Fréttablaðið - 05.05.2018, Side 32

El Clásico
Sunnudag kl. 18:35
landi. Hér er allt á einhverjum ör­
skala.
Á Norðurlöndum eru ýmiss konar
styrkir eða ívilnanir til fjölmiðla. Nú
eru auðvitað skiptar skoðanir um
það hvernig slíkar ívilnanir geta
verið eða eiga að vera. Sumir eru
mjög óánægðir með það fyrirkomu­
lag að hafa skattaafslátt sem hangir
á áskriftargjöldum. Það myndi til
dæmis ekki henta Fréttablaðinu en
myndi henta Morgunblaðinu mjög
vel. Það myndi þýða, ef svoleiðis yrði
innleitt, að þá þyrfti miðill á borð við
Kjarnann að gerast áskriftarmiðill.
Þá eru líka til skattaafslættir sem
tengjast tekjum af auglýsingum.
Síðan eru í sumum löndum einhvers
konar launasjóðir blaðamanna.
Sem eru reknir með svipuðum hætti
og launasjóðir rithöfunda. Þar sem
blaðamenn eða fjölmiðlar geta sótt
um styrki til að vinna tiltekin verk­
efni. Hér á Íslandi er ekkert. Það er
alveg sama hvert litið er.
Það tíðkast einnig víða að styrkja
landsbyggðarmiðla. Í Noregi er til
dæmis myndarlegur stuðningur við
næststærsta miðilinn á hverju svæði.
Til þess að jafna samkeppnisaðstöðu.
Þá er litið svo á að það þurfi tvo
miðla til að koma í veg fyrir einokun
og einsleitni og að það sé raunhæft
að markaðurinn beri tvo en ekki
fleiri miðla.
Eignarhaldi fylgir ábyrgð
Auður: Eignarhaldi fjölmiðla fylgir
líka mikil ábyrgð. Eigendur fjölmiðla
leyfa sér ákveðna hluti sem eru ekki
alveg vatnsheldir og það er vanvirð­
ing við störf fjölmiðlafólks.
Bára: Margir viðmælenda greina
frá slíkri vanvirðingu.
Steinunn: Já, það kemur aftur og
aftur fram í bókinni. Íslenska þjóð
skortir einnig virðingu fyrir fjöl­
miðlum.
Auður: Það þarf að sýna aðhald.
En við verðum líka að sýna fjölmiðl­
um virðingu, einmitt til að eigend­
urnir sýni þessa virðingu líka.
Steinunn: Þannig að þeir um­
gangist fjölmiðilinn sinn af virðingu.
Þessi viðvarandi vanvirðing kemur
til dæmis fram í yfirlýsingum ýmissa
stjórnmálamanna. Þar sem er vaðið
uppi og hlutum haldið fram sem
standast ekki skoðun.
Bára: Slíkt lýsir vanþekkingu á
starfi og tilgangi ritstjórna.
Steinunn: Og vanvirðingu á gild­
um blaðamennsku.
Auður: Stjórnmálamenn þurfa
að láta sér annt um fjölmiðla, þeir
leyfa sér oft að tala þá niður sér í
hag. Almenningur getur líka tekið
stöðu með fjölmiðlum og hafnað
þessu. Ekki hlustað á þetta. Hafnað
því að það sé talað svona um fjöl­
miðla hans.
Bára: Ábyrgðin er mikil. Auðvitað
skipta orð ráðamanna um fjölmiðla
máli. Auðvitað má gagnrýna fjöl­
miðla en það verður að gera það
málefnalega.
Við tölum við blaðamenn og rit­
stjóra á Stundinni, þeirra saga er
mjög áhugaverð. Þau lýsa því hvernig
það er að lenda í þessum málsóknum
og hvaða áhrif það hefur. Svo er talað
við Jóhannes Kr. Kristjánsson sem er
með lítið fjölmiðlafyrirtæki sem varð
fyrir árásum. Hann lyfti þó grettistaki
með fréttaflutningi sínum.
Á annan tug málsókna
Auður: Ég held að Jón Trausti Reyn­
isson, annar ritstjóri Stundarinnar,
hafi orðið fyrir á annan tug mál­
sókna á sínum ferli. Hann hefur
unnið öll þessi mál nema eitt og
hann heldur að hann hefði getað
unnið þetta eina mál ef hann hefði
farið með það fyrir mannréttinda­
dómstól Evrópu. En að lifa með
þessu, vinna við það. Það er fárán­
legt.
Steinunn: Í raun og veru má leiða
líkur að því að, alla vega í einhverjum
tilvikum, þá sé í þessum málsóknum
fólgin ógn um fjárhagsleg skakkaföll
fyrir fjölmiðilinn. Þetta eru peninga­
menn.
Auður: Þetta eru oft karlmenn yfir
miðjum aldri.
Bára: Og þeir eru efnaðir, sem fara
í mál.
Steinunn: Kannski vita þeir frá
upphafi að þeir munu tapa málinu.
En þeim er alveg sama. Vegna þess
að þeir vita að ógnin er sú að litli
miðillinn stendur og fellur eftir því
hvort málið vinnst eða tapast.
Auður: Saga Þórðar Snæs Júlíus­
sonar, ritstjóra Kjarnans, er merki­
leg. Afskipti af hans störfum komu
úr öllum áttum á nokkrum miðlum
og hann endar á því að stofna eigin
