Fréttablaðið - 25.05.2017, Blaðsíða 18

Það er fagnaðarefni að Samtök atvinnulífsins hafi áhuga á að stytta bilið á milli þeirra níu
mánaða sem foreldrar fá í fæðingar­
orlofi og þess tíma sem börn þeirra
komast inn á leikskóla. En það er
miður að eina lausnin sem samtökin
koma auga á sé að setja níu mánaða
gömul börn á leikskóla í stað þess að
styðja augljósar leiðir til að lengja
þann tíma sem ungbörn fá með for­
eldrum sínum í fæðingarorlofi.
Markmiðin með lögum um fæð­
ingarorlof er tvíþætt. Annars vegar
tryggja lögin réttindi barna til sam­
vista við báða foreldra sína. Ég efast
um að margir séu þeirrar skoðunar
að það sé betra fyrir níu mánaða
gömul börn að fara strax á leikskóla
frekar en að vera áfram í umsjá for­
eldra sinna.
Hins vegar eiga lögin um fæð­
ingaroflof að stuðla að jafnrétti á
vinnumarkaði. Því markmiði hafa
lögin ekki náð og með niðurskurði
undanfarinna ára hafa þau færst fjær
því mikilvæga markmiði. Raunin er
sú að núverandi skipan fæðingaror­
lofs og framboð dagvistunarúrræða
þegar orlofinu lýkur leiðir til þess
að konur axla meginábyrgðina á
umönnun ungra barna, í stað þess að
foreldrarnir deili þeirri ábyrgð jafnt.
Rannsóknir sýna að þetta hefur ótví­
rætt neikvæð áhrif á stöðu kvenna á
vinnumarkaði.
Samkvæmt lögum um fæðingar­
orlof eiga foreldrar rétt á samtals níu
mánaða fæðingarorlofi. Bæði mæður
og feður eiga rétt á þremur mánuð­
um hvort, en að auki fá foreldrarnir
svo þrjá mánuði sem þeir geta ráð­
stafað að vild. Almennt taka mæður
sína þrjá mánuði og að auki alla þrjá
sameiginlegu mánuðina. Aðeins um
þrír af hverjum fjórum feðrum taka
fæðingarorlof yfir höfuð. Þeir sem
það gera taka að meðaltali einungis
um 2,5 mánuði, samkvæmt bráða­
birgðatölum frá Fæðingarorlofssjóði.
Margra mánaða óvissa
eftir fæðingarorlofið
Að loknu fæðingarorlofi tekur við
bið þar til börnin komast að á leik­
skóla, svokallað umönnunarbil.
Ríkið hefur hingað til skilað auðu
þegar kemur að leikskólavist. Engar
kvaðir eru settar á sveitarfélögin um
hversu gömul börn á að taka inn á
leikskóla. Að meðaltali eru börn um
20 mánaða þegar þau komast inn á
leikskóla. Umönnunarbilið er mis­
langt eftir því hvar á landinu fólk er
búsett.
Áætla má út frá tölum frá Hagstofu
Íslands að börn séu að meðaltali 12
til 15 mánaða þegar þau komast í
dagvistun hjá dagforeldrum eða á
leikskóla. Samanlagt fæðingarorlof
foreldra er hins vegar aðeins níu
mánuðir. Bilið sem foreldrar þurfa
að brúa er því að meðaltali þrír til
sex mánuðir og í sumum tilfellum,
til dæmis hjá einstæðum foreldrum,
mun lengra.
Ekki aðeins taka mæður almennt
lengra fæðingarorlof en karlar, þær
axla einnig frekar ábyrgðina á því að
brúa þetta umönnunarbili en karlar.
Ef barn fær dagvistun strax við 12
mánaða aldur má gera ráð fyrir því
að móðirin hafi verið frá vinnu í 9,5
mánuði en faðirinn einungis í 2,5
mánuði.
