Tímarit um endurskoðun og reikningshald - 01.02.1984, Blaðsíða 35

um fjárhagsstöðu en áður hafði gerst. Var
meðal annars stigið fyrsta skrefið til þess að
leiðrétta reikningsskilin fyrir áhrifum verð-
lagsbreytinga. Eiga aðstandendur þessara
laga miklar þakkir skildar fyrir frammi-
stöðuna.
A þessum árum sem liðin eru síðan nefnd
lög voru samþykkt, hafa löggiltir endurskoð-
endur jafnframt sjálfir haft forystu um miklar
framfarir í reikningshaldi hérlendis. Er öllum
notendum reikningsskila ljóst hvílíkar um-
bætur hér hafa á orðið.
Það er hins vegar eðli erindis eins og þess
sem ég flyt ykkur hér í dag, að því er ætlað að
koma á framfæri gagnlegum ábeningum og
hlýtur því að fjalla efnislega um það sem
betur mætti fara. Ég vil því geta þess í
upphafi, að ástandið í þessum efnum er í dag
býsna gott hjá því sem var fyrir örfáum árum.
Notendur reikningsskila
Notendur reikningsskila leita í þau eftir
upplýsingum um rekstrarárangur og stöðu
fyrirtækisins. Stjórnendur þurfa upplýsingar
um hagnaðinn, vegna ákvarðanatöku um
ráðstöfun verðmæta. Ytri hagsmunaaðilar,
svo sem eigendur, lánadrottnar og opinberir
aðilar þurfa upplýsingar um hagnaðinn til
mats á frammistöðu stjórnenda, til saman-
burðar við önnur tímabil og fyrirtæki og að
auki til álagningar opinberra gjalda.
Næstu árin áður en þau tímamót urðu sem
ég nefndi í upphafi, má segja að notendum
reikningsskila hafi verið næsta lítil stoð í þeim
við ákvarðanatöku sína. Nú hefur hins vegar
verið ráðin á þessu mikil bót.
Aðstæður lánastofnana
Eins og öllum er kunnugt er það verkefni
banka og sparisjóða að ávaxta sparifé al-
mennings. Þeir starfa því með fé, sem að öllu
jöfnu er álitið áhættulaust. Það er einnig eðli
innlána að vera bundin í skamman eða
tiltölulegan skamman tíma. Því er það, að
skammtímafyrirgreiðsla eða rekstrarlánatyr-
irgreiðsla hefur komið í hlut þessara stofnana.
Fjárfestingalánasjóðir eru hins vegar flest-
ir opinberar stofnanir, sem stofnaðir eru með
sérstökum lögum, sem kveða gjarnan á um
stuðning við uppbyggingu nýjunga í til-
teknum atvinnugreinum o.s.frv. Þeir
hafa gjarnan notið opinberra framlaga og
hafa því hærra hlutfall eigin fjár heldur en
innlánsstofnanir. Enda þótt það sé ekki
álitið verkefni þeirra að veita áhættulán má
þó segja, að í starfsemi þeirra sé tekin nokkru
meiri áhætta en innlánsstofnanir gera.
Við þekkjum öll söguna um hinn ófull-
komna íslenska lánamarkað. Þar hafa löng-
um ríkt neikvæðir raunvextir með óseðjandi
eftirspurn eftir lánsfé. Lánastofnanir hafa því
getað valið úr lántakendum og komist upp
með ríkar kröfur til trygginga. Skuldir
hafa ennfremur hjaðnað í verðbólgunni og
hefur því ekki verið vandasamt að veita örugg
lán, enda hafa reikningar bankanna ekki sýnt
veruleg útlánatöp á undanförnum árum. Má
því álíta, að þarfir lánastofnana fyrir reikn-
ingsskil frá viðskiptamönnum þeirra hafi
löngum ekki verið jafn miklar hérlendis eins
og víða gerist í öðrum löndum.
Nú eru hins vegar breyttir tímar, að
minnsta kosti að nokkru leyti. Verðtrygging
hefur farið mjög vaxandi og þörfin fyrir
vönduð vinnubrögð við lánveitingar hefur
vaxið að sama skapi. Á þeim fimm árum sem
liðin eru síðan „reikningsskilabyltingin"
varð, má segja að hliðstæð bylting hafi
orðið í vinnubrögðum bankanna.
Ákvörðun um lánveitingu
Við venjulega ákvörðun um lánveitingu
kemur fleira til athugunar en fjárhagur
umsækjanda. Þeir sem útlánum stýra spyrja
sig gjarnan þeirrar spurningar, hver sé
reynslan af stjórnanda fyrirtækisins. Er það
ábyrgur maður sem náð hefur árangri í starfi
sínu? Hafa samskiptin við hann verið með
sanngjörnum og eðlilegum hætti? Hefur hann
haft hæfilegan fyrirvara á lánsumsókn sinni
33