Tímarit um endurskoðun og reikningshald - 01.02.1984, Blaðsíða 38

þeim tilvikum sem vörunotkun er hátt hlutfall
af tekjum félags.
Ég er þeirrar skoðunar, að hinir almennu
fyrirvarar um verðmæti birgða, sem endur-
skoðendur tíðka, séu í ósamræmi við þær
framfarir sem hafa orðið að öðru leyti.
Mat fastafjármuna og þar með eiginfjár
virðist einnig oft vera óraunhæft. Væri
stuðningur að því, að geta almennt séð í
athugasemdum við ársreikning, tryggingar-
verðmæti og fasteignamat viðkomandi eigna,
og þyrfti þá að sundurgreina sérstaklega
eignir og eignahluta.
Ég vil ennfremur minna á það, að á síðustu
árum hefur endurmat eigna verið nokkru
lægra en endurmat skulda, þar sem verð-
stuðull til endurmats eigna samkvæmt skatta-
lögunum hefur verið lægri en endurmat
skulda í formi verðbóta eða gengistaps.
Endurmat eigna innan fyrsta árs hefur vant-
að. Þetta hefur áhrif í þá átt, að eigið fé sýnist
minna en það er í raun og getur hér munað
miklu á tímum örra verðlagsbreytinga, eins
og hér hafa orðið.
Nokkuð vantar á að nægilegar upplýsingar
séu almennt gefnar um langtímaskuldir fyrir-
tækjanna. í skýringum við reikninginn þarf að
að koma fram eftirlifandi lánstími, vaxtakjör,
verðtrygging eða gengistrygging, afborganir
næsta árs og áfallnir vextir og kostnaður ef
einhver er. Það hefur vakið furðu okkar, að
í reikningsskilum sem löggiltir endurskoð-
endur hafa samið, hefur það komið fyrir að
samviskusamlega séu tilgreindar þær afborg-
anir sem gjaldfalla á næsta ári, en engin grein
gerð fyrir því, að verulegur hluti höfuðstóls
sama láns, hefur þá þegar verið í vanskilum.
Nákvæmar upplýsingar um greiðsluferil lang-
vinns lánsfjár veita mikilvægar upplýsingar
um dvalartíma fjármagnsins í félaginu og
segir það bankanum oft mikilvæga sögu um
það sem framundan er.
Ennfremur vantar nokkuð á, að almennt
komi fram upplýsingar um veð í fasteignum
félagsins, aðrar veðsetningar, víxilábyrgðir
og aðrar ábyrgðir eða tryggingaskuldbind-
ingar. Þessar upplýsingar geta skipt máli við
mat á fjárhagsstöðu félagsins.
Þá vil ég minnast á ársskýrsluna, sem nýju
hlutafélagalögin gera ráð fyrir að sé hluti
ársreiknings. Er mér óhætt að segja, að
lánastofnanir líti nokkrum vonaraugum til
löggiltra endurskoðenda um að þeir þrói
þessa ársskýrslu í þá átt, að hún gefi sem
gleggsta mynd af rekstri félagsins og fjár-
hagsstöðu, ekki einungis í fortíðinni, heldur
einnig til mats á rekstrargrundvelli næstu
framtíðar. Ég vil t.d. nefna, að mikill fengur
væri að því, að þar kæmu fram tölur um
raungildi, t.d. framleiðsluverðmætis fyrirtæk-
isins eða veltu sl. 5 ár og t.d. kaupmáttar eigin
fjár fyrirtækisins á sama tíma. Samanburður
á hlutföllum og kennitölum milli ára og milli
fyrirtækja er ekki nóg, og er ég viss um að
bæði stjórnendur og eigendur fyrirtækjanna
kynnu einnig að meta upplýsingar af þessu
tagi.
Áritun og ábyrgð
Ljóst er, að löggiltur endurskoðandi er
ekki einráður um reikningsskil félags. Hann
er til starfsins ráðinn af stjórnendum félagsins,
oft í þeim aðaltilgangi að fullnægja framtals-
skyldu til skatts. Honum er sjaldnar ætlað að
verja til þess fé og fyrirhöfn að draga fram
raunverulega fjárhagsstöðu félagsins, þó svo
ætti vitaskuld að vera. Við þurfum að horfast
í augu við þá staðreynd, að auðvitað er
samkeppni milli löggiltra endurskoðenda um
viðskipti, eins og í öllum öðrum greinum.
Má þess stundum sjá nokkur merki, að þeir
gangi of langt til móts við óskir umbjóðenda
sinna. Um leið og ég rifja upp þá almennu
athugasemd, sem ég viðhafði hér í byrjun, að
ástandið í þessum efnum væri gott og
batnandi, vil ég þó nefna dæmi um hið
gagnstæða. Það sýnir að full ástæða er fyrir
notendur reikningsskila að vera vel á verði.
Eitt sinn fékk Iðnaðarbankinn til athug-
unar reikningsskil fyrir viðskiptamann sem
36