Dagblaðið Vísir - DV - 22.09.2017, Qupperneq 60

36 menning Helgarblað 22. september 2017
Kristinn Haukur Guðnason
kristinn@dv.is
Kvikmyndir
Mother!
Handrit og leikstjórn: Darren Aronofsky
Aðalleikarar: Jennifer Lawrence, Javier
Bardem, Ed Harris, Michelle Pfeiffer.
Lengd: 121 mínúta
Sýnt: Kringlubíó, Álfabakka, Sambíóunum
Egilshöll, á Akureyri og í Keflavík.
Mother! Er þetta alvöru fólk?
Maður veit sjaldnast að hverju maður gengur þegar leikstjórinn Darren Aronofsky sendir frá sér
nýja kvikmynd. Hann fer ávallt
sínar eigin leiðir í kvikmynda-
gerð, bæði hvað varðar söguupp-
byggingu og stíl. Á þessum tímum
er það mjög sjaldgæft að leikstjór-
ar hafi slíkt frelsi, sérstaklega þegar
um er að ræða kvikmyndir sem
skarta Hollywood-stjörnum og
kosta tugmilljónir dollara í fram-
leiðslu. Hryllingsmyndin Mother!
er sjöunda verk Aron ofskys og
mikil leynd hvíldi yfir verkefninu
til frumsýningardags.
Uppáþrengjandi gestir
Myndin gerist öll á endurbyggðu
sveitasetri á ónefndum stað í
Bandaríkjunum. Aðalsögupersón-
urnar eru barnlaus hjón sem tölu-
verður aldursmunur er á. Þau eru
aldrei nefnd á nafn en eiginmað-
urinn (Javier Bardem) er þekkt-
ur rithöfundur sem glímir við
mikla og óútskýrða ritstíflu. Eig-
inkonan (Jennifer Lawrence) er
heimavinnandi og starfar við að
endurgera húsið sem skemmdist
illa í bruna mörgum árum áður.
Snemma í myndinni kemur
ókunnugur læknir (Ed Harris) á
heimili þeirra. Hann er nokkuð
hæverskur til að byrja með en
færir sig sífellt upp á skaftið með
leyfi og samþykki eiginmannsins.
Eigin konunni finnst nærvera hans
strax nokkuð óþægileg og það
óþol vex með hverri mínútunni.
Spennan og átroðningurinn eykst
enn frekar þegar kona læknisins
(Michelle Pfeiffer) mætir óboðin
og gerist jafn vel enn frakkari en
hann.
Þessi atburðarás vindur upp á
sig og tekur krappar og ófyrirséð-
ar beygjur. Einnig er fylgst með
versnandi heilsufari eiginkonunn-
ar og sambandi hennar við húsið
sjálft sem virðist vera annaðhvort
lifandi eða reimt.
Hvað er um að vera?
Mother! er öll séð frá sjónarhorni
eiginkonunnar og myndavélinni
er að stórum hluta beint að and-
liti hennar í nærmynd. Þetta get-
ur valdið áhorfandanum nokkurri
velgju sem var sennilega ætlunin
til að fylgja hennar líkamlega og
andlega ástandi.
Strax í byrjun myndarinn-
ar fær maður það á tilfinninguna
að hér sé ekki verið að segja sögu
af alvöru fólki heldur sé myndin
öll myndlíking en maður áttar
sig ekki alveg á fyrir hvað. Þegar
læknahjónin birtast með sína
undarlegu hegðun renna ótal
spurningar í gegnum kollinn.
Eru þetta draugar? Sögupersónur
sem eigin maðurinn er að skrifa
um? Eða er þetta venjulega fólkið
og eiginkonan orðin geðveik?
Myndin er að hluta til sögð í
hefðbundnum hryllingsmynda-
stíl. Konan er oft ein á ferli í ískr-
andi timburhúsinu og í myrkvuð-
um kjallaranum er ógnvekjandi
kyndingarkerfi. Í myndinni koma
einnig fyrir nokkur ódýr „bregðu-
atriði“ en aldrei er gengið of langt í
þeim efnum. Hryllingurinn er ekki
fólginn í þessum atriðum held-
ur nærveru gestanna og hvernig
eiginmaðurinn bregst við þeim.
Það er gert á mjög frumlegan og
athyglisverðan hátt.
