Álit: tímarit löggiltra endurskoðenda - 01.01.1988, Blaðsíða 16

SVEINN JÓNSSON, LÖGGILTUR ENDURSKOÐANDI
Erindi á sumarráðstefnu 1.-3. júlí 1988.
ÞJÓNUSTA ENDURSKOÐENDA
VIÐ FYRIRTÆKI
í REKSTRARVANDA
STAÐA ENDURSKOÐENDA OG ÁBYRGÐ VIÐ ÞESSAR AÐSTÆÐUR.
1. Nokkur inngangsorð í sögulegu samhengi.
í öllum frjálsum þjóðfélögum hefur verið sett löggjöf
um löggilta endurskoðendur. í okkar lögum frá 1976
segir að tilgangur þeirra sé að tryggja að til sé í landinu
stétt manna sem hafi þekkingu til að gefa hlutlaust og
áreiðanlegt álit á reikningsskilum til notkunar í við-
skiptum. Með hliðsjón af takmarkaðri eftirspurn eftir
raunverulegri endurskoðunarþjónustu hér á landi er
þeirri spurningu þó oft varpað fram hvort íslenskt við-
skiptalíf og þjóðfélagið í heild hafi í reynd umtalsverða
þörf fyrir sérhæfða, og oft nokkuð dýra, endurskoð-
unarþjónustu. En hver er ástæða þess að ég vek máls á
þessu í upphafi erindis sem á að fjalla um þjónustu end-
urskoðenda við fyrirtæki í rekstrarvanda?
Ástæða þess að ég byrja erindi mitt á þessum nótum
er einfaldlega sú að ég tel að þörfin fyrir óháða og
kunnáttusamlega skoðun reikningsskila sé sjaldan ljós-
ari en þegar í hlut eiga fyrirtæki í rekstrarlegum og fjár-
hagslegum vanda. Eigendur, lánveitendur, starfsmenn
og aðrir lesendur reikningsskila þurfa að sjálfsögðu allt-
af að geta treyst því að þau gefi glögga mynd af fram-
þróun og stöðu mála hjá viðkomandi fyrirtæki en ef al-
varleg vandamál koma upp í rekstrinum er enn mikil-
vægara en ella að reikningsskilin gefi raunhæfa mynd af
veruleikanum.
Ég hygg að það þurfi ekki langa sögulega rannsókn á
aðdraganda að setningu laga eða breytingu á lögum um
löggilta endurskoðendur í ýmsum löndum til að komast
að þeirri niðurstöðu að slík löggjöf hafi víða fyrst orðið
til.eða á henni orðið veigamiklar breytingar, á tímum
almennra erfiðleika í efnahagslífinu þegar fjöldi fyrir-
tækja lenti í erfiðleikum og varð gjaldþrota eða við þær
aðstæður að upp komst skyndilega um stórfelld vanda-
mál í rekstri einstakra stórra fyrirtækja.
Sem dæmi um þetta má nefna aðdraganda að setn-
ingu fyrstu laga um löggilta endurskoðendur í Dan-
mörku. Á árinu 1905 voru sett þar í landi lög um nauða-
samninga án gjaldþrotaskipta og sem hluti af þeirri lög-
gjöf voru lögfest ákvæði um svonefna „autoriserede
regnskabskyndige tillidsmænd". Þetta varð kveikjan að
setningu almennrar löggjafar um löggilta endurskoð-
endur í Danmörku og sú kveikja kom sem sagt í sam-
bandi við löggjöf um nauðasamninga. Þetta finnst mér
nokkuð athyglisvert en sagan er ekki öll sögð með
þessu.
Enda þótt hugmyndin um tilurð stéttar sérmenntaðra
endurskoðenda fengi byr í seglin í Danmörku í fram-
haldi af lagasetningunni um nauðasamninga á árinu
1905 lagðist þáverandi dómsmálaráðherra, og fyrrum
íslandsmálaráðherra, að nafni Alberti gegn því að sett
yrðu almenn lög um löggilta endurskoðendur. En á ár-
inu 1908 komst upp um stórfelldan fjárdrátt þessa bless-
aða ráðherra hjá fyrirtækjum sem hann stjórnaði sam-
hliða setu í ráðherrastóli. Samtals nam fjárdrátturinn 15
milljónum danskra króna á þáverandi verðlagi sem var
jafnvirði 1/6 af ríkisútgjöldum Dana á árinu 1908, eða
jafnmikið og kostaði að byggja Kristjánsborgarhöll í
Kaupmannahöfn eða jafnvirði árslauna 20.000 lögreglu-
manna. Ekki þarf að efa að þau fyrirtæki sem þar áttu
hlut að máli komust með skyndilegum hætti í hóp
þeirra fyrirtækja sem þá voru fyrir á gjörgæsludeild í
Danmörku. Með hliðsjón af þeirri fjárhæð sem ég
nefndi má ljóst vera að sum þeirra fyrirtækja sem höfðu
orðið fyrir barðinu á Alberti hafa dáið á fyrsta sólar-
16