Álit: tímarit löggiltra endurskoðenda - 01.01.1988, Side 20

miklum vanda. Petta leiðir hugann almennt að þeirri
ábyrgð sem endurskQðendur geta skapað sér með því
að setja ótímabæra „going concern" fyrirvara í endur-
skoðunaráritanir og væri ástæða til að koma inn á það
atriði í umræðum hér í dag.
Ég vil enda þetta innlegg um áritanir á endurskoðuð
reikningsskil fyrirtækja sem eru í rekstrarvanda með
því að segja að mér sýnist full ástæða til að innan Félags
löggiltra endurskoðenda verði sem fyrst settar sérstakar
leiðbeinandi reglur um slíkar áritanir sem taki mið af
því efnahagslega og réttarfarslega umhverfi sem íslensk
fyrirtæki starfa í en taki jafnframt mið af áðurnefndum
alþjóðareglum og reglum sem settar hafa verið um
þetta efni í nálægum löndum.
5. Áritun á óendurskoðuð reikningsskil fyrirtækja
í rekstrarvanda.
í framhaldi af þessu langar mig að segja fáein orð um
áritanir á óendurskoðuð reikningsskil þegar í hlut eiga
fyrirtæki í rekstrarvanda. Ýmsir ykkar munu kannski
hugsa sem svo að umfjöllun um þetta atriði hafi enga
þýðingu þar sem vinna við óendurskoðuð reikningsskil
skapi engin vandamál fyrir endurskoðandann að því er
áritun varðar, hvort sem fyrirtækið er fjárhagslega
sterkt eða á gjaldþrots barmi. I slíkum tilvikum eigi ein-
faldlega að nægja að taka fram í árituninni að ársreikn-
ingurinn sé óendurskoðaður og þar með hafi endur-
skoðandinn gert lesendum ársreikningsins nægilega
glögga grein fyrir þeim vinnubrögðum sem beitt var við
gerð ársreikningsins.
Nánari umhugsun leiðir þó í ljós að endurskoðandinn
getur ekki komist svona létt frá þessu máli. Við skulum
líta á þær leiðbeinandi reglur sem félag okkar hefur nú
sett um áritanir á óendurskoðuð reikningsskil. Par
kemur fram að sömu grundvallarforsendur gilda um
gerð endurskoðaðra og óendurskoðaðra reikningsskila,
þar á meðal að óendurskoðuð reikningsskil byggist á
þeirri forsendu að viðkomandi fyrirtæki geti haldið
áfram starfsemi sinni nema annað sé sérstaklega tekið
fram. í þessum leiðbeinandi reglum félags okkar kemur
einnig fram að komist endurskoðandinn að raun um að
óendurskoðuð reikningsskil séu háð óvissu, sem ekki
fæst úr bætt, skuli hann gera grein fyrir því í áritun
sinni. Óvissa um getu fyrirtækis til áframhaldandi
rekstrar er því eitt þeirra óvissuatriða sem geta komið
inn í áritun á óendurskoðuð reikningsskil.
Ég skal fúslega viðurkenna að í starfi mínu á undan-
förnum árum tel ég að ég hafi ekki gefið því nægan
gaum að setja „going concern" ábendingu inn í áritanir
á óendurskoðuð reikningsskil ef viðkomandi fyrirtæki
hefur átt við alvarlegan rekstrarvanda að etja og eins og
fólst í orðum mínum hér á undan leyfi ég mér að halda
að ég sé ekki einn um að hafa tekið fulllétt á þessu
máli.
6. Framsetning á niðurstöðum annarrar vinnu.
Ég minntist áður á það að á tímum vaxandi rekstrar-
erfiðleika hjá fyrirtækjum og fjölgandi gjaldþrota eru
endurskoðendur æ oftar til kallaðir að veita ýmiss kon-
ar þjónustu við sjúkrabeð fyrirtækja sem felst í öðru en
endurskoðun og gerð reikningsskila. Ég minntist einnig
á hvers konar þjónustu er hér helst um að ræða og skal
ekki endurtaka það. Mig langar hins vegar til að setja
fram örstutta hugleiðingu um framsetningu á niður-
stöðum slíkrar vinnu þegar hún í reynd er orðin þjón-
usta við sjúkt fyrirtæki sem óvíst er að öðlist heilsu á
ný.
Við þær aðstæður sem hafa verið, og eru enn, hér á
landi og einkennast af því að fyrirtæki geta verið langan
tíma á gjörgæsludeild án þess að fá læknismeðferð sem
dugir og án þess að vera tekin til gjaldþrotaskipta með
skipulegum hætti, við þessar aðstæður tel ég hættu á því
að þjónusta endurskoðenda, önnur en formleg reikn-
ingsskilagerð, leiði þá í erfiða aðstöðu af þeirri ástæðu
að endurskoðendur geri umheiminum ekki nægilega
skýra grein fyrir þeirri þjónustu sem þeir veittu sjúkl-
ingnum og niðurstöðum hennar.
Besta dæmið um þetta er gerð rekstrar- og greiðslu-
áætlana. í hvaða stöðu er endurskoðandi sem vinnur
slíkt verk fyrir aðila sem á við verulega rekstrar- og
fjárhagserfileika að etja? Við þekkjum það allir að oft
er tilhneiging hjá stjórnendum fyrirtækja að líta fremur
á bjartar hliðar en svartar við áætlanagerð og slík til-
hneiging styrkist gjarnan þegar fyrirtækið berst fyrir lífi
sínu og falleg áætlun er mikilvægt innlegg til stuðnings
því að afla fjármagns til að lengja lífdagana. Ljóst er að
endurskoðandi sem stýrir slíku verki þarf að gæta þess
að gerð sé skýr grein fyrir helstu óvissuatriðum og bent
sé á hvaða áhrif hugsanleg frávik hafa á niðurstöður. Ef
endurskoðandanum er kunnugt um veruleg óvissuatr-
iði, en þeirra er að engu getið í skýringum með áætlun-
unum, getur hann verið í slæmu máli. Það eitt að fyrir-
tækið er ekki „going concern" skapar mikla óvissu um
rekstur og greiðslur næstu mánaða og þeirrar óvissu
þarf að sjálfsögðu að geta við framsetningu áætlananna.
7. Refsiábyrgð og skaðabótaábyrgð endurskoð-
enda.
Ég hef nú farið í stórum dráttum yfir það hvers konar
störf endurskoðendur vinna fyrir fyrirtæki sem eru í
vanda stödd og hvaða tæknileg vandamál geta mætt
endurskoðendum við þessar aðstæður. Einnig hef ég
rætt um hvernig setja þarf niðurstöður þessarar vinnu
fram gagnvart stjórnendum fyrirtækjanna og öðrum
sem láta sig örlög þeirra einhverju varða. Að þessari
umfjöllun lokinni hljóta tvær spurningar að vakna í
huga okkar. Önnur spurningin snýst um það hvort
störfum fyrir vandamálafyrirtæki fylgi sérstök persónu-
leg eða fjárhagsleg áhætta fyrir endurskoðendur og hin
spurningin er á þann veg hvort frá sjónarhóli endur-
20