Dagblaðið Vísir - DV - 22.09.2017, Qupperneq 16

16 umræða Helgarblað 22. september 2017
É
g heimsótti New York fyrr í
sumar og alltaf er eitthvað
magnað við að koma til
þeirrar borgar, og í þetta sinn
var ég dálítið á slóðum sem ég
hafði ekki kynnst fyrr; maður er
mest í svona heimsóknum á Man-
hattan, frá Central Park og niður
úr, en í þetta sinn var það Brook-
lyn, sem ein og sér er ein fjöl-
mennasta borg Bandaríkjanna og
skartar ólíkum en mjög litríkum
svæðum. Mér var til dæmis geng-
ið í óratíma í gegnum hverfi þar
sem engir bjuggu nema rétttrúaðir
gyðingar; þeir voru margir á gangi
á götunum og engir aðrir nema ég
og kona og dóttir; það var laugar-
dagur (sabbat) og allir karlmenn
í síðum svörtum frökkum og með
barðastóra svarta hatta og undan
þeim löfðu slöngulokkar fram
á kinnarnar. Manni fannst ein-
hvern veginn eins og maður hefði
í ógáti gengið inn á heimili annars
fólks og væri að reyna að finna út-
gönguleið áður en heimamenn
færu að amast við þeim óboðna.
Fólkið á götunni skipti sér reyndar
ekkert af okkur, hvorki til að heilsa
eða kvarta, og reyndar skilst mér
að það vilji ekkert hafa saman við
vantrúaða að sælda; dóttir mín,
sem bjó í Brooklyn ekki langt frá
þessu hverfi, sá eitt sinn svona
gyðingakonu hrasa í brautarpalli
rétt fyrir framan sig; íslenska stelp-
an hljóp að sjálfsögðu til og vildi
rétta konunni hjálparhönd en hún
bandaði frá sér hendinni í skelf-
ingu, vildi ekki þurfa að afbera
snertingu frá einhverjum sem að-
hylltist annan sið.
„Urban Jungle“
En það var reyndar á Manhattan
sem ég upplifði tvennt mjög eftir-
minnilegt í þessari vesturför fyrr á
árinu. Og það voru óvæntar sýnir
úr dýralífinu – á þessum stað sem
er eiginlega eins manngerður og
hugsast getur. Eitt síðdegi vorum
við á gangi nálægt Washington-
torginu þar sem er mikill og há-
vaxinn trjágróður, þegar snögg-
lega bar fyrir augu, eins og skuggi
sem líður hratt yfir, stórvaxinn
fugl og furðu mikinn að umfangi.
Maður áttaði sig ekki strax á hvað
var að gerast, en svo fóru að hrynja
fjaðrir úr tré nokkru ofar og fram-
ar. Og þá sat þar stærðar förufálki
með nýveidda dúfu í klónum, var
að gogga bráðina í hjartastað að
fálkasið. Brátt komu að japanskir
túristar og stóðu með okkur og
fylgdust með fálkanum, og dúf-
unni sem enn blakaði vængj-
unum; Japanarnir hófu að taka
myndir í gríð og erg og með mikl-
um undrunarhljóðum. Ég reyndi
líka með klaufabárðsfasi að taka
mynd á minn síma, en hún var
hreyfð.
Nokkrum dögum seinna lá
leiðin um Miðgarð, Central Park,
og þar bar fyrir auga annað undur
úr náttúrunni, en uppi á rusladalli
úr málmi sat þvottabjörn, sem þar-
lendir kalla „raccoon“, og gæddi
sér á pítsusneið. Og var hinn ró-
legasti, þótt fólk stæði hjá og gæfi
honum auga. Reyndar var mér
sagt eftir á að þeir færi sig ekki þótt
fólk komi að þeim og klappi þeim
á hausinn, en hins vegar séu þeir
útsettir með að glefsa til þannig
fólks, sem ekki boði gott því að
þeir séu oft smitaðir af hundaæði.
Þessi merkilega bók
Þegar ég hafði séð þessa villtu
náttúru inni í stál- og glerborginni
miðri með öllu sínu mannhafi, þá
rámaði mig í að ég hefði einhvers
staðar lesið um þetta, og svo rifjað-
ist upp að það var í stórmerkilegri
bók sem heitir Mannlaus veröld,
og kom út á íslensku í stórgóðri
þýðingu Ísaks Harðarsonar árið
2009 (e: Elan Weisman – The World
Without Us). Þar er einmitt sagt frá
innreið dýralífs óbyggðanna í New
York og sagt að inn í borgina séu
ekki aðeins komnir förufálkar og
þvottabirnir, heldur einnig stærri
dýr eins og sléttuúlfar. Höfundur-
inn rannsakar svo, með aðstoð og
vitnisburðum vísindamanna og
staðkunnugra, hvað myndi verða
um svona feiknarlega heimsborg
eins og Nýju-Jórvík ef mannfólk
hyrfi þaðan, og merkilegt nokk
yrði hún eiginlega að engu á furðu
stuttum tíma. Neðanjarðarlestar-
kerfið myndi til dæmis næstum
samstundis fyllast af vatni og
eyðileggjast þegar hætt yrði að
fylgjast með og stjórna þeim 758
öflugu dælum sem starfa á fullu
við að skola út grunn- og regn-
vatni. Þegar hætt yrði að hreinsa
lauf og rusl úr niðurföllum myndi
holræsakerfið sömuleiðis hætta
að virka, vatnsleiðslur myndu
gefa sig í næstu frosthörkum
og sömuleiðis gasleiðslur með
miklum sprengingum, gler myndi
molna í rúðum, eldingar kveikja
í rusli og gróðurleifum, undir-
stöður húsa ryðga hratt, en áfoks-
mold og gróður fljótt byrja að hylja
Nýja-jórvík
lífs og liðiN
Einar Kárason rithöfundur skrifar
Þér að segja
„Þegar ég hafði séð
þessa villtu nátt-
úru inni í stál- og gler-
borginni miðri með öllu
sínu mannhafi, þá rámaði
mig í að ég hefði einhvers
staðar lesið um þetta, og
svo rifjaðist upp að það
var í stórmerkilegri bók.
Og bókin Mannlaus veröld
New York Alltaf er
eitthvað magnað við
að koma til þeirrar
borgar.