Freyr - 01.04.2006, Blaðsíða 40

NAUTGRIPARÆKT
Milligerðir í legubásafjósum
Niðurstöður danskrar rannsóknar
í nýútkominni skýrslu á vegum
dönsku ráðgjafarþjónustunnar
(Dansk Landbrugsrádgivning) er
fjallað um innréttingar og milligerðir
í dönskum legubásafjósum. Skýrslan
er úttekt á 30 legubásafjósum, unnin
af sérfræðingum dönsku ráðgjafar-
þjónustunnar með góðri samvinnu
við söluaðila innréttinga, rannsóknar-
stofnanir, ráðgjafa á sviði innrétt-
inga fyrir húsdýr og síðast en ekki
síst bændur. Til grundvallar liggur
þriðja útgáfa viðmiðunarreglna sem
gefnar voru út árið 2001. Danir hafa
þó gefið út fjórðu útgáfuna (mars
2005) þar sem tekið er enn frekar
mið af heilbrigði og góðri aðstöðu
skepnunnar, sérstaklega með tilliti til
aukinnar stærðar hennar.
TILGANGUR
Megintilgangur þessarar úttektar var að
bera saman þá valmöguleika sem danskir
bændur hafa þegar kemur að þvl að endur-
innrétta gömul fjós eða innrétta nýbygging-
ar með legubásum. Á undanförnum 13
érum hafa um 4.000 nýjar fjósbyggingar
verið reistar I Danmörku og I langflestum til-
fellum er um legubásafjós að ræða. Á
markaðnum er að finna margar gerðir inn-
réttinga. Form og útlit milligerða er mjög
fjölbreytt en skýrslan greinir frá kostum og
göllum þeirra, ásamt því að bera uppsetn-
ingu þeirra saman við fyrrgreindar viðmið-
unarreglur. ( þessari úttekt uppfylltu fæst
fjósin viðmiðunarreglurnar sem útgefnar
voru árið 2001 og enn færri nýjustu útgáfu
þeirra reglna frá síðasta ári.
VANDA BER VALIÐ
Við val á innréttingum I legubásafjós ber að
hafa í huga að milligerðir og innréttingar
hindri ekki skepnuna ( þv( að leggjast og
standa upp svo eðlilegt geti talist, né hafi
skaðleg áhrif á snertifleti á skepnunni þeg-
ar hún hreyfir sig um I básnum. ( úttektinni
voru nokkrir þættir skoðaðir. Lengd og
breidd bása var mæld, sem og hæð jötu-
kants frá undiriagi skepnunnar og lengd
hans frá básenda. Þá voru svokölluð fram-
rör, sem notuð eru til þess að stífa af milli-
gerðirnar, skoðuð sérstaklega. Hæð þeirra
frá básdýnu skiptir umtalsverðu máli þegar
kemur að hreyfanleika skepnunnar ( básn-
um. Hnakkabómur, eða hnakkabönd, sem
hafa þann tilgang að varna þvl að skepnan
skíti á legusvæði sitt, voru llka til athugun-
ar. Að endingu var hreinlæti legubásanna
og skepnanna sjálfra skoðað og gerð úttekt
á sárum af völdum milligerða og/eða inn-
réttinga sem finna mátti á hæklum og
mjaðmakúlum.
NIÐURSTÖÐUR
Úttekt dönsku sérfræðinganna leiddi í Ijós
að I einungis helmingi tilfella uppfyllti bás-
breiddin ráðlagða staðla. I 54% tilfella upp-
fyllti lengd bása við vegg staðlana og básar
í tvöföldum röðum (bás á móti bás) voru í
38% tilfella af réttri lengd. Innan sama býl-
is var að finna allt að 10 cm vik á milli bása
frá ráðlögðum stöðlum þegar það kom að
breidd þeirra og allt að 20 cm vik hvað
lengdina snerti é básum I tvöföldum röðum.
f þeim tilfellum þar sem jötukant var að
finna fór hæð hans ekki yfir 10 cm viðmið-
unarstaðal. Hins vegar fylgdi lengd frá bás-
enda að jötukanti ekki viðmiðunarstöðlum í
tæpum 25% tilfella.
Úttektin ( heild sinni sýnir að básar þar
sem ekki er að finna svokölluð framrör veita
skepnunni mesta svigrúmið til þess að
hreyfa sig óheft. Á þessu er þó einn Ijóður
en hann er sá að hætta er á að skepnan geti
komið sér fram úr básnum. Því hafa sumir
bændur brugðið á það ráð að setja framrör
á básana eftir á, þó svo að styrkur milligerð-
anna sé alveg nægur. Þetta má þó leysa á
annan hátt með þv( að strengja taum, svip-
aðan þeim sem notaður er til þess að festa
vörubflshlass, til þess að hindra skepnurnar
I þvl að ganga (gegnum básinn. ( úttektinni
er mælt með taumnum.
Lega hnakkabómu hefur umtalsverð áhrif
á velltðan skepnunnar. Sé henni komið fyrir
of aftarlega ( básnum, eða of lágt í sam-
hengi við hæð skepnunnar, mun skepnan
leggjast skakkt I básinn til þess að forðast
það að koma við bómuna. Þetta veldur því
að skepnan mun skíta básinn, og þar með
sjálfa sig, meira út. Einungis tvö fjós af þrjá-
tíu uppfylltu ráðlagaða danska staðla í þess-
um efnum skv. úttektinni.
FORMIÐ STÝRIR LEGUNNI
Form milligerða hefur vissulega áhrif á það
hvernig skepnan leggst í básinn. Milligerðir
með dropalagaðri hönnun þar sem dropinn
vísar niður á við, er best til þess fallið að
stýra skepnunni rétt í básinn. Þá var fylgni á
milli aukinnar tíðni skinnskaða á hæklum
og mjaðmakúlum í þeim tilfellum þar sem
dropinn vísaði upp á við samanborið við
milligerðir með dropa sem vísaði niður á við
eða hafði engan dropa. Höfundar skýrsl-
unnar telja þó meiri líkur á því að undirlag
skepnunnar hafi meiri áhrif á skinnskaða á
hæklum og mjaðmakúlum en form milli-
gerðanna.
Teikn. Dansk Landbrugsrádgivning
FREYR 04 2006