Álit: tímarit löggiltra endurskoðenda - 01.01.1988, Blaðsíða 18

anagerð fastur liður í rekstri fjölmargra fyrirtækja hér-
lendis í dag og þá gjarnan unnin af starfsmönnum
þeirra án verulegrar áðstoðar endurskoðenda. Mér sýn-
ist að endurskoðendur séu oft kallaðir til í þessu sam-
bandi þegar í hlut eiga fyrirtæki sem ekki gera regluleg-
ar áætlanir en telja sig allt í einu þurfa á þeim að halda
eftir að farið er að þrengja að í rekstrinum og nauðsyn-
legt er orðið að afla aukins starfsfjár.
Enn sem komið er er það mjög fátítt hérlendis að
hlutafjár sé aflað með þeim hætti að lögð sé fram ítar-
leg greinargerð, á erlendu máli „prospectus", til
glöggvunar fyrir þá sem beðnir eru um að leggja fram
hlutafé. Nokkur dæmi eru þó um þetta á síðustu árum.
Ég nefni þetta í beinu framhaldi af umfjölluninni um
rekstar- og greiðsluáætlanir þar sem fjárhagsáætlanir
eru jafnan mikilvægur þáttur í framsetningu á „prospec-
tus“. Með væntanlegri eflingu hlutabréfaviðskipta
munu fyrirtæki sem þurfa að endurskipuleggja rekstur
sinn og fjárhag efalaust reyna hlutafjárútboð í vaxandi
mæli og endurskoðendur munu eiga hlutverki að gegna
við frágang útboðsgagna.
Ýmsir endurskoðendur hafa á undanförnum árum
unnið töluvert starf við rekstrarlega og fjárhagslega
endurskipulagningu fyrirtækja þótt ekki hafi verið um
hlutafjárútboð að ræða með áðurnefndum hætti. Oft
hefur þetta farið fram á þann hátt að fyrirtæki hafa ver-
ið sameinuð og þá stundum samhliða nýju hlutafjár-
framlagi frá fyrri eigendum. Hér er um mikilvæga, og
stundum nokkuð vandmeðfama, þjónustu að ræða við
fyrirtæki sem komin eru í rekstrarlegan vanda og þetta
er þjónusta sem endurskoðendur hafa sérstaka þekk-
ingu til að veita. Inn í slíka þjónustu kemur til dæmis
þekking endurskoðenda á skattamálum en oft er um
skattaleg úrlausnarefni að ræða í þessu sambandi.
Varðandi störf endurskoðenda fyrir fyrirtæki í rekstr-
arvanda skal að lokum nefnt að dæmi munu um það að
endurskoðendur taki að sér meiri eða minni fjárhags-
lega stjórnun á minni fyrirtækjum við slíkar aðstæður.
Hér er um þjónustuþátt að ræða sem getur hæglega
rekist á grundvallarhlutverk endurskoðandans sem
óháðs aðila sem veita á hlutlaust álit á fjárhagslegum
upplýsingum frá fyrirtækjum. í þessu sambandi skal og
nefnt það aðstoðarhlutverk sem endurskoðendum er
ætlað gagnvart fyrirtækjum sem fá greiðslustöðvun á
grundvelli gjaldþrotalaganna. Slíkt aðstoöarstarf gæti
einnig virst í andstöðu við þá ímynd hlutleysis sem end-
urskoðendur eiga að hafa en hafa verður í huga að
greiðslustöðvun varir í tiltölulega skamman tíma og er
bundin ákveðnum réttarreglum.
3. Hvaða sérstök tæknileg vandamál mæta endur-
skoöandanum við þessar aðstæður?
Auðvitað er ekki hægt að gefa neina algilda lýsingu á
því hvaða sérstök tæknileg vandamál mæta endur-
skoðandanum þegar hann vinnur fyrir fyrirtæki sem
komið er í umtalsverðan rekstrarvanda. Þetta fer meðal
annars eftir því hve mikill vandi viðkomandi fyrirtækis
er orðinn. En ég ætla samt að minna á nokkra tækni-
lega erfiðleika sem við er að fást í þessum tilvikum.
Sé vinna endurskoðandans fólgin í gerð reiknings-
skila er þess í fyrsta lagi að gæta að innra eftirlit og
ástand bókhalds er yfirleitt verra hjá fjárhagslega veik-
um en fjárhagslega traustum fyrirtækjum. í öðru lagi
getur öflun traustra upplýsinga til nota við reikningsskil
reynst erfiðari eftir því sem rekstrarvandinn vex, meðal
annars vegna þess að þá verða gjarnan tíðari skipti á
stjórnendum og öðru starfsfólki en þegar reksturinn
gengur vel. í þriðja lagi þarf endurskoðandinn að beita
umfangsmeiri endurskoðunaraðgerðum við slíkar að-
stæður en ella væri þar sem hann verður að sannreyna
hve mikill fjárhags- og rekstrarvandinn er orðinn. í
fjórða lagi verður að líta svo á að eftir því sem rekstrar-
vandinn vex minnki líkur á að stjórnendur skýri endur-
skoðandanum frá öllum veigamiklum atriðum sem
hann þarf að fá upplýsingar um við frágang reiknings-
skilanna. Oftast má auðvitað skýra slíkt með því álagi
sem er á stjórnendum við slíkar aðstæður. í fimmta lagi
kemur alloft upp ágreiningur milli eigendahópa þegar
reksturinn fer að ganga illa og getur þá hæglega komið
upp einhvers konar misskilningur sem veldur því að
endurskoðandinn hafi ekki lengur fullt traust allra eig-
enda. Enn fleira mætti nefna sem veldur sérstökum
tæknilegum erfiðleikum fyrir endurskoðanda sem vinn-
ur að reikningsskilum fyrir fyrirtæki sem komið er í
verulegan fjárhagslegan vanda. Til viðbótar þessu skal
þó látið nægja að taka fram að frágangur endurskoð-
unaráritunar getur kostað töluverð heilabrot við þessar
aðstæður en um það fjalla ég sérstaklega hér á eftir. Pá
verður einnig stuttlega farið út í þá sérstöku hættu sem
er á að endurskoðandi verði fyrir persónulegum eða
fjárhagslegum skakkaföllum vegna vinnu fyrir fyrirtæki
sem eru komin í fjárhagslegar ógöngur.
Eftir þessa skuggalegu upptalningu gætu einhverjir
ykkar hugsað sem svo að ef eitthvert mark sé takandi á
þeirri lýsingu sem ég var að gefa þá geti ekki verið neitt
vit í að taka að sér endurskoðunarvinnu eða aðra vinnu
fyrir fyrirtæki sem komið er í umtalsverðan rekstrar-
vanda. Ég vil því ítreka það sem áður kom fram að það
er auðvitað undantekning að öll þessi vandamál séu fyr-
ir hendi í verulegum mæli í einu og sama endurskoð-
unarverkefninu. Ég vil einnig taka fram að þótt þið tak-
ið að sjálfsögðu fullt mark á skuggalegri lýsingu minni
veit ég að hún hefur engin áhrif á vilja ykkar til að taka
að ykkur vandasöm verkefni. Hinu verður hins vegar
ekki neitað að það hvort endurskoðandi kemst klakk-
laust frá erfiðu verkefni, sem unnið er fyrir fyrirtæki í
rekstrarvanda, getur oltið á því að hann geri þeim sem
hagsmuna eiga að gæta varðandi fjárhag fyrirtækisins
skýra grein fyrir þeirri vinnu sem unnin var og niður-
stöðum hennar. Mun ég nú víkja nánar að því efni.
18