Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.2006, Síða 5

FORMANNSPISTILL
E HJÚKRUNARFRÆÐIMENNTUN:
Fjármögnun og skipulag
Ákvörðun fjárveitinga til einstakra deilda
Háskóia íslands og Háskólans á Akureyri
fer m.a. eftir skipulagi þess náms sem
kennt er í deildunum. Tekið er tillit til þess
hvort meginþungi námsins er kenndur í
fyrirlestraformi, í umræðutímum og því
um líku, eða hvort þungi námsins er
einnig í verklegum æfingum í skólanum
eða klínísku námi á vettvangi. Alla jafna
er viðmiðið það að því stærri sess sem
fyrirlestrar skipa í námsskránni (en það er
ódýrasta kennsluformið) þeim mun lægra
raðast námið í hið sænska reiknilíkan sem
notað er til að skipta því fé sem háskólarnir
fá tii kennslunnar. Því stærri sess sem
klínískt nám skipar því hærra raðast námið
alla jafna í reiknilíkaninu og því meira fé
fær háskóladeildin til kennslunnar.
Ein sláandi undantekning er frá þessari
meginreglu en það er staða hjúkrunar-
fræðinámsins í reiknilíkaninu. Hjúkrunar-
fræðinám er nú sett í reikniflokk þrjú en ætti
sannarlega, í Ijósi áherslna á klínískan þátt
námsins, að raðast í reikniflokk fimm. Þannig
raðast bæði geislafræðin og lífeindafræðin,
sem nú er farið að kenna við læknadeild
Háskóla íslands, í reikniflokk fimm. Mikiu
munar á ráðstöfunarfé deilda eftir því í
hvaða reikniflokk nám raðast. í raun má
segja að með þessari röðun viðurkenni
menntamálayfirvöld ekki fyrirkomulag náms
í hjúkrunarfræði hér á landi, meti alls ekki
mikilvægi hins klíníska þáttar hjúkrunar-
fræðinámsins. Það er algjörlega óviðunandi.
Þegar umrætt reiknilíkan var tekið upp hér á
landi raðaðist hjúkrunarfræðinám í Svi'þjóð
í þriðja reikniflokk og það skýrir kannski
hina upprunalegu staðsetningu námsins
hér á landi. Svíar hafa hins vegar leiðrétt
K stöðu námsins hjá sér og fjármagna nú
hjúkrunarfræðinám sitt skv. reikniflokki fimm.
Þrátt fyrir þessa viðurkenningu Svíanna hafa
íslensk stjórnvöld ekki lagfært stöðu námsins
hér á landi. í samanburði á fjárveitingum
til hjúkrunarfræðinámsins og annars
háskólanáms, þar sem klínískur þáttur
námsins er sambærilegur, hallar mjög á
hjúkrunarfræðina, svo mjög að velta má fyrir
Elsa B. Friöfinnsdóttir
sér hvort ekki sé um brot á jafnræðisreglu
að ræða. Þrátt fyrir allt of lítið rekstrarfé hafa
hjúkrunarfræðídeild HÍ og hjúkrunarfræðiskor
HA staðið afar vel að uppbyggingu BS-
náms í hjúkrunarfræði. Auk þess hefur
framhaldsnám á diploma-, meistara- og nú
síðast á doktorsstigi mjög verið að eflast.
Fullyrða má að hjúkrunarfræðinám hér á
landi hafi, síðustu áratugi, verið í fararbroddi
í Evrópu.
