Fréttatíminn - 03.02.2017, Side 16

16 | FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 3. febrúar 2017
Í rannsóknum sínum á aflvök­um sögunnar hefur rússnesk bandaríski sagnfræðingurinn Peter Turchin viðað að sér
upplýsingum um flest það sem
tengist mannfélaginu í von um að
geta greint hvert sagan stefnir og
hvað rekur hana áfram. Úr þess­
um rannsóknum hefur orðið til ný
fræðigrein, sagnfræðileg aflfræði
eða cliodynamics, stærðfræði­
leg úrvinnsla og tölfræðigreining
sagnfræðilegra gagna. Turchin
komst í fréttir nýlega þegar rifjað
var upp að hann hafði greint frá
því fyrir nokkrum árum að miðað
við hversu mikið ójöfnuður hefði
aukist í Bandaríkjunum og almenn
velsæld hrörnað mætti gera ráð
fyrir borgarastyrjöld þar einhvern
tímann á næsta áratug. Þetta er
ekki spá, sagði Turchin, heldur
einfaldlega vísindaleg ályktun af
þeim gögnum sem liggja fyrir.
Niðurstaða Turchin um borg­
arastyrjöld var að sjálfsögðu rifj­
uð upp í tilefni af embættistöku
Donalds Trump og fyrstu dögum
hans í embætti. Bæði kjör hans og
tilskipanir hafa aukið enn á sundr­
ung innan bandarísks samfélags.
Trump er ekki maður sátta heldur
talar hann og hegðar sér eins og sá
sem vill þröngva vilja sínum upp
á aðra. Hann talar úr öðru horni
bandarískra stjórnmála og hrópar
á fólkið í hinu horninu.
En prófessor Turchin sá auðvit­
að ekki persónuleika Trump fyrir.
Það sem hann telur sig geta lesið
út úr gögnum sínum er að þegar
auður færist á æ færri hendur
og æ færri tilheyra elítunni sem
flýtur ofan á samfélaginu, þegar
almenn lífskjör fara versnandi
og venjulegt launafólk missir trú
á að kjör sín muni batna í bráð,
þegar æ fleiri telji sig hafa getu til
og eigi rétt á að komast í elítunna
en finna að hún er orðin lokaður
klúbbur og þegar félagsleg verð­
mæti hafa verið eyðilögð og sú til­
finning verður ríkjandi að samfé­
lagið vinni gegn fólki en styðji það
ekki; þegar allt þetta spilar saman
þá er samfélagið orðið að púður­
tunnu sem bíður þess að springa.
Og púðurtunnur sem bíða þess
eins að springa, þær springa. Eða
það hafa þær gert hingað til. Og
ekkert sem bendir til að sú púð­
urtunna haldi sem kynnt hefur
verið undir síðan að brestir fóru
að myndast í þeim samfélagssátt­
mála sem einkenndi blómatímann
frá seinna stríði þar til hugmynda­
stefna nýfrjálshyggjunnar varð
ofan á.
Ég ætla að segja ykkur betur frá
rannsóknum Turchin seinna,
en mig langar að staldra við eitt
atriði nú. Turchin hefur dregið
saman upplýsingar um allt milli
himins og jarðar og fundið út
hvernig margir þættir sem gefa til
kynna lífsgæði, traust á samfé­
laginu, félagslega virkni, heilsufar
og margt annað helst í hendur og
ferðast í gegnum söguna í sveiflum
sem eru spegilmynd ójafnaðar.
Þegar ójöfnuður eykst eyðileggj­
ast samfélagsleg verðmæti, traust
minnkar, bjartsýni gefur eftir,
almenn lífskjör dragast saman
og heilsufar versnar. Þetta er svo
sterkt afl að fólk minnkar meira að
segja í ójöfnuði eða stækkar þegar
jöfnuður er meiri. Það lifir lengur
og giftir sig yngra, hefur sterkari
trú á ástinni og lífinu.
Efnahagslegur ójöfnuður er því
bölvað eitur samkvæmt Turchin,
og ætti það svo sem ekki að koma
neinum á óvart. Í raun má segja
að stjórnvöldum ætti að duga einn
mælir í mælaborð sitt á þjóðar­
skútunni, mælir sem mælir ójöfn­
uð. Það myndi duga stjórnvöldum
að stefna á eins mikinn jöfnuð og
mögulegt er til að bæta almenn
lífskjör og heilsu, auka traust og
bjartsýni, lengja líf og breiða út
kærleika og ást.
Eitt af því sem Turchin hefur
skoðað sérstaklega er fjöldi fólks
sem starfar innan frjálsra félaga­
samtaka sem vilja auka mannúð
í samfélaginu, styðja við þá sem
lakar eru settir, þá sem eru veikir,
fatlaðir eða fátækir, týndir eða
örvinglaðir. Eftir því sem fleira
fólk starfar í þess konar félög­
um því meira er traust er í sam­
félaginu, því betri eru almenn
lífskjör og því heilbrigðara er fólk.
Auðvitað má snúa þessu við og
segja að því lakari sem almenn
kjör eru og því minna traust er í
samfélaginu því færri gefa sig fram
til að vinna fyrir samfélagið og
gefa af sér til annarra.
En hvort sem þetta snýr í vestur
eða austur er ljóst að það ætti að
vera markmið stjórnvalda að ýta
undir þátttöku fólks í góðgerða­
félögum, mannúðarfélögum og
öðrum frjálsum félagasamtökum.
Slíkt starf getur af sér miklum
mun meiri samfélagsleg gildi en
kaup fólks á hlutabréfum, sem
stjórnvöld hafa oft og iðulega
reynt að örva með skattaafslætti.
Gunnar Smári
ÓJÖFNUÐUR ER
SAMFÉLAGSLEGT
EITUR
lóaboratoríum lóa hjálmtýsdóttir
VÍKURVAGNAR EHF.
Víkurvagnar ehf. | Hyrjarhöfða 8 | 110 Reykjavík
Sími 577 1090 | vikurvagnar.is | sala@vikurvagnar.is
Setjum undir á staðnum
Dráttarbeisli
undir flestar tegundir bíla
VÍKURVAGNAR EHF.
Víkurvagnar ehf. | Hyrjarhöfða 8 | 110 Reykjavík
Sími 577 1090 | vikurvagnar.is | sala@vikurvagnar.is
Úrval af lokuðum farangurskerrum
frá Ifor Williams
Sýningareintak á staðnum.
VÍKURVAGNAR EHF.
Víkurvagnar ehf. | Hyrjarhöfða 8 | 110 Reykjavík
Sími 577 1090 | vikurvagnar.is | sala@vikurvagnar.is
Einnig mikið úrval varahluta
í Ifor Williams og aðrar gerðir af kerrum,
ásamt úrvals viðgerðarþjónustu.
Kerrur
frá Ifor Williams
í öllum stærðum
og útfærslum
VÍKURVAGNAR EHF.
Víkurvagnar ehf. | Hyrjarhöfða 8 | 110 Reykjavík
Sími 577 1090 | vikurvagnar.is | sala@vikurvagnar.is
Einnig mikið úrval varahluta
í Ifor Williams og aðrar gerðir af kerrum,
ásamt úrvals viðgerðarþjónustu.
Kerrur
frá Ifor Williams
í öllum stærðum
og útfærslum