Sé stjórnvöldum alvara með
áherslu á kynjaða hagstjórn og sé
fjárlagagerð raunverulegt tæki til
að ná fram jafnrétti kynjanna er
augljóst að verulegar úrbætur á
fæðingarorlofsmálum og framboði
dagvistunar að loknu orlofi hljóta að
vera brýnt verkefni stjórnvalda.
Lengjum fæðingarorlofið og
eyðum umönnunarbilinu
Kröfur BSRB eru skýrar. Lengja þarf
fæðingarorlofið í 12 mánuði og
tryggja öllum börnum öruggt dag­
vistunarúrræði að því loknu. Þetta
er ekki aðeins krafa BSRB heldur
einnig krafa allra heildarsamtaka
launafólks, fjármála­ og efnahags­
ráðuneytisins, mennta­ og menn­
ingarmálaráðuneytisins, Sambands
íslenskra sveitarfélaga og velferðar­
ráðuneytisins. Það kemur skýrt fram
í skýrslu starfshóps um framtíðar­
stefnu stjórnvalda í fæðingarorlofs­
málum sem kom út í mars 2016.
Með þessum breytingum væri
hægt að stíga mikilvæg skref í átt að
fjölskylduvænna samfélagi. Þannig
yrðu réttindi barna og foreldra þau
sömu og í þeim velferðarríkjum sem
við viljum bera okkur saman við á
Norðurlöndunum.
Reynslan sýnir að það hefur
reynst vel að deila fæðingarorlofinu
niður á báða foreldra, að því gefnu
að hámarksgreiðslur til foreldra í
fæðingarorlofi séu nægilega háar.
Lengra orlof feðra myndi því skila
jafnari skiptingu fæðingarorlofs
milli foreldra. Það er lykillinn að því
að jafna ábyrgð foreldra þegar kemur
að umönnun barna og mun stuðla
að því að fjarvera karla og kvenna
frá vinnumarkaði vegna barneigna
verði jafn löng og áhrifin af tíma­
bundnu brotthvarfi af vinnumarkaði
þau sömu.
Engin önnur úrræði eru í sjón­
máli sem geta haft sömu áhrif. Það
er óásættanlegt að fjarvera kvenna
frá vinnumarkaði í hálft ár eða meira
vegna fæðingarorlofs þyki sjálfs­
sögð en viðhorfið virðist ekki jafn
jákvætt gagnvart körlum. Eru karlar
meira ómissandi af vinnumarkaði en
konur?
Eru karlar meira ómissandi af
vinnumarkaði en konur?
Elín Björg
Jónsdóttir
formaður BSRB
Kröfur BSRB eru skýrar.
Lengja þarf fæðingarorlofið í
12 mánuði og tryggja öllum
börnum öruggt dagvistunar­
úrræði að því loknu.
Fyrrverandi ríkisstjórn Fram­sóknar og Sjálfstæðisflokks gumaði mikið af því, að hún
gerði einhver ósköp fyrir aldraða
og öryrkja frá áramótum. Lífeyrir
þeirra eldri borgara, sem voru í
hjónabandi og sambúð hækkaði
þá um 12 þúsund krónur á mánuði
og um 23 þúsund á mánuði hjá ein­
hleypum öldruðum. Hér er átt við
þá, sem hafa eingöngu tekjur frá TR.
Ég hef kallað þessar „kjarabætur“
hungurlús.
Töldu hungurlúsina
of mikla kjarabót
En stjórnvöld töldu þessa hungurlús
of mikla kjarabót. Hún var því tekin
strax til baka, m.a. með skerðingu
húsaleigubóta. Fyrir áramót var
hámark húsaleigubóta 22.000 kr.
Þeir sem voru með tekjur sínar
eingöngu eða að stærstum hluta frá
TR voru með óskertar húsaleigu­
bætur, þar sem greiðslur skv. lögum
um almannatryggingar skertu ekki
bæturnar. Því var breytt frá ára­
mótum. Þá var farið að reikna allar
greiðslur frá Tryggingastofnun til líf­
eyrisfólks með tekjum við útreikn­
ing húsaleigubóta.
