Fréttatíminn - 03.02.2017, Blaðsíða 8

8 | FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 3. febrúar 2017
Bjartara framundan
Vinur við veginn
Þú færð rúðuvökva og allar
hinar vetrarvörurnar fyrir
bílinn hjá Olís.
10%
afsláttur
af bílavörum
til lykil- og
korthafa
Svíar hafa gerbreytt heilbrigð-
iskerfinu hjá sér á síðustu tuttugu
árum með auknum einkarekstri.
Fyrsta einkarekna sjúkrahúsið
opnaði fyrir tæpum 20 árum og
stendur nú til að Klíníkin opni
slíkt sjúkrahús á Íslandi. Starfsemi
einkareknu heilbrigðisfyrirtækj-
anna í Svíþjóð er umdeild vegna
eignarhalds í skattaskjólum,
arðgreiðslum og snúningum
þeirra sem eiga að minnka skatt-
tgreiðslur til ríkisins. Sjúkrahús
Klíníkurinnar mun fela í sér
eðlisbreytingu á íslenska heil-
brigðiskerfinu þar sem um verður
að ræða einkasjúkrahús sem er í
eigu fjárfesta að hluta.
Ingi F. Vilhjálmsson
ingi@frettatiminn.is
Í hverfinu Kungsholmen í Stokk-
hólmi er einkarekið sjúkrahús sem
er í eigu fjárfestingarsjóðs í skatta-
skjólinu Jersey á Ermarsundi sem
heitir Nordic Capital. Sjúkrahúsið
heitir St. Görans og er fyrsta einka-
rekna sjúkrahúsið í Svíþjóð. Það er
af hluti alþjóðlegu einkareknu heil-
brigðisfyrirtæki, Capio, sem á 100
einkarekin heilbrigðisfyrirtæki um
alla Evrópu. Capio er á endanum
stýrt frá Jersey og hagnaður sam-
stæðunnar endar þar.
St. Görans þjónustar á hverju
ári um 80 þúsund sjúkratryggða
einstaklinga í Svíþjóð og því er greitt
fyrir þjónustuna með skattfé. Árið
2015 skilaði sjúkrahúsið rúmlega
tvö hundruð milljóna króna hagn-
aði en greiddi ekki út arð til hluthafa
þess. Capio-samstæðan greiddi hins
vegar út arð til hluthafa sinna upp á
71 milljón sænskra króna , tæplega
940 milljónir íslenskra króna, árið
2015 en stefna fyrirtækisins er að
greiða um 30 prósent af hagnaðin-
um í arð til hluthafa á hverju ári.
Nýtt sjúkrahús Klíníkurinnar setur einkavæðingu á dagskrá
Löglegir skattasnúningar
Arðgreiðslurnar út úr Capio segja þó
ekki alla söguna því sænski skattur-
inn barðist lengi við Capio fyrir
dómstólum vegna þess að fyrirtæk-
ið er fjármagnað með lánum til 49
ára frá lúxemborgísku móðurfélagi
sínu, Cidra S.á.r.l., og greiddi heil-
brigðisfyrirtækið af því 13 prósenta
vexti á ári. Taldi skatturinn í Svíþjóð
að Capio hefði með þessu komið 500
milljónum sænskra króna, rúmum
6.5 milljörðum íslenskra króna,
óskattlögðum úr landi. Til saman-
burðar má geta þess að Norðurál á
Grundartanga, sem beitir sams kon-
ar aðferðum og sænska fjárfestingar-
félagið til að taka fjármuni frá
Íslandi, borgaði bandarísku móður-
félagi sínu 8 prósent vexti árið 2014.
Sænski skatturinn taldi að með
þessu væri Capio að nota lán-
veitingar til að koma tekjum og
hagnaði frá Svíþjóð til lágskattarík-
is í Mið-Evrópu til þess að losna við
að greiða skatta í Svíþjóð en Capio
hefur í gegnum árin verið gagn-
rýnt fyrir að borga nær enga fyrir-
tækjaskatta í landinu. Skatturinn
tapaði málaferlunum gegn Capio á
endanum vegna þess hversu erfitt
getur verið að sýna fram á og sanna
hvað séu óeðlilegir vextir.
