Álit: tímarit löggiltra endurskoðenda - 01.01.1991, Blaðsíða 23

og höfundaréttur getur gilt gagnvart félögum í 75 ár.
En það er ekki þar með sagt að viðkomandi eign hafi
gildi fyrir fyrirtækið í jafnlangan tíma. Pannig getur ný
uppfinning gert einkaleyfi fyrir eldri uppfinningu verð-
laust. Höfundarréttur þarf ekki að gefa tekjur nema í
1-2 ár. Þannig er hinn hagræni líftími eignarinnar styttri
og þarf því að miða við hann við mat á hæfilegum tíma
til dreifingar á gjaldfærslunni.
c. Tilskipanir Evrópubandalagsins.
Innan Evrópubandalagsins er unnið að því að samræma
reikningshald aðildarríkjanna. Par sem samskipti okkar
við Evrópubandalagið aukast stöðugt og ef hinu evr-
ópska efnahagssvæði verður komið á þá eru líkur á að
við verðum í framtíðinni að beygja okkur undir tilskip-
anir Evrópubandalagsins varðandi reikningshald. í
þessum tilskipunum virðist amk. ennþá vera nokkuð
mikið af tilslökunum þannig að aðildarríki fá að halda
sínum reglum þó þær séu ekki alfarið innan þeirra
marka sem tilskipanir Evrópubandalagsins setja. Á
þetta m.a. við um gjaldfærslu á viðskiptavild og rann-
sóknar og þróunarkostnaði.
I fjórðu tilskipun (directive) Efnahagsbandalagsins er
fjallað um framsetningu efnahagsreiknings. Varðandi
óáþreifanlegar eignir eru eftirtalin atriði m.a. talin til
þeirra:
c.l. Rannsóknar og þróunarkostnaður, svo framanlega
sem lög einstakra þjóða leyfa eignfærslu.
c.2. Sérleyfi og leyfi til sérstakra nýtinga auðlinda,
einkaleyfi, vörumerki og sambærileg réttindi. Þetta á
við bæði um keypt réttindi og einnig réttindi sem verða
til innan fyrirtækisins, svo framanlega sem lög einstakra
þjóða leyfa eignfærslu.
c. 3. Viðskiptavild.
í þessari tilskipun er að öllu jöfnu ætlast til að
óáþreifanlegar eignir séu afskrifaðar á fimm árum,
nema að annað sé heimilt í einstökum ríkjum.
d. Nýja Sjáland.
Á Nýja Sjálandi eru í gildi fiskveiðitakmarkanir þar
sem reglum svipar nokkuð til okkar kvótareglna. Þann-
ig var áunnum réttindum úthlutað til þeirra sem fisk-
veiðar höfðu stundað. Par eru hins vegar engar hömlur
á framsali kvótaréttar og ekki er nauðsynlegt að eiga
skip til kvótakaupa eins og hér er. Þar fengu menn í
upphafi úthlutað ákveðnum tonnafjölda. Ef ríkisstjórn-
in telur sig þurfa að minnka veiðar á ákveðnum stofn-
um þá þarf hún að kaupa kvótann til baka. Ef hægt er
að auka veiðar þá selur ríkisstjórnin viðbótarkvótann.
Við þetta hefur myndast markaður með kaup og sölu á
veiðiréttindum og skráð markaðsverð. Á Nýja Sjálandi
er hins vegar einnig innheimtur auðlindaskattur, sem
gjaldfærður er hjá fyrirtækjum eftir því sem gengur á
kvótann innan ársins. í reikningshaldsreglum þeirra er
gert ráð fyrir að keyptur aflakvóti skuli færður til eignar
á kostnaðarverði og ekki afskrifaður. Upphaflegur út-
hlutaður kvóti er ekki eignfærður. Getið er um með-
ferð kvótamála í skýringum með ársreikningum.
e. íslensk lög.
I hlutafélagalögunum er ekki getið sérstaklega um
eignfærslu á þeim réttindum sem hér um ræðir en þó
má ætla að 97. og 98. grein heimili eignfærslu, endur-
mat og árlega afskrift á eignfærðum fiskveiðiréttindum.
Væntanlega væri líka eðlilegt miðað við hlutafélagalög-
in að tilgreina þennan lið sérstaklega í efnahagsreikn-
ingi.
Skattaleg meðferð viðskipta með kvóta þarf ekki að
vera í neinu samræmi við reikningshaldslega meðferð,
enda er það svo með ýmsar óáþreifanlegar eignir, svo
sem viðskiptavild og óeyðanlegar náttúruauðlindir, að
þær eru ekki afskrifanlegar í skattalegu tilliti, þó svo að
reikningshaldslega gæti átt að afskrifa þær. Ríkisskatt-
stjóri hefur gefið út það álit sitt að kaup á varanlegum
veiðiheimildum beri að eignfæra í efnahagsreikningi og
að fallast megi á að fyrna þau. Pannig hafa skattyfir-
völd fallist á að hér sé um afskrifanlega eign að ræða í
skilningi skattalaganna. Það má ljóst vera að ef kvóti er
ekki afskrifanlegur í reikningshaldslegu tilliti þá er
hann það ekki skattalega þar sem skattalög leyfa ekki
afskriftir á óeyðanlegum náttúruauðæfum.
3. Tillögur starfshópsins.
Hér að framan hefur verið reynt að fara yfir þau megin
atriði sem höfð voru til hliðsjónar við gerð þessara til-
lagna, þ.e.a.s. þá alþjóða reikningsskilastaðla sem við
erum bundin af, aðstæður í öðrum löndum og íslensk
lög. Mun ég nú fara yfir tillögurnar lið fyrir lið.
Meginatriði tillagnanna eru sett fram í sjö liðum:
1. Áunninn kvóta skipa, sem úthlutað er á skip af Sjáv-
arútvegsráðuneytinu skal ekki eignfæra sérstaklega.
2. Aflakvóti, sem keyptur er til frambúðar til viðbótar
við úthlutaðan áunninn kvóta skal eignfæra og gjald-
færa að fullu á 5 árum.
3. Ef skip er selt án kvóta og söluverðið er lægra en
bókfært verð, skal færa mismuninn til eignar sem
aflakvóta og gjaldfæra á fimm árum.
4. Ef skip er keypt með fiskveiðiheimildum til áfram-
haldandi rekstrar og veiðiheimildir ekki sérstaklega
verðlagðar við kaupin skal eignfæra skipið og af-
skrifa á hefðbundinn hátt. Þegar sérstaklega er tekið
fram um verðmæti fiskveiðiheimilda skal eignfæra
þau og gjaldfæra á fimm árum.
5. Gætt sé sérstakrar varúðar við mat á aflakvóta til
frambúðar.
6. Aflakvóti sem keyptur er til eins árs í senn skal
gjaldfæra á kaupári.
7. Geta skal um fiskveiðiheimildir í skýringum með
reikningsskilum.
23