Öll áramótakjarabótin
tekin aftur
Í dag er upphæð húsaleigubóta
31.000 kr. fyrir einn í heimili.
Tekjuskerðing byrjar við 281.083
kr. á mánuði. Eldri borgari hafði
samband við mig og skýrði mér
frá stöðunni hjá sér. Hann hækk­
aði í 230 þúsund á mánuði frá TR
um áramót (um 23 þús.). Auk þess
hefur hann greiðslu úr lífeyris­
sjóði sem er talsvert innan við 100
þúsund á mánuði. Maður þessi
var með húsaleigubætur en vegna
aukinnar skerðingar frá áramótum
sætti hann niðurskurði húsaleigu­
bótanna, þannig að ríkisvaldið tók
alla „kjarabótina“ af honum. Þannig
fór um áramótakjarabótina hans.
Vaxtabætur (og barnabætur)
lækkaðar um 57,7 milljarða
Ákvæði um hærri vaxtabætur féllu
úr gildi 1. janúar 2014. Alls lækkuðu
vaxtabætur (og barnabætur) um
57,7 milljarða 2014. Framangreind­
ar breytingar hafa leitt til þess, að
fjölmargir aldraðir og öryrkjar hafa
orðið fyrir mikilli kjaraskerðingu
og miklu meiri en nemur þeim litlu
kjarabótum sem þeir hafa fengið.
Sem dæmi má nefna, að lífeyris­
þegi var með tæpar 200 þúsund í
vaxtabætur en í dag fær hann engar
vaxtabætur. Þær hafa verið þurrk­
aðar út. Þetta er veruleg kjaraskerð­
ing hjá honum.
Það sem hér hefur verið rakið um
aukna skerðingu húsaleigubóta og
lækkun vaxtabóta hefur valdið öldr­
uðum verulegri kjaraskerðingu. Auk
þess hafa komugjöld í heilbrigðis­
þjónustu aukist, meira að segja eftir
að nýtt greiðsluþak tók gildi. Dæmi
um slíka hækkun: Eldri borgari
þurfti að greiða 6.600 kr. fyrir við­
tal við sérfræðing og blóðrannsókn
eftir að nýja kerfið tók gildi. Það
var 77% hækkun frá því hann fékk
síðast slíka þjónustu.
Ríkið tók alla „kjarabótina“ til baka!
Björgvin
Guðmundsson
viðskipta­
fræðingur
Ákvæði um hærri vaxta­
bætur féllu úr gildi 1. janúar
2014. Alls lækkuðu vaxta­
bætur (og barnabætur) um
57,7 milljarða 2014. Framan­
greindar breytingar hafa leitt
til þess, að fjölmargir aldr­
aðir og öryrkjar hafa orðið
fyrir mikilli kjaraskerðingu
og miklu meiri en nemur
þeim litlu kjarabótum sem
þeir hafa fengið.
2 5 . m a í 2 0 1 7 F I m m T U D a G U R18 s k o ð U n ∙ F R É T T a B L a ð I ð
Mundir þú eftir að
bursta og skola í morgun?
GUM eru hágæða tannvörur
tannlæk
nar
mæla m
eð
GUM
tannvör
um
... fæst í næsta apóteki
og helstu stórmörkuðum
allar upplýsingar
á www.icecare.is
Urðarhvarfi 4 / 203 Kópavogi
Sími 557 4848 / www.nitro.is

ÁRGERÐ 2017
Á FRÁBÆRU
VERÐI!
ALLT FYRIR
HEIMILIÐ
Síðumúla 30 - Reykjavík
Hofsbót 4 - Akureyri
- Vanræktu ekki viðhaldið -
Allt til kerrusmíða
1
3
-0
6
-2
0
1
7

1
0
:5
2
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
D
1
6
-D
8
3
4
1
D
1
6
-D
6
F
8
1
D
1
6
-D
5
B
C
1
D
1
6
-D
4
8
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
B

F
B
0
6
4
s
_
2
4
5
2
0
1
7
C
M
Y
K