Niðurstaða
Mother! er hollt og gott innlegg
í hryllingsmyndagerð sem hefur
staðnað mjög á undanförnum
árum. Þetta er ekki hefðbundin
afþreyingarmynd því hún krefst
þess að áhorfandinn hugsi og efist
allan tímann. Gallarnir við hana
eru hins vegar þeir að í seinni hlut-
anum verður hún yfirgengileg og
einnig tilgerðarleg. Aronofsky hef-
ur sjálfur sagt að verkið hafi fæðst
og hann viti ekki svörin við öll-
um spurningunum. Var þá engin
sýn bak við myndina og eru engin
svör?
Á framleiðslu myndarinnar er
ekkert út á að setja. Leikararnir
standa sig allir með prýði, sér í
lagi Pfeiffer og Bardem (sem aldrei
klikkar). Leikmyndin, tækni-
brellurnar, klippingin og kvik-
myndatakan eru fullkomin fyrir
mynd af þessu tagi. Það hefði þó
óneitanlega verið skemmtilegra
að hafa tónlist Jóhanns Jóhanns-
sonar undir, eins og ætlunin var. n
Mother! Spænski leikarinn Javier Bardem.
Ballerínan og kærasta keisarans, Mathilda,
átti ættir sínar að rekja til Póllands en þar
setti þjóðarballettinn einmitt nýleg upp nýja
uppfærslu Krzysztofs Pastor á Svanavatninu
þar sem sagan um ástir Nikulásar var sett
saman við ballett Tchaikovskýs. Alexandra
frá Hesse var hvíti svanurinn á meðan
Mathilda var sá svarti. Eftir því sem blaða-
maður kemst næst hefur sú uppfærsla ekki
vakið sérstaklega hörð viðbrögð.
Erótísk dýrlingamynd vekur reiði í Rússlandi
M
iklar deilur hafa ríkt
að undanförnu í Rúss-
landi um nýja kvikmynd,
Mathilda, sem fjallar um
ástarsamband Nikulásar II, síð-
asta keisara Rússlands, og baller-
ínunnar Mathildu Kshesinskayu.
Rússneskir þjóðernissinnar og
bókstafstrúarhópar hafa mót-
mælt sýningu myndarinnar vegna
þess að hún þykir vera móðgun
við keisarann, sem var gerður að
dýrlingi af rússnesku rétttrún-
aðarkirkjunni í upphafi aldar-
innar. Ofbeldi hefur verið hótað
og skemmdarverk framin í mót-
mælaskyni.
Eldheit ástaratriði
Kvikmyndin, sem er eftir leik-
stjórann Alexei Uchitel, fjallar um
pólsk-rússneska ballettdansar-
ann Mathildu Kshesinskayu og
ástarsamband hennar við Niku-
lás II Rómanov, síðasta keisara
Rússlands, áður en hann tók við
krúnunni. Sambandið varði í þrjú
ár frá 1890 og allt þar til Nikulás
kvæntist hinni þýskættuðu
Alexöndru af Hesse árið 1894.
Áætlað er að myndin verði
frumsýnd í Pétursborg 23.
október og fari í almennar sýn-
ingar þremur dögum síðar. Fyrsta
stiklan úr myndinni birtist í apríl í
fyrra og hófust þá undireins harð-
orðar umræður um myndina.
Það sem fór fyrir brjóstið á mörg-
um rétttrúuðum Rússum var ekki
aðeins að myndin skyldi inni-
halda eldheit ástaratriði með
keisaranum – sem var gerður að
dýrlingi innan rússnesku rétt-
trúnaðarkirkjunni ásamt fjöl-
skyldu sinni árið 2000 – heldur
neita þeir yfirhöfuð (þrátt fyrir
ríkulegar heimildir) að ástarsam-
bandið hafi átt sér stað. Slíkt laus-
læti myndi enda alls ekki hæfa
ímynd dýrlingsins.
Særir tilfinningar
bókstafstrúarmanna
Einn háværasti gagnrýnandi
myndarinnar er þjóðernissinnuð
þingkona úr flokki Vladimírs
Pútín forsætisráðherra, Natalia
Poklonskaya. Poklonskaya hefur
áður vakið alþjóðlega athygli,
annars vegar fyrir forkunnar-
fagurt útlit sitt og svo fyrir það vera
skipuð í einkar valdamikið emb-
ætti á unga aldri, sem saksóknari
á Krímskaga. Hún er sérstaklega
sanntrúuð á heilagleika keisarans
og sagði meðal annars í mars að
hún hafi orðið vitni að kraftaverki
þegar hún sá myrru leka sem tár
úr augum bronshöggmyndar af
Nikulási.