Capio hefur því fengið að halda
áfram að vera fjármagnað af móður-
félagi sínu í lágskattaríki þannig að
tölur um hagnað og eða arðgreiðsl-
ur fyrirtækisins segja bara hálfa
söguna. Saga Capio sem einkarek-
ins fyrirtækis í almannaþjónustu í
Svíþjóð er því einnig sagan af því
hvernig stjórnendur fyrirtækisins
notast við erlend fyrirtæki í skatta-
skjólum og á lágskattasvæðum til að
lágmarka opinber gjöld sín í landinu
sem treystir þessu fyrirtæki fyrir
þeirri almannaþjónustu sem rekstur
á sjúkrahúsi er.
Deilt um arðgreiðslur og skatta
Einkarekstrarvæðing St. Görans-
-sjúkrahússins er einungis eitt
dæmi af stórfelldum breytingum
sem gerðar voru á ríkisrekstri og
rekstri sveitarfélaga á fyrirtækjum
í Svíþjóð frá síðustu aldamótum.
Fjölmörg fjárfestingarfélög skráð í
skattaskjólum eða á lágskattasvæð-
um hafa haslað sér völl í fyrirtækj-
um sem sjá um að reka innviði sam-
félagsins, eins og skóla, elliheimili,
heilsugæslustöðvar, sjúkrahús og
tímabundin heimili fyrir innflytj-
endur og flóttamenn; allt starfsemi
sem fjármögnuð er af sænskum
skattborgurum í gegnum sænska
ríkið. Fjögur af stærstu fjárfestingar-
félögunum heita Altor, EQT og IK,
auk áðurnefnds Nordic Capital sem
á Capio og St. Görans-sjúkrahúsið.
Stofnendur og hluthafar þessara
fyrirtækja hafa auðgast ævintýra-
lega á liðnum árum þó vitanlega
sé starfsemi fjárfestingarfélaganna
ekki bara bundin við rekstur vel-
ferðarfyrirtækja.
Þannig fékk stofnandi og fyrrver-
andi forstjóri Nordic Capital, Robert
Andreen, greiddar 276 milljónir
sænskra króna, rúma 3.5 milljarða
íslenskra króna, frá fyrirtækinu á
árunum 2010-2012. Stofnandi Altor,
Harold Mix, fékk 312 milljónir, rúma
fjóra milljarða króna, í þóknun
vegna hlutabréfa sinna og starfa fyr-
ir félagið. Á sama tíma hafa skatta-
yfirvöld í Svíþjóð endurákvarðað
skatta á rúmlega 70 eigendur slíkra
fjárfestingarfélaga upp á 3.4 millj-
arða sænskra króna, 45 milljarða ís-
lenskra króna, frá árinu 2010.
Fjárfestingarfélögin og eigendur
og stjórnendur þeirra reka því fyr-
irtæki í almannaþjónustu sem rík-
isvaldið og sveitarfélög greiða fyrir
og reyna svo eftir fremsta megni að
greiða eins lítið af sköttum og opin-
berum gjöldum til ríkisins og þau
mögulega geta komist upp með.
Innkoma þessara fjárfestingarfé-
laga í rekstur fyrirtækja sem reka
innviði samfélagsins í Svíþjóð hefur
leitt af sér áralangar og heitar um-
ræður um „arðgreiðslur velferðar-
fyrirtækja“ (vinster i välfärden) en
Vinstri flokkurinn í Svíþjóð lofaði
því fyrir síðustu þingkosningar að
hann myndi banna arðgreiðslur út
úr einkareknum velferðarfyrirtækj-
um ef hann kæmist til valda. Ríkis-
stjórn Sósíaldemókrataflokksins og
Umhverfisflokksins hefur hins vegar
unnið að því reyna að setja reglur
um hversu mikinn arð megi greiða
út úr einkareknum velferðarfyrir-
tækjum og kom meðal annars með
hugmynd í haust um að 7 prósent
af hlutafé árlega gæti verið heppi-
leg málamiðlun. Ekkert hefur þó
enn verið ákveðið um þak á arð-
greiðslurnar.
Getur hagnaðarvon drifið
heilbrigðiskerfið áfram?
Robert Andreen, stofnandi og fyrrver-
andi forstjóri fjárfestingarfélagsins
Nordic Capital, sem meðal annars á
einkarekna velferðarfyrirtækið Capio,
fékk 3.5 milljarða króna frá fyrirtæk-
inu á árunum 2010-2012. Fyrirtækið á
meðal annars eina einkarekna sjúkra-
húsið í Svíþjóð, St. Görans.
M
ynd | H
ari