Tímarit um endurskoðun og reikningshald - 01.02.1984, Blaðsíða 14

5. Um tjónið
Að sjálfsögðu er það grundvallarskilyrði
fyrir skaðabótarétti, bæði samkvæmt sakar-
reglunni og reglunni um húsbóndaábyrgð, að
tjón hafi hlotist af hinni saknæmu og
ólögmætu hegðun. Margvísleg mistök geta
orðið í starfi endurskoðanda án þess að
viðsemjandi hans eða aðrir verði fyrir tjóni
þeirra vegna. Dæmi: Ýmsar villur má leið-
rétta í tæka tíð og sumar villur skipta litlu eða
engu máli. Annað dæmi: Vegna vanrækslu
endurskoðanda skilar hann ekki skattfram-
tali viðskiptavinar síns á réttum tíma. Skatt-
stjóri áætlar því tekjur og eru opinber gjöld
lögð á samkvæmt því. Viðskiptamanni endur-
skoðandans tekst þó að fá leiðréttingu,
þannig að hann greiðir gjöld í samræmi við
raunverulegar tekjur. Hér yrði endurskoð-
andinn vitanlega ekki dæmdur til að greiða
bætur fyrir annað en kostnað þann, sem
viðskiptavinur hans kann að hafa haft af því
að fá leiðréttingu sinna mála, t.d. þóknun
annars endurskoðanda eða lögmanns.
Bætur greiðast aðeins fyrir fjártjón. Frá
þeirri reglu er að vísu undantekning í 264. gr.
hgl. nr. 19/1940, en það ákvæði myndi mjög
sjaldan eiga við á því sviði, sem hér er til
umræðu.
Fjártjón er það tjón, sem metið verður til
peninga eftir almennum mælikvarða. Sem
dæmi má nefna tap lánardrottna viðskipta-
vinar endurskoðandans, tap kaupanda hluta-
bréfa, og ýmsan útlagðan kostnað. (Um
kostnað sjá danskan hæstaréttardóm í UfR
1952,1047, sbr. Gomard, bls. 63). Bæturfyrir
óþægindi eða annan miska fást ekki greiddar.
Ljóst er, að viðskiptavinur endurskoðanda,
sem gerst hefur sekur um vanrækslu, kann að
verða fyrir óþægindum og leiðindum, t.d.
vegna vanefnda á margendurteknum loforð-
um um að ljúka verki eða eltingarleiks við
endurskoðanda, sem sjaldan er við. Fyrir
þess háttar óþægindi fást engar bætur, nema
unnt sé að sanna að beint vinnutap eða missir
tekna hafi hlotist af.
Annað dæmi má nefna. Endurskoðandi
segir frá málefnum, sem leynt eiga að fara.
Hann brýtur m.ö.o. þagnarskyldu þá, sem á
honum hvílir. Slíkt brot getur komið við-
skiptavini endurskoðandans mjög illa, þó að
hann verði ekki fyrir fjárhagslegu tjóni. Hér
myndi endurskoðandi ekki verða dæmdur til
greiðslu skaðabóta.
6. Orsakatengsl
Þótt tjón hafi orðið vegna sakar, er ekki
víst að hinn seki sé alltaf bótaskyldur.
Bótaréttur stofnast ekki nema að orsaka-
tengsl séu milli saknæmrar hegðunar og þess
tjóns sem tjónþoli hefur beðið. Dæmi:
Endurskoðun stórfyrirtækis er mjög ábóta-
vant. Fyrirtækið verður gjaldþrota, en sýnt er
fram á, að viðskiptamenn þess myndu hafa
orðið fyrir tjóni, þótt endurskoðandi fyrir-
tækisins hefði unnið starf sitt óaðfinnanlega
(sbr. danskan dóm í UfR 1931, 1048, sjá
Gomard, bls. 75). Verði hluti tjóns viðskipta-
manna rakinn til verka endurskoðandans,
ber honum að bæta þann hluta (Gomard, bls.
76).
Stundum geta fleiri en ein orsök verið fyrir
tjóni og getur þá verið erfitt að dæma um
bótaskyldu. Oftast er þó auðvelt að skera úr
um, hvort orsakatengsl séu fyrir hendi.
7. Eigin sök tjónþola
E.t.v. er óþarft að taka fram, að bótaréttur í
tjónþola getur minnkað eða jafnvel fallið
alveg niður, ef hann hefur á saknæman hátt
átt þátt í að tjón varð. Má segja, að í stórum
dráttum gildi hið sama um mat á sök tjónþola
sjálfs og sök tjónvalds.
Sá, sem treystir á endurskoðuð reiknings-
skil, verður sjálfur að sýna eðlilega gætni við
mat á upplýsingum þeim, sem í reiknings-
skilunum felast. Gera verður ríkar kröfur til
aðgæslu í þessu efni til manna, sem hafa
atvinnu af því að stunda viðskipti. Reiknings-
skil, þótt endurskoðuð séu af löggiltum
manni, geta gefið tilefni til þess, að sá, sem
12