki í þá gryfju að fara að skrifa til
að þóknast kröfum samfélagsins.
Það er hættuleg braut.“
Skilgreinir ekki eigin verk
Spurður hvort þessi tími frá því
að handriti er skilað þar til bók-
in kemur út taki ekki á taugarnar
yppir Hermann öxlum. „Eins og ég
sagði áðan þá held ég að ég hafi bara
brotlent eftir að ég skilaði hand-
ritinu en ég er allur að lyftast aftur.
Farinn að undirbúa höfundakvöld
og læra að kveða rímur og finnst ég
eiginlega sloppinn úr prísund. Ég
hef voða litlar áhyggjur af viðtökun-
um. Hlakka bara til að fá tækifæri
til að lesa upp úr bókinni og er bú-
inn að stofna hljómsveit sem legg-
ur áherslu á rímnaflutning, enda er
mikil tónlist í textanum og kvæði
Bjargar eru innblástur að nýjum
kvæðum sem þarf eiginlega að lesa
upphátt til að músíkin í þeim njóti
sín. En, sem sagt, ég er alveg róleg-
ur. Það er skemmtilegt að skrifa
bækur en þegar þær eru komnar
út hugsar maður ekki mikið meira
um þær. Ég hugsa aldrei um hvernig
höfundarferill minn líti út, eða les
gömlu bækurnar mínar aftur, það
er ekki í mínum verkahring að vera
með greiningar og skilgreiningar á
þeim. Ég er bara höfundur þeirra
og um leið og síðasta orðið er skrif-
að eru þær eiginlega höfuðverkur
annarra en mín. Ég er stikkfrí.“