Til að meta hvort bíómyndina
mætti skilgreina sem guðlast
skipaði Poklonskaya fjögurra
manna nefnd til að skoða málið
og varð niðurstaðan meðal
annars að myndin hlyti að vera
sögulega röng – enda gæti keisar-
inn aldrei hafa fallið fyrir svo
ófríðri konu sem Mathilda var,
að sögn nefndarinnar. Þá for-
dæmdi nefndin að þýski leikar-
inn Lars Eidinger fari með hlut-
verk keisarans en hann er sagður
„klámmyndaleikari“ vegna þess
að hann sást nakinn í kvikmynd
nýlega. Poklonskaya hefur staðið
fyrir undirskriftasöfnun gegn
myndinni og skrifuðu hund-
rað þúsund manns undir skjalið
áður en hún skilaði því inn í júlí
til menningarmálaráðuneytisins,
en þar var þess krafist að myndin
yrði bönnuð enda myndu sýn-
ingar á henni særa tilfinningar
trúaðra.
Í byrjun árs sendi hópur
sem kallar sig Kristið ríki – heil-
agt Rússland bréf til fjölda kvik-
myndahúsaeigenda í landinu
með lítt duldum hótunum: „kvik-
myndahús munu brenna, fólk
mun jafnvel þjást.“ Þrátt fyrir að
menn sem eru nátengdir Vladi-
mír Pútín hafi gagnrýnt myndina
gerði kvikmyndaeftirlit landsins
hins vegar engar athugasemdir
og hefur samþykkt að hún verði
sýnd í kvikmyndahúsum lands-
ins.
Skemmdarverk og hótanir
Bókstafstrúarmennirnir eru alls
ekki sáttir við ákvörðun kvikmynda-
eftirlitsins og hafa að undanförnu
gripið til enn beinskeyttari aðgerða
til að koma í veg fyrir að myndin
verði sýnd. Í lok ágúst – á afmæl-
isdegi Mathildu – var mólótovkok-
teilum hent inn í kvikmyndastúd-
íó leikstjórans. Í september héldu
skemmdarverkin áfram þegar
kveikt var í tveimur bílum í miðborg
Moskvu í námunda við skrifstofu
lögfræðings leikstjórans og miðum
með slagorðum gegn myndinni
dreift. Í nýjasta hermdarverkinu var
ráðist á kvikmyndahús sem ætlaði
að sýna myndina.
Kvikmyndahúsaeigendur eru
margir hverjir uggandi og hefur
stærsta kvikmyndakeðja Rúss-
lands meðal annars ákveðið að
sýna ekki myndina, enda treysti
hún sér ekki til að vernda öryggi
bíógesta sinna.
Áhrif bókstafstrúarmanna
Leikstjórinn Alexei Uchitel hefur
sagt að gagnrýnin hafi komið sér
mikið á óvart og hann hafi alls
ekki búist við því að myndin yrði
umdeild. Hann hefur enn fremur
kvartað yfir því að stjórnvöld grípi
ekki í taumana og geri eitthvað
varðandi hótanirnar. Það var ekki
fyrr en um miðjan september sem
menningarmálaráðherra Rúss-
lands, Vladimír Medinsky, for-
dæmdi loks ógnanirnar og ofbeld-
isverkin. Hann sagðist sjálfur hafa
séð myndina og fullvissaði fólk um
að þar væri ekkert sem væri móðg-
andi við minningu Nikulásar eða
sögu rússneska keisaradæmisins.
Þrýstingurinn frá aðgerðasinn-
um og viljaleysi stjórnvalda til að
taka á þeim er aðeins eitt dæmi um
það hvernig þjóðernisöfgamenn
og bókstafstrúaðir aðgerðasinnar
eru farnir að hafa áhrif í pólitísku
lífi Rússlands. Frá falli Sovétríkj-
anna hefur rétttrúnaðarkirkjunni
vaxið fiskur um hrygg og þá sér-
staklega á valdatíma Vladi mírs
Pútín sem hefur hampað kirkj-
unni, tengt hana við þjóðernis-
sinnaða orðræðu og áherslu á að
endurvekja virðingu fyrir keisara-
dæminu.
Deilurnar munu eflaust halda
áfram á næstunni, og eflaust vekja
enn meiri athygli á myndinni en
hún hefði annars fengið, en stikl-
ur myndarinnar gefa ekki annað
til kynna en að hér sé um nokkuð
hefðbundið búningadrama að
ræða – tiltölulega hallærislegt og
melódramatískt. n
Bókstafstrúarmenn hafa gripið til skemmdarverka til að mótmæla kvikmynd um ástarsamband síðasta keisara Rússlands og ballerínu
Kristján Guðjónsson
kristjan@dv.is