Dagblaðið Vísir - DV - 03.02.2017, Blaðsíða 46

Helgarblað 3.–6. febrúar 201738 Menning
Þ
að er eitthvað sérlega hlýlegt
og persónulegt við myndir
Jóhönnu Ólafsdóttur sem
eru nú sýndar í Ljósmynda-
safni Reykjavíkur, en þar
stendur yfir yfirlitssýning á ljósmynd-
um hennar.
Jóhanna hefur starfað sem at-
vinnuljósmyndari í næstum hálfa öld
en þær myndir sem birtast okkur í
safninu og í bók sem kom út samhliða
sýningunni eru úr hennar persónu-
lega safni. Þetta eru verk sem ekki voru
hugsuð fyrir útgáfu eða til sýningar,
myndir einfaldlega teknar af þörf-
inni til að fanga augnablik veruleik-
ans á mynd. Oftar en ekki birtist okk-
ur þar venjulegt fólk í óvenjulegu og
örlítið kómísku umhverfi: allaball-
ar í lautarferð í rigningu, vel til haft
fólk sækir póst í pósthólfið sitt, þekkt-
ir listamenn á djamminu og þarna er
borgarlífið í Reykjavík áttunda ára-
tugarins, sem er nánast eins og úr
annarri veröld en miðbæjarlífið í dag.
Leikhús lífsins
„Ég fótbrotnaði síðasta sumar. Þá lá
ég í rúminu og hringdi í Siggu Stínu
[Sigríði Kristínu Birnudóttur sýn-
ingarstjóra] og sagði að ég bara gæti
þetta ekki. En hún leyfði mér ekki að
hætta við, sagði mér að hafa engar
áhyggjur! Núna er ég mjög þakklát því
það hefur verið virkilega skemmtilegt
að rifja upp þessar gömlu myndir,“
segir Jóhanna um fæðingu yfirlitssýn-
ingarinnar, sem er enn fremur fyrsta
einkasýningin þrátt fyrir áratugalangt
starf hennar í faginu. Flestar mynd-
irnar á sýningunni eru frá sjöunda og
áttunda áratugnum og segir Jóhanna
að dagvinnuverkefnin hafi eflaust
gert að verkum að önnur ljósmyndun
hafi setið á hakanum í seinni tíð.
Jóhanna hóf ferilinn sem nemi hjá
ljósmyndaranum Kristjáni Magnús-
syni og síðar Leifi Þorsteinssyni. Hún
hóf að starfa sem aðalljósmyndari
Þjóðleikhússins árið 1971 og tók þar
fjölda mynda sem margar hverjar
renna yfir skjá í innra rými safnsins.
„Fyrir tíma stafrænu myndanna var
þetta mikil vinna og oft mikið stress –
um daginn myndaði ég fyrir Íslensku
óperuna í Hörpu og fann hvað það er
mikill munur að þurfa ekki að vera að
skipta um filmur og svoleiðis,“ segir
Jóhanna.
„Í leikhúsinu þarf maður að ná
að fanga hápunktinn, líkami leikar-
ans þarf allur að vera með, hvort sem
það er í söng eða dansi. En þetta er
allt öðruvísi en í hinum myndunum
á sýningunni – í leikhúsi lífsins,“ segir
Jóhanna, og undir þetta má taka.
Myndirnar eru margar hverjar lág-
stemmdar og launfyndnar frekar en
að þær hrópi á mann.
Frá 1987 hefur Jóhanna svo starf-
að hjá Stofnun Árna Magnússonar,
handleikið þar og myndað verðmæt-
ustu dýrgripi þjóðarinnar. Hún er
raunar einn af fáum íslenskum ljós-
myndurum sem lærði fagið á unga
aldri og hefur getað starfað við það
allan sinn starfsaldur – og enn færri
úr þessum hópi eru konur. Þó að ljós-
myndaheimurinn hafi verið mikill
karlabransi segist Jóhanna einungis
hafa fundið fyrir góðvild og vinskap
frá karlkyns kollegum. Það er bara
þegar hún fór að skoða launaseðilinn
sem hún fann fyrir muninum.
Tækin þurfa bara að virka
Áttundi áratugurinn var mikill um-
brotatími í íslenskri myndlist en
Jóhanna tengdist mörgum áhugaverð-
ustu listamönnum þess tíma sterk-
um böndum og myndaði þá gjarnan
verk þeirra. Á sýningunni eru þannig
portrettmyndir af nokkrum lista-
mönnum úr SÚM-hópnum, sería með
partímyndum af Birgi Andréssyni og
myndir sem eru teknar skömmu áður
en Jón Gunnar Árnason lést.
Myndirnar á sýningunni eru
allar svarthvítar og segir Jóhanna
það að nokkru leyti vera af nauðsyn
en einnig fagurfræðilegri ástæðu:
„Þegar ég tók myndir fyrir sjálfa mig
voru það yfirleitt svarthvítar myndir.
Litmyndirnar voru aðallega myndir
af börnum sem fóru í albúm og svo-
leiðis. Það kostaði mikið að stækka
þær eða vinna eitthvað með þær, en
hitt gat maður gert sjálfur. En svo
fannst manni þetta líka bara flott!“
segir Jóhanna.
Að sama skapi segist hún aldrei
hafa velt sér mikið upp úr tækjabún-
aðinum: „bara að það virki,“ segir
hún og hlær.
En hvað þarf góð mynd að hafa?
„Það er eitthvað sérstakt sem
maður sér sjaldan fyrr en eftir á, jafn-
vel löngu seinna. En það er yfirleitt
augljóst hver af myndunum er betri
en hinar. En hvað það er sem gerir
hana betri er oft erfitt að segja.“ n
FÁKASEL - FYRIR ALLA
Ingolfshvoll, 816 Ölfus | fakasel@fakasel.is | símI: 483 5050
matur, drykkur
og skemmtun
Venjulegt fólk í óvenjulegu umhverfi
Jóhanna Ólafsdóttir hefur starfað sem atvinnuljósmyndari í áratugi en heldur nú sína fyrstu einkasýningu
„Það hefur
verið virki-
lega skemmtilegt
að rifja upp þessar
gömlu myndir
Íslensk gleði Birgir Andrésson myndlistarmaður (til hægri) var
sérstaklega ánægður með ljósmyndina Íslensk gleði sem Jóhanna tók af honum og fékk
hann leyfi til að prenta hana á póstkort og dreifa. „Ég tók svolítið af myndum af Birgi.
Honum fannst svo gaman að láta taka myndir af sér og vinum sínum: „taktu mynd af
okkur,“ sagði hann. Það þótti öllum svo vænt um hann – hann var svo góður drengur.
Hann hafði svo sérstakt augnaráð, blá falleg augu og stingandi augnaráð. Á þessu
augnabliki voru þeir reyndar báðir með hálflokuð augun, en þeir voru samt ekkert alveg
að sofna þarna. Maður hefði líklega hent þessari mynd en ég sá strax að það var eitthvað
Pósthólfið „Kjallarinn í pósthúsinu var svo skemmtilegur. Þangað mætti
fólk á hverjum einasta degi að sækja póst – en núna kíkir það bara í tölvupóstinn. Manni
fannst þetta ekkert merkilegar myndir þegar þær voru teknar, bara svolítið fyndnar.
Þetta er venjulegt fólk í óvenjulegu umhverfi.“
Mynd SigTryggur Ari
Kristján guðjónsson
kristjan@dv.is