Álit: tímarit löggiltra endurskoðenda - 01.01.1991, Blaðsíða 21

Þorvarður Gunnarsson löggiltur endurskoðandi
Meðferð fiskveiðiheimilda í
reikningshaldi
1. Inngangur.
Fyrir réttu ári síðan skipaði reikningsskilanefndin und-
irnefnd eða vinnuhóp til að fjalla um meðferð kvóta-
mála í reikningshaldi. Formaður þessarar undirnefndar
var skipaður Hallgrímur Þorsteinsson. Aðrir í nefnd-
inni, auk mín voru Ólafur Nílsson, Valdimar Guðnason
og Sigurður Stefánsson. Skipun þessarar nefndar var
hluti af þeirri stefnu reikningsskilanefndarinnar að
virkja félaga til starfa í mótun reikningsskilaaðferða á
afmörkuðum sviðum sem félagsmenn hafa sérstakan
áhuga á.
Það verður að segjast eins og er að það að koma sam-
an tillögum að reglum um meðferð kvóta í reiknings-
haldi reyndist erfiðara en á horfðist í fyrstu. Það var
samt mat okkar að við þyrftum að koma fastákveðnum
reikningsskilareglum á blað til kynningar fyrir félags-
menn og til umfjöllunar hjá reikningsskilanefnd félags-
ins. Kaup á kvóta til lengri tíma hefur viðgengist í
nokkrum mæli undanfarin ár, en þessi viðskipti hafa sí-
fellt verið að aukast og því tímabært að reyna að sam-
ræma þær aðferðir sem notaðar eru við bókfærslu á
kvóta í reikningshaldi.
Við upphaf kvótakerfis á bolfisk í núverandi mynd
árið 1984 var kvóta úthlutað til skipa eftir veiðiárangri
áranna 1981-1983. Þessi viðmiðun myndar enn grund-
völlinn að þeim kvóta sem skip fá úthlutað. Fyrir þenn-
an tíma hafði viðgengist svokallað „skrapdagakerfi“ á
togurum sem byggðist á því að menn höfðu ákveðinn
dagafjölda til að stunda þorskveiðar og þurftu að vera
ákveðinn dagafjölda á „skrapi“, þe. að veiða óæðri teg-
undir. Bátar fengu úthlutað ákveðnum heildarkvóta af
þorski og máttu ekki stunda veiðar eftir að þeim heild-
arkvóta var náð. Þetta kerfi veiðitakmarkana var í gildi
frá 1977, en þótti ekki gefast vel og því var núverandi
kvótakerfi tekið upp árið 1984. Kvóti á loðnu og síld
var kominn á áður.
Þegar menn kaupa fiskiskip með fiskveiðiréttindum
þá eru þeir í raun að tryggja sér þrjú atriði. I fyrsta lagi
skipið sjálft, þe. tækið til að nota til að afla teknanna. I
öðru lagi öðlast menn það veiðileyfi sem fylgir skipinu,
en enginn má stunda veiðar í atvinnuskyni við ísland
nema hafa fengið til þess almennt veiðileyfi. Veiðileyfi
gilda til eins árs í senn. Veiðileyfi gefur mönnum m.a.
rétt til að veiða vannýtta fiskistofna að vild, þe. fiski-
stofna sem ekki eru háðir kvóta. í þriðja lagi eru menn
að kaupa aflamark viðkomandi skips eða kvóta þess
með öðrum orðum þeas það magn sem viðkomandi
skipi er heimilt að veiða af þeim tegundum sjávardýra,
sem heildarafli er takmarkaður af. Aflahlutdeild skips
er eins og áður sagði ákveðinn í samræmi við fyrri veið-
ireynslu skipsins og helst óbreytt sem hlutfall af heildar-
úthlutun viðkomandi tegundar, en getur hækkað eða
lækkað í tonnum á hverju ári ef forsendur varðandi
veiðar á viðkomandi stofni breytast.
Það er væntanlega rétt á þessu stigi málsins að skil-
greina þau hugtök sem notuð eru í tillögunum. Þegar
rætt er um fiskveiðiheimildir þá er átt við bæði veiði-
leyfi og aflamark eða aflakvóta skips. Veiðileyfi er
heimildin til að stunda veiðar í atvinnuskyni við ísland
skv. 4. gr. laganna. Aflakvóti er aftur það aflamark
sem skip fær úthlutað af þeim tegundum nytjastofna
sem heildarafli er takmarkaður af skv. 7. gr. laga um
stjórn fiskveiða.
Einnig er vert að benda á það að erlendis er orðið
„depreciation" notað um afskriftir varanlegra rekstrar-
fjármuna, svo sem véla, fasteigna og skipa. Orðið
„amortization“ er hins vegar notað um kerfisbundna
gjaldfærslu eða niðurfærslu óáþreifanlegra eigna. Skil-
greiningin í stóru ensk íslensku orðabók Arnar og Ör-
lygs á þessu orði er hins vegar þessi: „Greiða niður
skuld, einkum með því að leggja fé reglulega í niður-
greiðslusjóð til ávöxtunar." Þessi skilgreining bendir
21