Umræða um hugmyndina um hina sam-
eiginlegu stefnumótun um evrópskt
menntasvæði og áhrif þess á hjúkrunar-
fræðinám er nú hafin hér á landi. Evrópskt
svæði æðri menntunar er hugmynd sem sett
var fram með svo kallaðri Bologna-yfirlýsingu
sem 29 ráðherrar Evrópulanda undirrituðu
19. júní 1999. í yfiriýsingunni er stefnt að því
að Evrópa verði öflugasta þekkingarhagkerfi
heimsins árið 2010. í yfirlýsingunní er lögð
áhersla á að efla námsleiðir og prófgráður
en ekki síður gæðamenningu. Hugmyndin
er að nám á háskólastigi verði sambæri-
legt um alla Evrópu þannig að tryggt sé að
lágmarkskröfum sé fullnægt og prófgráður
verði þannig yfirfæranlegar milli landa þannig
að gæði náms sé tryggt. Hið evrópska kerfi
æðri menntunar á skv. Bologna-áætluninni
að byggjast upp á tveimur stigum, hið fyrra
skal vera þrjú ár að lágmarki og prófgráðan
skal veita ákveðin starfsréttindi á hinum
evrópska vinnumarkaði. Síðara stigið leiðir
til meistara- og/eða doktorsgráðu. Þessi
tillaga um skipulag evrópsks háskólanáms
hefur gjarnan verið einfölduð og skýrð sem
3+2+3, þ.e. að BS-námið taki þrjú ár,
meistaranámið tvö ár og doktorsnámið þrjú.
Á fundi Evrópusamtaka hjúkrunarfélaga (The
European Federation of Nurses Associations,
EFN) í október 2004 var samþykkt yfirlýsing
varðandi Bologna-áætlunina. Þar er lögð
áhersla á að EFN, fýrir tilstuðlan einstakra
hjúkrunarfélaga, vinni með menntastofnunum
hvers lands að því að markmið Bologna-
yfiriýsingarinnar og samræmt hjúkrunarfræði-
nám í Evrópu náist eigi síðar en árið 2010.
Lagt er til að fyrsta stig hjúkrunarfræðináms
verið eitt og samræmt milli landa og að það
skuli að lágmarki vera þrjú ár. Einnig að til að
geta hafið nám í hjúkrunarfræði þurfi nemandi
að hafa lokið hefðbundnum undirbúningi
fyrir háskólanám. Námsskráin skuli byggð á
rannsóknum og hæfní. Hjúkrunarfræðingar,
helst í stöðu háskólaprófessors, skuli veita
náminu forstöðu. EFN tekur í tillögum sínum
mið af 3+2+3 hugmyndinni og leggur til
að hjúkrunarfræðinám til doktorsprófs skulí
vera átta ár. BS-námið skuli taka þrjú eða
fjögur ár þar sem fjórða árið fæii þá í sér
sérhæfingu. Meistaranámið verði eitt til tvö
ár og doktorsnámið síðan þrjú ár. Tillaga
EFN um skipulag hjúkrunarfræðináms er
því annars vegar 3+2+3 og hins vegar
3+1+1+3.
Flestir eru líklega sammála um að alþjóða-
væðing, hnattvæðing og frjálst flæði vinnuafls
innan Evrópu (frá 1977) kalli á samhæfingu
hjúkrunarfræðináms. Hjúkrunarfræðinám
í Evrópu er nú ekki aðeins mismunandi
að lengd og á ólíkum skólastigum heldur
eru gæði þess sannarlega misjöfn. Það
er mikilvægt í umræðum hér á landi um
framgang Bologna-áætlunarinnar að hvergi
sé slegið af í gæðum hjúkrunarfræðinámsins
hér á landi. Það nám, sem boðið er upp
á hér, má hins vegar e.t.v. laga t.d. að
3+1+1+3 hugmyndinni. Mikilvægast er þó
að íslensk stjórnvöld viðurkenni uppbyggingu
námsins og kostnaðinn við hinn klíníska þátt
þess þannig að umræðan um hugsanlegar
breytingar á skipulagi hjúkrunarfræðináms
taki ekki mið af þröngum fjárhagsramma.
Gæði námsins eru lykilatriði en gæðamálin
hafa einmitt verið áhersluatriði íslenskra
menntamálayfirvalda hvað varðar Bologna-
áætlunina.
Elsa B. Friðfinnsdóttir, formaður F.Í.H.
elsa@hjukrun.is
Tímarit hjúkrunarfræöinga - 1. tbl. 82. árg. 2006
3