Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.08.1976, Blaðsíða 32

Þegar hinn aldraöi einstaklingur
verður meira og meira óvirkur þegn
lendir hann neðarlega í lagskiptingu
þjóðfélagsins.
Helstu vandamál hinna öldruöu
Heilsufarsleg vandamál
Að fá að halda heilsunni er æðsta
ósk hins aldraða, því að dvínandi
heilsa gerir hann öðrum háðari. Oft
er ekki hægi að setja skýr mörk á
milli aldursbreytinga og sjúkdóma.
Eðlilegar aldursbreytingar bjóða
frekar sjúkdómum heim og þess
vegna eru sjúkdómar á þessu aldurs-
skeiði algengir og í mörgum tilfeli-
um erfiðara að lækna þá. Þjái sjúk-
dómar hinn aldraða, eykur það
vandamál hans til mikilla mvuia eða
getur jafnvrl verið bein orsök hans
vandamála. Hinn aldraði á sama rétt
á heilbrigðisþjónustu og aðrir þegn-
ar þjóðfélagsins. Afleiðing sjúkdóma
hjá hinum aldraða getur leitt til þess
að hann þarfnist um lengri eða
skemmri tíma læknismeðferðar og
hjúkrunar, sem veitt væri á lang-
dvalar sjúkradeildum. En hvað slíkar
sjúkradeildir snertir er heilbrigðis-
þjónustan í dag engan veginn full-
nægjandi. Yfirleitt er í fá hús að
venda fyrir alla langdvalarsjúklinga,
en það bitnar þó helst á hinum aldr-
aða því að hér hafa aðrir aldurshóp-
ar forgangsrétt.
Efnahagsleg vandamál
Afleiðing þess að þurfa að hætta
störfum fyrir aldurs sakir eða aldurs-
breytinga er minni tekjur eða engar.
Hinn aldraði vill þó og á rétt til að
búa áfram við álíka lífskjör, það er
að segja þær aðstæður sem teljast
viðunandi. Markmið greiðslu ellilif-
eyris og annarrar opinberrar aðstoð-
ar þar sem hennar er þörf, á því að
vera að viðunandi kjörum sé náð.
Margir aldraðir búa þó við fjárhags-
legt öryggi og má ef til vill segja að
auðveldara sé að tryggja sér það en
heilsufarslegt og félagslegt öryggi.
En fjárhagsleg vandamál geta leitt til
þess að hinn aldraði búi í ófullnægj-
andi húsnæði og að hann neyti frem-
ur lélegrar fæðu.
Fleira má nefna sem afleiðingar
þessa, meðal annars að einstaklingur-
inn hefur ekki efni á að hafa síma,
kaupa dagblöð og njóta sjónvarps, en
þetta eru taldir eðlilegir þættir i dag-
legu lífi. Þó að hinn aldraði sé kom-
inn á „stofnun“ þar sem tryggingar-
kerfið greiðir allan kostnað geta líka
fjárhagsleg vandamál komið í ljós.
„Vasapeningar“, sem hinn aldraði
fær hjá tryggingarkerfinu, hrökkva
ekki alltaf til að uppfylla þarfir hans
umfram það sem stofnunin veitir.
Félagsleg vandamál
Eins og áður er vikið að lenda hin-
ir öldruðu nokkuð neðarlega í lag-
skiptingu þjóðfélagsins. Þó að aldur-
inn færist yfir og ýmsar hrörnunar-
hreytingar komi í ljós þýðir það ekki
að einstaklingurinn tapi sínu félags-
lega sérstæði. Breytingarnar leiða þó
til dvínandi líkamlegrar og andlegr-
ar orku og þar af leiðandi minni
virkni, framlag hans verður minna.
Ef til vill er þetta oft grundvöllur
einhliða skynjunar hinna yngri á hin-
um öldruðu. Það er eigi fátítt að
heyra sagt að viðkomandi sé orðinn
svo gamall að hann ætti að hætta
starfi og leyfa hinum yngri að kom-
ast að. Þetta vekur til umhugsunar
hvort koma þurfi á starfshæfnispróf-
um, því að ekki er hægt að neita því
að starfshæfni getur dvínað áður en
aldurstakmörkum er náð, og einnig
verið óskert þó að mörkunum sé náð.
Skynji einstaklingurinn ekki að
hæfni hans fari dvínandi, getur það
skapað félagsleg vandamál á vinnu-
stað. Það er heldur ekki þægileg til-
finning fyrir hinn aldraða þegar
hann finnur starfsgetuna dvina, það
minnir hann óþægilega á ellina sem
er framundan. Hans félagslega sér-
stæði er þá ekki lengur það sama og
áður, honum finnst hann vera fyrir
og það er lítið tillit tekið til hans því
að hann er álitinn „gamall“. Slíkrar
afstöðu til hins aldraða gætir oft inn-
an fjölskyldunnar, en ef til vill öllu
meira innan annarra hópa sem hann
tilheyrir. Breytingar á fjölskyldulífi
hafa líka valdið sundrung, nálægð,
áþekkni og gagnkvæmi eru ekki eins
mikil og áður var, t. d. eins og var í
bændaþjóðfélaginu þar sem þrjár
kynslóðir bjuggu oft saman. Líka
hefur aukin menntun yngi kynslóð-
arinnar í dag átt sinn þátt í að á-
þekkni er ekki eins mikil milli þess-
ara aldurflokka og áður var.
Oft virðist sem tilgang skorti í líf
hins aldraða, samskipti hans við að-
ila annarra hópa minnka, það eru
engar væntingar frá öðrum hópum
um framlag.
Þær aðstæður geta skapast sökum
lélegs efnahags eða heilsubrests, að
hann verði öðrum háður og lílið sé
tekinn til greina hans sjálfsákvörðun-
arréttur. Þetta hefur áhrif á hans
sjálfsskynjun, honum finnst hann
vera lítilsvirtur og enginn tilgangur
með tilverunni, viðgjöld hins opin-
bera og oft fjölskyldunnar fremur lít-
il eftir langan starfsdag.
Lausn vandamálanna
Lausn varðandi heilsufarsleg
vandamál hins aldraða er mjög að-
kallandi. „Allir landsmenn skulu eiga
kost á fullkomnustu heilbrigðisþjón-
ustu, sem á hverjum tíma eru tök á
að veita til verndar andlegri, líkam-
legri og félagslegri heilbrigði.113
Svona hljóða lögin og þeir tímar eru
ekki komnir enn, að tök séu á að
veita hinum aldraða slíka þjónustu.
Nægir i þessu sambandi að líta á þá
staði sem í dag hýsa hinn aldraða,
sem elli og sjúkdómar hrjá. Flestir
11. gr., 1,1: Lög um heilbrigðisþjónustu,
nr. 56/1973.
110
TÍMABIT HJÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS