Dagblaðið Vísir - DV - 22.09.2017, Blaðsíða 14

14 Helgarblað 22. september 2017fréttir
L
jóst var að niðurstöður al­
þingiskosninganna 29.
október árið 2016 myndu
gera stjórnarmyndun erfiða.
Tveir kostir voru reyndir, annars
vegar þriggja flokka hægri stjórn
Sjálfstæðisflokks, Viðreisnar og
Bjartrar framtíðar og hins vegar
fimm flokka stjórn á vinstri
vængnum. Fyrri kosturinn varð
ofan á en þó ekki fyrr en eftir tvo
mánuði og þriðju tilraun. Ljóst
var að lítið mátti út af bera vegna
þess að hin nýja meirihlutastjórn
studdist við minnsta mögulega
mun á þingi, 32 þingmenn gegn 31
manni stjórnarandstöðunnar.
Bjarni Benediktsson, Benedikt
Jóhannesson og Óttarr Proppé,
formenn flokkanna, skrifuðu und­
ir stjórnarsáttmála í Gerðarsafni í
Kópavogi þann 10. janúar og degi
seinna tók hin nýja stjórn við ráðu­
neytum sínum. Ráðherrastólunum
var fjölgað um einn þar sem inn­
anríkisráðuneytinu var skipt upp
í tvennt á nýjan leik. Þá var í fyrsta
skipti skipaður ráðherra ferðamála,
iðnaðar og nýsköpunar. Sjálfstæðis­
flokkurinn fékk sex ráðherrastóla,
Viðreisn þrjá og Björt framtíð tvo.
Sjómannaverkfall
Eitt af því sem lögð var áhersla
á í stjórnarsáttmálanum var að
halda sátt á vinnumarkaðinum.
Það átti að gera með því að styðja
við SALEK samkomulagið og jafna
kjör á opinberum og almennum
vinnumörkuðum. Áður en
stjórnin tók við völdum var ljóst
að þetta yrði erfitt, aðallega vegna
ákvörðunar kjararáðs um aftur­
virkar launahækkanir til kjörinna
fulltrúa og æðstu embættismanna
ríkisins sem tekin var á kjördag.
Hækkunin nam um 20–45 pró­
sentum en þegar höfðu þeir fengið
almenna hækkun upp á 7 prósent
í júní. Þessi hækkun olli því mikilli
reiði meðal almennings.
Í lok desember var samþykkt
að launin myndu halda sér en að
aðrar greiðslur til embættismanna
myndu lækka og ákvörðunardög­
um kjararáðs fækkað. Þetta gerði
lítið til að sefa reiði á vinnumark­
aði og hafði slæm áhrif á þær
kjaradeilur sem þá stóðu yfir, með­
al annars hjá sjómönnum og flug­
freyjum Flugfélags Íslands. Verk­
fall sjómanna einkenndi fyrsta
mánuð nýrrar stjórnar. Til að byrja
með neitaði Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir sjávarútvegsráð­
herra að setja lög á verkfallið en
þegar það dróst notaði hún laga­
frumvarp þess efnis sem svipu á
samningsaðila. Verkfallinu lauk
loks 18. febrúar.
Bombur í fjármálunum
Marsmánuður einkenndist af stór­
tíðindum úr fjármálalífinu. Þann
14. mars gekk Seðlabanki Íslands
loksins frá afnámi gjaldeyrishafta.
Þessi höft höfðu verið á krónunni
síðan í hruninu en árið 2015 var til­
kynnt um áætlun um að losa þau.
Þverpólitísk sátt ríkti um málið.
Fimm dögum síðar var geng­
ið frá sölu á 30 prósenta hlut í
Arion banka til erlendra vogunar­
sjóða. Framkvæmd sölunnar var
gagnrýnd af Benedikt Jóhannes­
syni fjármálaráðherra þar sem tveir
sjóðir keyptu hvor um sig 9,99 pró­
senta hlut í bankanum og þurftu
því ekki að gefa upp hverjir stæðu
að baki þeim. Fyrstu brestirnir í
ríkisstjórnar samstarfið voru stað­
reynd en um þetta leyti fór fylgið að
reytast af bæði Viðreisn og Bjartri
framtíð. Í lok mánaðarins var skýrsla
um sölu Búnaðarbankans birt og
staðfestur sá grunur að blekking­
um hefði verið beitt. Þingmenn Við­
reisnar og Bjartrar framtíðar vildu
fá sambærilega rannsókn á sölu
Landsbankans en Sjálfstæðismenn
stóðu í vegi fyrir því.
Þrátt fyrir uppgang í efnahags­
lífinu höfðu margir áhyggjur af
stöðugri styrkingu krónunnar
undanfarin misseri, þá helst að­
ilar í útflutnings og ferðamanna­
iðnaðinum. Fjármálaráðuneytið
brást við með því að skipa nefnd
til að endurmeta peningastefnuna
og henni var gert að skila af sér
skýrslu í árslok.
Jafnlaunavottun og Landsréttur
Við lok vorþingsins voru að venju
mörg mál á dagskrá en sökum
lítils þingstyrks þurfti ríkisstjórn­
in að ráðfæra sig við stjórnarand­
stöðuna til að koma frumvörpum í
gegn. Meðal þeirra frumvarpa sem
samþykkt voru má nefna fjármála­
áætlun til fimm ára, lög um stjórn­
un fiskveiða, stuðningur við kaup
á fyrstu íbúð og jafnlaunavottun
sem var eitt af helstu kosningalof­
orðum Viðreisnar.
Meðal mála sem sett voru á ís má
nefna rammaáætlun, frumvarp um
takmörkun á rafrettum og áfeng­
isfrumvarpið sem var mjög um­
deilt. Mesta hitamálið var þó ekki
rætt í þinginu, það er skipun dóm­
ara í Landsrétt. Sigríður Andersen
dómsmálaráðherra skipti út fjórum
af þeim fimmtán dómurum sem
matsnefnd taldi hæfasta. Einn um­
sækjendanna kærði ákvörðun ráð­
herra í júní og þann 15. september
úrskurðaði héraðsdómur að óheim­
ilt hefði verið að handvelja dómara
í réttinn.
Geðheilbrigðismál áberandi
Heilbrigðismál voru í forgrunni
fyrir síðustu alþingiskosningar og
flestir flokkar með á dagskránni
að auka útgjöld til heilbrigðismála
verulega. Í stjórnarsáttmálanum
voru þessi mál sett í forgang og
sérstök áhersla var lögð á geðheil­
brigðismál og minni greiðsluþátt­
töku sjúklinga.
Nýtt tilvísunarkerfi á
heilsugæslustöðvum og greiðslu­
þátttökukerfi hafa hins vegar
sætt mjög mikilli gagnrýni. Þá var
stefnt að því að koma á nýju fjár­
mögnunarkerfi til að stytta biðlista
á Landspítalanum á næsta ári.
Á fyrri hluta árs kom upp mikill
lyfja skortur á Landspítalanum og
Óttarr Proppé heilbrigðisráðherra
sótti um aukafjárveitingu til að
bregðast við því.
Síðsumars komust geðheil­
brigðismál mjög í umræðuna
eftir að tveir menn sviptu sig lífi
á geðdeild Landspítalans. Fjár­
skortur til málaflokksins og lítið
aðgengi voru gagnrýnd harðlega.
Taka átti á geðheilbrigðismálum
og heilsugæslunni í þeim fjár­
lögum sem kynnt voru þann 12.
september síðastliðinn, en margir
aðilar, þar á meðal forsvarsmenn
heilsugæslunnar og ASÍ, töldu
fjárlögin ganga of skammt. Fjár­
lögin gerðu ráð fyrir 44 milljarða
tekjuafgangi ríkissjóðs á árinu
2018.
Uppreist æru
Stjórnmálin í sumar voru að mestu
tíðindalítil. Helst bar á góma til­
laga Jóns Gunnarssonar sam­
gönguráðherra um vegtollahlið
við útjaðra höfuðborgarsvæðis­
ins til að ná inn fjármagni fyrir
miklum vegaframkvæmdum sem
stefnt var að. Þá voru húsnæðis­
mál mikið til umræðu sem fara að
mestu leyti fram á sveitarstjórn­
arstiginu. Þorsteinn Víglundsson
félagsmálaráðherra beitti sér þó
fyrir svokölluðum startlánum að
norskri fyrirmynd sem myndu
nýtast þeim hópi sem hefði ekki
nægar tekjur til að kaupa eða
leigja á almennum markaði en
félli heldur ekki undir félagslega
kerfið.
Í sumar byrjaði þó mál að malla
sem átti eftir að hafa ófyrirséðar
afleiðingar, mál tengt Robert
Downey sem fékk uppreist æru og
borgaraleg réttindi sín á ný haustið
2016. Þolendur stigu fram og kröfð­
ust þess að fá að sjá hverjir hefðu
skrifað undir meðmæli um Down­
ey en var synjað af dómsmálaráðu­
neytinu. Í ágúst kom í ljós að Hjalti
Sigurjón Hauksson hefði fengið
uppreist æru sama dag og Robert.
Kærunefnd úrskurðaði að nöfnin
skyldu opinberuð og 14. september
kom í ljós að Benedikt Sveinsson,
faðir forsætisráðherra, hefði skrif­
að undir meðmæli fyrir Hjalta. Sig­
ríður Andersen greindi frá því í við­
tali að Bjarni hefði vitað þetta síðan
í júlí og þar með var boðað til krís­
ufundar í herbúðum Bjartrar fram­
tíðar. Aðfaranótt 15. september var
stjórninni slitið eftir netkosningu. n
Saga af
skammlífri stjórn
Kristinn Haukur Guðnason
kristinn@dv.is
n Aðhald á uppgangstíma n Óvænt stjórnarslit
Óttarr Proppé Heilbrigðismálin þau
veigamestu.
Bjarni Benediktsson og Már Guðmundsson Afnám hafta loksins veruleiki.
Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar
Sat í átta mánuði. MyndiR SiGtRyGGUR ARi