Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.03.1992, Blaðsíða 30

Minningar um merkar konur í hjúkrunarstétt
helgaðar Bjarneyju Samúelsdóttur hjúkrunarkonu
Bjarney Samúelsdóttir var
sjötta eða sjöunda*) ís-
lenska hjúkrunarkonan sem
tók próf í hjúkrunarfrœði.
Hún lést í hárri elli á Þorláks-
messu umliðinni, kvaddi
gamla árið með reisn og hafði
þá sjálf lifað í nœstum 99 ár,
f 11. febrúar 1893, d. 23. des-
ember 1991.
Það er svo fljótt að fenna í sporin.
Tíminn lætur aldrei á sér standa og
áður en varir hefur svo margt breyst
að raunveruleikinn verður næsta
ótrúlegur eins og hann var áður en
mjöll gleymskunnar tók að falla í
fyrstu sporin sem gengin voru til
gæfu í baráttu við að bæta heilsu
heillar þjóðar. Því þykir mér vænt
um að fá að rifja upp minningar
tengdar Bjarneyju Samúelsdóttur
hjúkrunarkonu sem var meðal
brautryðjenda í hjúkrunarstétt á ís-
landi og hvernig hún og aðrar ævi-
vinkonur mínar í þeirri merku heil-
brigðisstétt komu mér fyrir sjónir
þegar þær voru af mikilli einurð og
hugsjón að ryðja braut þeirri heilsu-
vernd sem okkur finnst öllum nú
vera svo sjálfsögð þjónusta. Af sömu
einurð lögðu þær grundvöll að stétt-
arfélagi sínu, Hjúkrunarfélagi
íslands.
Bernskuminningar mínar eru
mjög samfléttaðar störfum þessara
*) Bjarney lauk prófi haustið 1919 í
Kaupmannahöfn, en það sama haust lauk
einnig Ólafía Jónsdóttir prófi í Osló.
Áður höfðu lokið hjúkrunarprófi: Þóra
Einarsdóttir 1903, Steinunn Ólafsdóttir
Jónsson 1903, Oddný Guðmundsdóttir
1914, Kristín Thoroddsen 1918 og Aldís
Helgadóttir 1918.
t
kvenna. Ég heyrði snemma frá því
sagt hvaða viðfangsefni biðu þeirra
sem komu heim frá hjúkrunarnámi í
lok fyrri heimsstyrjaldarinnar og upp
úr 1920. Starfsvettvangur þeirra
flestra var fyrst um sinn heima-
hjúkrun í Reykjavík á vegum Hjúkr-
unarfélagsins Líknar, sem stofnað
var 1915 og hafði það að markmiði
að efla heilsuvernd í höfuðstaðnum
og veita efnalitlum bæjarbúum
ókeypis hjúkrun. Umdæmi þessara
hjúkrunarkvenna var býsna víð-
feðmt, því enda þótt bæjarkjarninn
væri ekki stór teygði byggðin sig inn í
Sogamýri og vestur á Grímstaðaholt
og þar bjó fólkið sem ekki síst þurfti
á hjálp þeirra að halda. Þær fóru
allra sinna ferða á reiðhjólum eftir
hrjúfum malargötum í bænum eða
vegleysum út fyrir bæinn. Bjarney
hélt áfram að hjóla á sínum gamla
fararskjóta á nútímagötum Reykja-
víkur allt fram undir 1980 og yljaði
öllum gömlum vinum um hjartarætur
sem til hennar sáu.
Bæjarhjúkrun Líknar var erfitt
starf og krefjandi á löngum vöktum í
öllum veðrum og oft varð auðvitað
að fara gangandi. Iðulega var farið
milli bæjarhluta mörgum sinnum á
dag til að gefa lungnabólgusjúkl-
ingum heita bakstra.
Ungbarnavernd Líknar og berkla-
varnarstöð eignuðust síðan fastan
samastað og urðu á endanum að
Heilsuverndarstöð Reykjavíkur,
þegar hugsjónirnar rættust sem svo
mikið hafði verið barist fyrir.
Bjarney vann við ungbarnavernd-
ina, síðan á berklavarnastöðinni og
naut þess að fá að fylgja henni á
Heilsuverndarstöðina. Mikilvægt
framlag hennar til félagsmálanna,
ásamt öðrum hjúkrunarkonum sem
allir bæjarbúar þekktu með nafni
fyrir ötulleika, var svo unnið í frí-
stundum. Og þannig þekkti ég
þessar stórmerkilegu konur best.
Aðall þeirra var að þær voru svo
skemmtilegar. Einhvern veginn ætíð
með spaugsyrði á vör áður en sest var
niður til að ræða alvarleg málefni og
koma sér saman um skynsamlegar
leiðir. Seinna lærði ég að þetta er
drýgsta aðferðin til að komast að lýð-
ræðislegum niðurstöðum. Þeim var
það eðlislægt þessum konum sem
voru brautryðjendur heilbrigðismála
á íslandi. í bernsku- og æsku-
minningum mínum standa þær ætíð
sem hópur kvenna, sem hvergi drógu
af sér við að vinna hugðarefnum
sínum brautargengi. Auðvitað áttu
þær mikla samvinnu við karla sem
sátu við stjórnvöl í landinu, en þær
áttu oftar en ella frumkvæði að
ýmsum framförum og létu aldrei
deigan síga við að þoka málum áleið-
is.
Þær voru gagnmenntaðar, ekki
26 HJÚKRUN '/92 - 68. árgangur