Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.03.1992, Blaðsíða 24

» FAGMÁL «
vinnandi fólks og störf hjúkrunar-
fólks bjóða þessari hættu heim.
Umönnun sjúklinga reynir á bakið,
en ekki síður tilfærsla á rúmum og
öðrum þungum hlutum. Að kunna
til verka er mikilvægt til að koma í
veg fyrir meiðsl og verki og að nota
þau hjálpartæki, sem fyrir hendi eru,
eða afla þeirra að öðrum kosti. Bak-
verkir og bakmeiðsl eru algengari
meðal sjúkraliða en hjúkrunarfræð-
inga, og ætti engum að koma á óvart.
Hjúkrunarfræðingum ber að sjá til
þess að réttum vinnuaðferðum sé
beitt og að sem mest sé til og notað af
þeim hjálpartækjum, sem létta fólki
störfin, Videman o.fl. (1988).
Líkamsárásir
Það er fyrst og fremst á slysavarðs-
stofum og geðdeildum, sem hjúkr-
unarfólk getur átt von á líkamsárás-
um. Enda þótt líkamlegir áverkar
séu oft minniháttar geta árásir af
þessu tagi haft mikil áhrif á þann,
sem fyrir verður. Þær geta valdið
kvíða, svefntruflunum og langvar-
andi spennu, Whittington og Wykes
(1989).
Geislun
Geislun má skipta í tvennt. Ann-
ars vegar er um að ræða jónandi,
hins vegar ekki jónandi geislun. Nei-
kvæð áhrif jónandi geislunar eru vel
þekkt: Krabbamein, erfðagallar,
áhrif á fóstur og geislaveiki. Hjúkr-
unarfræðingar sem vinna á rönt-
gendeildum eða hafa með að gera
sjúklinga, sem eru meðhöndlaðir
með geislun, þurfa að gæta að því að
reglum varðandi geislun sé fylgt.
Geislun vegna leysis (laser) er dæmi
um ekki-jónandi geislun. Sjónu-
skemmdir (retina-) geta orðið vegna
beinnar geislunar eða ef geislinn
endurkastast af glampandi yfirborði.
Jankowski (1984) skrifaði um geisl-
un, sem hjúkrunarfræðingar á
hjartadeild urðu fyrir.
íslenskar reglur og
leiðbeiningar
Hjá Vinnueftirliti ríkisins hafa
verið gefnar út reglur og leiðbein-
ingar um ýmislegt í vinnuumhverf-
inu, sem máli skiptir. T.d.: Mengun-
armörk og aðgerðir til að draga úr
mengun, Hávaðavarnir á vinnu-
stöðum og heyrnareftirlit starfs-
manna, Hávaði á vinnustað, Reglur
um húsnæði vinnustaða, Starfs-
mannarými, Inniloft og líðan fólks,
Vinna við tölvu, Rétt líkamsbeiting
og Bakþankar. Þessir bæklingar og
miklu fleiri eru fáanlegir hjá Vinnu-
eftirlitinu og eru ýmist ókeypis eða
ódýrir.
Sál og samfélag
Hjúkrunarfræðingar finna oft fyrir
streitu í starfi og vaktavinna veldur
auknu andlegu álagi. Sjálfsmorð eru
tíð í þeirra hópi ef miðað er við aðra
starfshópa kvenna.
Streita fylgir því að annast veika
og dauðvona sjúklinga. Streitan
gerir ekki hvað síst vart við sig, ef
batavon er lítil eða engin. Kulnunar
verður oft vart, sem lýsir sér með
þreytu, vanmáttarkennd og uppgjöf.
Þeir sem annast dauðveika sjúklinga
eiga ekki hvað síst við þetta að
stríða. Það hefur komið í ljós, að
hjúkrunarfólk virðist búa við meiri
streitu í starfi en læknar og lyfja-
fræðingar, Wolfgang (1988).
Tímarit danskra hjúkrunarfræð-
inga, Sygeplejersken, hafði vinnu-
vernd sem þema árið 1991, þar sem
þessi mál voru sérstaklega rædd og
Jóna Siggeirsdóttir og Þórunn Páls-
dóttir hafa kannað streitu í starfi
hjúkrunarfræðinga ágeðdeild (1990)
og starfsánægju þriggja starfsstétta á
geðdeild Landspítalans (1991).
Nemendur í hjúkrunarfræði við
Háskóla Islands hafa í nokkrum
lokaverkefnum kynnt sér starfs-
ánægju, starfssvið og kulnun hjúkr-
unarfræðinga. Þessi fróðlegu rann-
sóknarverkefni er unnt að fá hjá
Námsbraut í hjúkrunarfræði.
Vaktavinna
Vaktavinna getur haft neikvæð
áhrif á heilsu manna. Hún truflar
lífsmynstur og fjölskyldulíf. Þetta
getur leitt til svefntruflana, þreytu,
minni afkasta og aðgæslu í vinnu.
Hjúkrunarfræðingar, sem hafa sjúk-
dóma eins og sykursýki, astma og
flogaveiki geta fundið fyrir því að
sjúkdómurinn versnar af óreglunni,
sem fylgir vaktavinnu. Siebenalerog
McGovern (1991) fjalla um þessi
vandamál í desembertímariti banda-
rískra hjúkrunarfræðinga, sem vinna
við starfsmannaheilsuvernd.
Sjálfsmorð
Sjálfsmorð eru tíð meðal hjúkrun-
arfræðinga, ef borið er saman við
aðrar vinnandi kvennastéttir. Streitu
í starfi gæti verið um að kenna eða
því, að hjúkrunarfræðingar eiga
auðveldara með að komast í lyf en
flestar aðrar konur og kunna vel til
verka. Katz (1983) athugaði dán-
armein hjúkrunarfræðinga og komst
að raun um, að sjálfsmorð voru
algengari meðal þeirra en starfandi
kvenna úr öðrum stéttum, sem borið
var saman við.
Önnur atriði
Ef hjúkrunarfræðingum líður illa í
starfi getur það orðið dýrkeypt bæði
fyrir þá sem eiga að njóta þjónustu
þeirra og vinnuveitendurna. Það
kemur niður á sjúklingum ef hjúkr-
unarfræðingarnir sem stunda þá eru
vansælir, og það skapar vandamál
fyrir vinnuveitendur, ef hjúkrunar-
fræðingar hverfa úr starfi. Skortur á
hjúkrunarfræðingum til vinnu er
vandamál víða um heim.
Enda þótt orsakirnar kunni að
vera margar er líklegt að líðan þeirra
á vinnustað og félagslegt umhverfi sé
ekki hvað síst rót vandans. Launa-
kjör, vaktavinna, streita, líkamlegt
álag, allt eru þetta mikilvæg atriði,
en annað, svo sem valdakerfið innan
sjúkrastofnananna sjaldnar tekið til
umræðu. Kannski er það kýli, sem
enginn vill stinga á? Iglehart (1987),
Dunea (1988) og Delamothe (1988)
hafa skrifað um vandamál stéttar-
innar og orsakir hjúkrunarfræðinga-
skortsins.
24 HJÚKRUN '/92 - 68. árgangur