Freyr - 01.08.2006, Blaðsíða 4

SKÓGRÆKT
Skógrækt á Austurlandi
Vaxandi nytjar
Jóhann F. Þórhallsson og Agnes Brá Birgisdóttir eru starfsmenn Héraðs- og Austurlands-
skóga. Tæplega 150 samningar hafa verið gerðir við skógarbændur á
Austurlandi um ræktun fjölnytjaskóga og/eða skjólbelta
Fljótsdalshérað hefur löngum verið
þekkt af skógum sínum og áhuga
íbúa þess á skógrækt. Skógurinn í
Hallormsstað er flestum landsmönn-
um kunnugur og háar hitatölur á
hverju sumri styðja þá almennu trú
að vaxtarskilyrði til skógræktar á
Héraði séu einhver þau bestu á
íslandi.Freyr sótti héraðið heim og
tók tali nokkra íbúa þess sem allir
eiga það sameiginlegt að vinna að
skógrækt með einum eða öðrum
hætti.
NÝ LÖG
Á nýafstöðnu Alþingi voru afgreidd lög
um landshlutaverkefni í skógrækt
(95/2006). Þessi lög leysa af hólmi þrenn
önnur lög; lög um Héraðsskóga
(32/1991), lög um Suðurlandsskóga
(93/1997) og lög um landshlutabundin
skógræktarverkefni (56/1999). Lands-
hlutaverkefnin í skógrækt eru því orðin
fimm. Suðurlandsskógar, Vesturlands-
skógar, Skjólskógar á Vestfjörðum, Norð-
urlandsskógar og Héraðs- og Austurlands-
skógar. Hið síðastnefnda varð til við sam-
einingu Héraðsskóga og Austurlands-
skóga á liðnu vori.
Tilgangur og markmið laganna er að
skapa skógarauðlind á íslandi, rækta fjöl-
nytjaskóga og skjólbelti, treysta byggð og
efla atvinnulíf. í hverju landshlutaverkefni
skal stefnt að ræktun skóga á að minnsta
kosti 5% af flatarmáli láglendis neðan
400 metra yfir sjávarmáli.
FUÓTSDALSÁÆTLUN
Forsögu skipulagðrar skógræktar á Héraði
á vegum skógarbænda má rekja aftur til
sjöunda áratugar síðustu aldar þegar fyrst
var kynnt opinberlega hugmynd um Fljóts-
dalsáætlun og kjarna hennar, sem var að á
25 árum yrðu teknir til skógræktar 1.500
hektarar lands í Fljótsdalshreppi. Hug-
myndin var byggð á norskri fyrirmynd frá
Örsta en í upphafi beittu menn sér fyrir því
að ríkisstuðningur fengist til lerkiræktar á
Héraði með framleiðslu girðingarstaura að
markmiði.
HÉRAÐSSKÓGAR
í byrjun níunda áratugar síðustu aldar fóru
menn að huga að framhaldi Fljótsdals-
áætlunarinnar. í lok áratugarins dróst
sauðfjárræktin I héraðinu verulega saman
vegna riðuniðurskurðar og því voru bænd-
ur neyddir til að snúa sér að öðru. Horft
var til aukinnar nytjaskógræktar til að
mæta samdrætti í sauðfjárrækt. Þrýsting-
ur á stjórnvöld að grípa til aðgerða kom
heiman úr héraði. Þingmenn fjórðungsins
lögðu fram þingsályktunartillögu um efl-
ingu skógræktar á Fljótsdalshéraði sem
var samþykkt af Alþingi árið 1988. í kjöl-
farið skipaði landbúnaðarráðherra nefnd
til þess að vinna að framgangi tillögunnar
og síðar verkefnisstjórn árið 1989 til að
undirbúa og semja tíu ára áætlun um efl-
ingu skógræktar á Fljótsdalshéraði í sam-
ræmi við þingsályktunartillöguna. Lög um
Héraðsskóga voru samþykkt á Alþingi vor-
ið 1991. Þá gengu þeir bændur, um 15
talsins, sem tekið höfðu þátt í Fljótsdals-
áætluninni beint inn i Héraðsskógaverk-
efnið með þann skóg sem fyrir var á landi
þeirra. Um 44 nýir skógarbændur bættust
í hópinn. Jafnframt var Fljótsdalsáætlunin
yfirtekin af þessu nýja verkefni.
SAUÐFÉ EÐA SKÓGUR
Við undirbúning Héraðsskógaverkefnisins
voru uppi hugmyndir um að menn létu af
sauðfjárræktinni í stað þess að fá að hefja
skógrækt, þ.e. að þeir gæfu frá sér
greiðslumarkið í sauðfjárrækt. Jóhann F.
Þórhallsson er skógarbóndi en jafnframt
starfsmaður Héraðs- og Austurlandsskóga.
Hann er því feginn að horfið hafi verið frá
þeim hugmyndum. „Það átti ekki að mínu
mati að blanda saman möguleikum manna
til búskapar í sauðfjárrækt og því að mega
stunda skógrækt," segir hann. Þegar lögin
um Héraðsskóga tóku gildi í apríl 1991 var í
þeim ákvæði þar sem sauðfjárbændum var
veittur forgangur að Héraðsskógaverkefn-
inu enda verkefninu hugsað að mæta at-
vinnuvandanum til sveita sem fylgdi sauð-
fjárriðuniðurskurðinum. Jóhann segir það
hafa verið stefnu þeirra sem að málaflokkn-
um hafa komið fyrir austan að sameina
skógræktina annarri starfsemi á jörðunum.
„Við höfum lagt mikla áherslu á að spila
þetta saman með því sem er fyrir á svæðun-
um og að þetta verði ekki til þess að þeir
sem að stunda sauðfjárrækt eða mjólkur-
framleiðslu þurfi að hopa verulega út af
skógræktinni heldur reyni að horfa til skóg-
FREYR 08 2006