Tímarit hjúkrunarfræðinga


Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2000, Qupperneq 10

Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2000, Qupperneq 10
aðferða við að hjálpa fólki að hætta að reykja. Nikótínlyfja- meðferð hefur mikið verið rannsökuð og olli tilkoma nikótlnlyfja straumhvörfum í árangri af meðferðar til reyk- leysis. Nikótínlyf ein og sér eru hins vegar ekki fullnægj- andi. Samhliða lyfjameðferðinni eru atferlismeðferð, heil- brigðisfræðsla, einstaklings- og hópráðgjöf mikilvægir þættir (Harris, Richmond og Neto, 1994; Wewers og Ahijevych, 1996; Fisher, Lichtenstein, Haire-Joshu, Morgan og Rehberg, 1993). í 10 ár hefur teymi undir stjórn Þorsteins Blöndals læknis þróað meðferð til reykleysis á Heilsuverndarstöð Reykjavíkur og hefur náð umtalsverðum árangri (Blöndal, Gudmundsson, Olafsdottir, Gustavsson og Westin, 1999; Blöndal, Franzon og Westin, 1997). Út frá meginforsend- um þessarar meðferðar hefur hjúkrunarfræðingur (DJ) þróað frekar þá meðferð sem hér er lýst. í þessari grein er ofangreindri meðferð lýst og greint frá niðurstöðum samanburðar, annars vegar á fyrrgreindri meðferð og hins vegar á meðferð sem veitt var í líkams- ræktarstöð þar sem skipulagðri líkamsrækt var bætt við þá meðferð. Settar voru fram eftirfarandi rannsóknar- spurningar: 1. Er tölfræðilega marktækur munur á fjölda reyklausra þátttakenda í Meðferð 1 (veittri á lungna- og berkla- varnadeild Heilsuverndarstöðvar Reykjavíkur) og í Með- ferð 2 (veittri í líkamsræktarstöð) í lok eins árs með- ferðar? 2. Er tölfræðilega marktækur munur á þyngdarbreytingum hjá þátttakendum í Meðferð 1 og Meðferð 2 við lok eins árs meðferðar? Hefðbundna meðferðin, Meðferð 1, byggðist á nikótín- lyfjameðferð, heilbrigðisfræðslu, atferlismeðferð og einstaklings- og hópráðgjöf. í Meðferð 2 var fyrrgreindri meðferð fylgt en bætt við hana skipulagðri líkamsrækt. FRÆÐILEG UMFJÖLLUN Reykingar eru flókið fyrirbæri sem flokka má í líffræðilega, andlega, félagslega og efnahagslega þætti. Meginhvati reykinga er nikótínfíkn. Viss umhverfisáhrif verka hvetjandi á reykingar. Einnig hafa fíkn og hvetjandi umhverfisáhrif víxlverkun sem örvar reykingar. Reykingar tengjast einnig streitu og hefur verið sýnt fram á að tilfinningalegt uppnám er algengasta ástæða fyrir falli í reykbindindi (sjá Fisher o.fl., 1993; Russell, 1986). Áhrifum félagslegs umhverfis á reykingar og reykbindindi hefur oft verið lýst. Reykinga- venjur fjölskyldu og vina hafa mikil áhrif á hvort fólk byrjar að reykja og hvort það hættir því (sjá Fisher o.fl., 1993). Meðferð til reykleysis hefur tvo samhangandi þætti. Annars vegar er hjálp við að hætta að reykja og hins vegar er langtímameðferð til að halda reykbindindi, þ.e. að koma í veg fyrir afturhvarf til reykinga. Grundvallaratriði er að líta ekki á reykleysi sem afmarkaðan atburð heldur ferli sem tekið getur mörg ár (Fisher o.fl., 1993). Fjölbreytileiki 250 aðferða, sem notaðar eru í meðferð til reykleysis, hefur verulegt forspárgildi um árangur. Jafnframt hefur komið í Ijós að auknar líkur eru á því að fólk haldi reykbindindi ef meðferðin er löguð að