Álit: tímarit löggiltra endurskoðenda - 01.01.1988, Síða 19

4. Áritun á endurskoðuð reikningsskil fyrirtækja í
rekstrarvanda.
Ef þjónusta endurskoðandans felst í vinnu við reikn-
ingsskil, hvort sem þau eru endurskoðuð eða óendur-
skoðuð, er það áritun hans á reikningsskilin sem fyrst
yrði litið til ef síðar ætti af einhverjum ástæðum að
meta hvernig endurskoðandinn hefði rækt það starf
sem hann tók að sér fyrir fyrirtækið. Við skulum því
líta á það hvaða sjónarmið þurfa að ráða efni áritana
þegar unnið er fyrir fyrirtæki sem eiga við umtalsverð
vandamál að glíma. Fyrst skulum við íhuga áritanir á
endurskoðuð reikningsskil.
Eins og við vitum voru í byrjun þessa árs samþykktar
í félagi okkar leiðbeinandi reglur um áritanir á endur-
skoðuð reikningsskil. Þar sem þessar reglur eru al-
mennar reglur um áritanir er ekki tekið þar sérstaklega
á ýmsum útfærsluatriðum sem mæta endurskoðandan-
um þegar að því kemur að semja áritun á reikningsskil
fyrirtækis sem er í umtalsverðum rekstrarvanda. í þess-
um almennu reglum er því einungis slegið föstu að ein
af grundvallarreglunum við gerð reikningsskila sé að
þau séu byggð á þeirri forsendu að viðkomandi fyrir-
tæki geti haldið áfram starfsemi sinni nema annað sé
sérstaklega tekið fram. Einnig er bent á að eitt þeirra
atriða sem valdið geti fyrirvara í áritun sé óvissa um að
félag geti haldið áfram rekstri.
í sumum öðrum löndum munu hins vegar nú til sér-
stakar leiðbeinandi reglur um áritanir á reikningsskil
fyrirtækja, sem eiga mjög óvissa framtíð fyrir sér, og á
árinu 1986 gaf endurskoðunarnefnd Alþjóðasambands
endurskoðenda út leiðbeinandi reglur um þetta efni
sem nefnast „going concern" og munuð þið hafa fengið
þær reglur í hendur.
Það sem annars vegar kemur til ákvörðunar endur-
skoðanda í þessu sambandi er að sjálfsögðu það hvenær
staða fyrirtækis telst slík að ástæða sé til að hafa „going
concern" fyrirvara í áritun og sé ákveðið að árita með
fyrirvara þarf svo hins vegar að gera sér grein fyrir
þeim efnisatriðum sem taka þarf fram í árituninni.
„Going concern“ viðfangsefnið eða vandamálið hefur
um árabil verið til nokkurrar umræðu innan félags okk-
ar en engu að síður held ég að töluvert vanti á að
vinnureglur endurskoðenda hér á landi séu nægilega
markvissar á þessu sviði, bæði varðandi það hvenær
skuli árita með fyrirvara og varðandi efni fyrirvarans
hverju sinni. Við erum kannski ofurlítið seinni til á
þessu sviði en sum nágrannalandanna en víða mun þró-
unin þó hafa verið hæg og má nefna að fyrsti „going
concern" fyrirvarinn í Danmörku kom fram á árinu
1971 í áritun á ársreikning skipasmíðastöðvarinnar Bur-
meister & Wain.
í áðurnefndum alþjóðareglum um „going concern“
eru talin upp allmörg rekstrarleg og fjárhagsleg atriði
sem endurskoðandinn þarf að gefa gaum til að átta sig
á hvort umtalsverðra sjúkdómseinkenna sé farið að
gæta hjá fyrirtæki sem hann endurskoðar. Séu slík ein-
kenni fyrir hendi er í reglunum bent á þær endurskoð-
unaraðgerðir sem leggja ber áherslu á til að komast að
niðurstöðu um hvort unnt sé að árita reikningsskilin án
fyrirvara. Það yrði of langt mál að fara nánar út í þessi
atriði í inngangserindi sem þessu en þið hafið reglurnar
og í umræðum síðar í dag væri ástæða til að skiptast á
skoðunum um það hvort þær endurskoðunarlegu
ábendingar sem fram koma í alþjóðareglunum eigi í öll-
um atriðum við hér á landi.
I alþjóðareglunum er síðan að finna fyrirmæli um þau
efnisatriði sem skulu vera í áritun með fyrirvara ef end-
urskoðandinn kemst að þeirri niðurstöðu, að loknum
sérstökum endurskoðunaraðgerðum, að óvissa sé um
að fyrirtækið geti haldið áfram starfsemi sinni. Reglun-
um fylgir að lokum sýnishorn eða dæmi um slíka áritun.
Það sem mér finnst kannski athyglisverðast af því
sem reglurnar segja um efnisinnihald áritunar með fyr-
irvara er að endurskoðandinn skuli ganga úr skugga um
að í reikningsskilunum séu nægar upplýsingar um þau
atriði sem valda óvissu um að fyrirtækið geti haldið
áfram rekstri og komi slíkar upplýsingar ekki fram skuli
setja sérstakan fyrirvara í áritunina af því tilefni.
Mér vitanlega liggur ekki fyrir hvenær fyrsti „going
concern" fyrirvarinn kom fram á reikningsskil hér á
landi og ekki hefur verið kannað hve algengir slíkir fyr-
irvarar eru hérlendis á seinni árum. Ég hef tilfinningu
fyrir því, það er tilfinning en ekki vissa, að við höfum
almennt verið seinir til að setja slíka fyrirvara í reikn-
ingsskil af ýmsum ástæðum, meðal annars vegna þess
sérstaka umhverfis sem íslensk fyrirtæki starfa í en um
það fjalla ég í lokaorðum mínum hér á eftir.
En þótt við kunnum almennt að hafa verið seinir til
að beita „going concern" fyrirvörum er lióst að afstaöa
okkar hefur verið að breytast í þessu efni Ég leyfi mér
að nefna að persónuleg reynsla mín er sú að ég hef orð-
ið meira á varðbergi varðandi þessi mál með hverju ári
og, því miður, hef ég orðið að beita „going concern"
fyrirvara í allnokkrum tilvikum upp á síðkastið.
Varðandi mína persónulegu reynslu vil ég einnig
nefna að margir minna viðskiptaaðila eru, við breyttar
aðstæður á ég víst að nota þátíð og segja voru, í hópi
innlánsstofnana og tryggingafélaga. Hjá slíkum fyrir-
tækjum er mjög erfitt, eða óframkvæmanlegt, að beita
„going concern" fyrirvara vegna þeirra afleiðinga sem
slíkt hefði fyrir starfsemi þeirra. Bæði innlánsstofnanir
og tryggingafélög eru á hinn bóginn undir ströngu opin-
beru eftirliti sem meðal annars felur í sér að ef fjár-
hagsstaða þeirra rýrnar að mun er skylt að grípa til
ákveðinna aðgerða innan tiltekins tíma en að öðrum
kosti verður að hætta rekstri. Þessar staðreyndir valda
því að endurskoðandinn ætti ekki að lenda í þeirri
stöðu að þurfa að beita „going concern" fyrirvara hjá
innlánsstofnun eða tryggingafélagi, en komi slík staða
upp engu að síður, er endurskoðandinn vissulega í
19