fjölmiðil. Það er áhugavert hvað það
útheimtir. Saga hans er mjög lýsandi
fyrir heim íslenskra fjölmiðla.
Þær segja viðmælendur greina frá
miklu vinnuálagi. Þá sé blaðamanns-
starfið ófjölskylduvænt starf. Ástríðan
fyrir starfinu fleyti þeim áfram.
Steinunn: Ég þekki meira og
minna öll börn blaðamanna sem ég
hef unnið með því þessir ræflar hafa
meira og minna verið lafandi inni
á ritstjórnum eftir að skóla og leik­
skóla lýkur og þangað til mamma eða
pabbi eru búin að vinna fréttina sína
einhvern tíma og einhvern tíma.
Auður: Fólk er að vinna eitt að
stórum úttektum, flóknum málum
upp á sitt eindæmi. Í málum sem
í nágrannalöndunum stór teymi
vinna saman. Það er mikið álag sem
fylgir því.
Bára: Fólk endist í þessu af ástríðu.
Maður getur svo sannarlega dregið
þá ályktun.
Steinunn: Svo eru margir sem
átta sig á því að þeir hafa ekki efni á
því að elta ástríðuna lengur. Eða að
þeir velja frekar að eyða meiri tíma
með fjölskyldu sinni. En sumir þeirra
koma svo til baka af því að þeir átta
sig á því að hjartað slær í fjölmiðlum.
Kveikjan að bókinni voru málaferli sem Auður stóð í. Henni var stefnt fyrir orð sín í aðsendri grein. FRÉTTABLAÐIÐ/EYÞÓR
Brot úr bókinni
EFTIRMÁLI
Að öllu þessu sögðu
Þessi bók er mósaíkmynd, marg-
radda kór. Auk okkar höfundanna
þriggja eru viðmælendur og
höfundar greina um fimmtíu
talsins; hópur fólks sem nálgast
fjölmiðla á margbreytilegan hátt,
utan frá og innan frá. Því er ekki
hægt að segja að bókin tali einum
rómi. Hins vegar eru nokkur atriði
sem segja má að séu leiðarstef
í gegnum bókina alla, atriði sem
koma fyrir aftur og aftur í við-
tölum og greinum, þótt horft sé á
þau frá ólíkum sjónarhornum.
Flest þessi leiðarstef eiga rætur
í rekstrarskilyrðum fjölmiðla sem
eru afleit, ekki bara hjá einkarekn-
um miðlum heldur einnig ríkis-
fjölmiðlinum. Afleiðingar þess
hversu litlu fé fjölmiðlar hafa
úr að spila birtast í afar bágum
starfsaðstæðum fjölmiðlafólks;
launin eru lág og álagið mikið og
tíma skortir til að fara djúpt í mál.
Þetta leiðir aftur til örrar starfs-
mannaveltu í greininni sem gerir
að verkum að reynslan drenast út
af ritstjórnunum og þar myndast
lítil sérhæfing.
Skortur á virðingu fyrir störfum
fjölmiðlafólks og siðareglum
þess er líka atriði sem margir
nefna. Birtingarmynd þessa getur
verið óeðlileg afskipti eigenda
fjölmiðla af störfum ritstjórnar
en skortur á virðingu birtist
líka í málssóknum og hótunum
um málssóknir sem geta verið
fjölmiðlunum þungur baggi því
meðan auðmaður seilist bara
í veskið og leikur sér að því að
snara út fyrir málskostnaði getur
slíkur kostnaður hreinlega sligað
lítinn og fjárvana miðil. Þá bera
yfirlýsingar og hótanir stjórn-
málamanna í garð fjölmiðla, til
dæmis ríkisfjölmiðilsins, einn-
ig þessu virðingarleysi vitni og
grafa í versta falli undan trausti
almennings á miðlunum.
Loks ber að nefna leyndar-
hyggju íslenskra stjórnvalda en
hún birtist í ótrúlegri tregðu þeirra
við að láta af hendi úr stjórnsýsl-
unni upplýsingar sem augljóslega
varða almannahag, raunar svo
mikilli tregðu að umboðsmaður
alþingis hefur séð ástæðu til þess
að fara í frumkvæðisathugun á
upplýsingagjöf stjórnvalda og
lýst því yfir að þau séu allt of treg
til þess að veita upplýsingar. Og
vilji stjórnvalda stendur til þess
að skýra lagaramma sem lúta að
tjáningarfrelsi.
5 . M A Í 2 0 1 8 L A U G A R D A G U R32 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
0
5
-0
5
-2
0
1
8

0
4
:1
4
F
B
1
0
4
s
_
P
0
8
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
7
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
1
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
3
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
F
B
2
-3
B
4
8
1
F
B
2
-3
A
0
C
1
F
B
2
-3
8
D
0
1
F
B
2
-3
7
9
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
A

F
B
1
0
4
s
_
4
_
5
_
2
0
1
8
C
M
Y
K