einstaklingbundnum þörfum þátttak- enda, ef mikil samskipti eru milli meðferðaraðila og þátttakenda og ef þau samskipti eru persónuleg bæði hvað varðar einstaklinga og hópa. Langur meðferðartími eykur einnig líkur á að þátttakendur haldi reykbindindi (sjá Fisher o.fl., 1990). Nikótínlyfjameðferð hefur sannað gildi sitt sem meðferð við að hjálpa fólki til að hætta að reykja (sjá t.d. Tang, Law og Wald, 1994). Efast er um gildi nikótínlyfjameðferðar einnar og sér og hefur margsinnis verið sýnt fram á að hana þarf að veita samhliða hefðbundinni meðferð (sjá t.d. Fortmann og Killen, 1995). Nikótínlyfjameðferð dregur úr fráhvarfseinkennum nikótíns og gerir fólki auðveldara að breyta hugsun, hegðun og venjum sem tengjast reyking- um. Þegar það hefur tekist er tekist á við fráhvarfseinkenni með hægt minnkandi skömmtum af nikótínlyfi (Russell, 1986). Nikótínlyfjameðferð vinnur einnig gegn þyngdar- aukningu og eykur hvort tveggja líkur á reykleysi (sjá t.d. Doherty, Militello, Kinnunen og Garvey 1996; Fisher o.fl., 1993). Nikótínlyf þarf að nota reglulega, í nægilega stórum skömmtum og nægilega lengi. Lagt hefur verið til að nikótínlyf séu notuð í 6-18 mánuði eftir að reykingum er hætt (Blöndal o.fl., 1997). Mikilvægt er að nýta mismunandi eiginleika nikótínlyfja vegna margbreytileika nikótínfíknar- innar. Nikótínplástur losar nikótín hægt en stöðugt inn í bláæðablóðrásina og hefur notandinn ekki stjórn á verkun- inni. Nikótíntyggigúmmíi, nefúða, munnsogi og tungurótar- töflum getur notandinn betur stjórnað. Með þeim frásogast nikótín hraðar inn í blóðrásina. Þau henta vel þeim sem leita eftir skyndiáhrifum nikótíns (Stapleton, 1999; Russell, 1986; Tang o.fl., 1994). Fleiri ná að halda reykbindindi séu notuð tvö eða fleiri nikótínlyf í einu (sjá Blöndal o.fl., 1999). Þyngdaraukning í kjölfar reykbindindis er algengt áhyggjuefni. Almennt er talið að efnaskiptahraði hjá fólki sem reykir sé um 10% hraðari og að það sé léttara en það fólk sem ekki reykir (sjá Wolk og Rössner, 1995). í rannsókn Meyers o.fl. (1997) kom fram að þeir sem höfðu áhyggjur af þyngdaraukningu voru síður líklegir til að halda reykbindindi en þeir sem ekki voru haldnir slíkum áhyggj- um. Þeir fyrrnefndu voru léttari í upphafi og voru einnig síður líklegir til að þyngjast í kjölfar reykbindindis. Höfundar ályktuðu því að raunveruleg þyngdaraukning væri ekki góður mælikvarði á áhyggjur af þyndaraukningu og hún segði takmarkað til um hvort tækist að halda reykbindindi. í ýtarlegri úttekt Froom, Melamed og Benbassat (1998) kom fram að þeir sem hætta að reykja þyngjast að meðaltali um 5 til 6 kg eftir að reykingum er hætt. Klesges o.fl. (1997) báru saman þyngdaraukningu hjá 3 hópum: Fólki sem var alveg reyklaust eftir eitt ár, hafði reykt en reykti ekki þegar rannsókn var gerð, og hjá þeim sem Tímarit hjúkrunarfræðinga • 5. tbl. 76. árg. 2000
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64

x

Tímarit hjúkrunarfræðinga

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit hjúkrunarfræðinga
https://timarit.is/publication/1159

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.