Morgunblaðið - 24.11.2017, Side 44

44
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. NÓVEMBER 2017
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Umræðan lýturtískulög-
málum, eins og svo
margt annað.
Kynferðisleg
áreitni er mál
dagsins, austan
hafs og vestan. Kennir þar
margra grasa og er öllum
sankað óflokkuðum í einn sekk.
Þetta byrjaði allt með Har-
vey Weinstein sem orðinn er
heimsfrægur að endemum.
Harvey þessi er moldríkur
kvikmyndamógúll en þess utan
þekktu hann fáir. Hann vildi
sjálfsagt gefa hluta af sínum
mörgu milljörðum til að svo
væri enn. Hollywood er um-
vafin ævintýraljóma. Allir fjöl-
miðlar sem reyna að höfða til
almennings fylgjast með
hringsnúningi stjarnanna. En
mest þó yfirborðinu. Í Holly-
wood og næsta nágrenni lýtur
ástalíf eigin lögmálum. Frétt-
næmt er ef sambönd standa
þar lengur en skammlífar ís-
lenskar ríkisstjórnir. Margan
hefur lengi grunað að leiðin til
stjarnanna liggi stundum um
legubekki mógúla kvikmynd-
anna. Um það er fjallað í bók-
um og bíómyndum og í hálf-
kveðnum vísum slúður-
dálkanna.
Harvey, „söguhetja“ síðustu
vikna, er ekki sú fyrsta og
þrátt fyrir hávaðann nú örugg-
lega ekki sú síðasta. Það voru
fleiri en varnarlítil ungstirni
sem skaddaðar geymdu dapur-
lega reynslu innra með sér.
Fjöldi hinna frægu, ríku og
áhrifamiklu höfðu vitað allt um
langa hríð. Þekktustu stjórn-
málamenn vestra höfðu þegið
fúlgur fjár frá gleðipinnanum
mikla. Valdabarátta og fjöl-
skylduerjur í stórfyrirtæki
Harveys Weinsteins komu
fréttaskriðunni af stað. Það
var þáttur í valdabaráttunni að
fá þekktan fjölmiðil á lands-
vísu til að „opna mál Wein-
steins“.
Frá leikurum barst bylgjan í
leyndarheima fjölmiðla. Marg-
ar stórsleggjur þeirra hafa
þegar orðið fjöllyndi sínu og
frekjugangi í þeim efnum að
bráð. Og svo settu ljóskastarar
hneykslanna stjórnmálamenn í
sinn brennipunkt. Þar voru
menn fljótir að sveifla sér öfg-
anna á milli. Og nú verður ekki
þverfótað fyrir fórnarlömbum,
sem tugum þúsunda saman
hafa þagað í áratugi. Og um-
ræðan er um leið komin á
skakk og skjön. Nú þykir ekk-
ert að því að „þolandi“ dragi
það í 40 ár að segja frá og birt-
ist 15 dögum fyrir kosningar
með sínar ásakanir. Þá þykir
ólíðandi að „gerandi“ játi ekki
á sig sök umsvifalaust, þótt
hann komi ekki málinu fyrir
sig. Hann er þá
sagður bera lygar
upp á þolandann.
Blásið er á sönn-
unarkröfur.
Það er alkunna
að ámælisverð
framkoma í þess-
um málaflokki sem öðrum fer
frá þeim botni upp allan skala.
Íslenskir stjórnmálamenn
segjast í fjölmiðlum hafa sætt
kynferðislegri áreitni t.d. í
formi ábendinga um að vera
glaðlegri í framkomu eða bet-
ur tilhafðir. Óþarft er að
draga þá upplifun í efa. En
hitt að setja hvaðeina undir
einn hatt er umhugsunarefni.
Þegar beitt er þvingunum,
líkamlegum eða öðrum, til að
knýja fram vilja sinn, þótt
ekki nái því að teljast nauðg-
un, er málið þó orðið stóral-
varlegt. Og þegar lengra er
gengið standa menn frammi
fyrir refsiverðu atferli sem
þung viðurlög liggja við. Svo
alvarlegt sem þetta er, þá er
óumdeilt að þegar níðst er á
varnarlausum börnum er kom-
ið að ystu mörkum þessa mála-
flokks. Með því að graut-
argera allt, með þeim hætti
sem gert hefur verið, er ekki
verið að gera gagn.
Þegar allir hlaupa á vagninn
og óttast að týnast ella er
sýndarskapur kominn úr
hömlu og jafnvel verið að gera
lítið úr alvarlegustu málunum.
Reynslan sýnir að þegar alvar-
leg mál, og í mörgum tilvikum
stóralvarleg, eru blásin upp í
bólu, þar sem allt er talið gilt,
uns hún springur, verða úr-
bætur litlar.
Fínustu fjölmiðlar Banda-
ríkjanna þögðu áratugum sam-
an um hrikalega framgöngu
Kennedy-bræðra og föður
þeirra gagnvart kvenfólki.
Margverðlaunaðir blaða- og
fjölmiðlamenn voru í þeim fjöl-
menna hópi sem slógu óvinn-
andi múr um þessa sjálfhverfu
auðmenn. Og þessi gömlu
dæmi eru ekki þau einu og
mun yngri eru til. Þessi sam-
ansúrraða varðstaða valdhafa
og þeirra sem áttu að veita að-
haldið skapaði andrúmsloft og
viðhorf sem leiddi til þess að
enn í dag eru til digrir leyni-
sjóðir í vörslu Bandaríkja-
þings sem borgaðar eru úr
bætur fyrir þingmenn til
þeirra sem kært hafa áreitni,
kynferðislega sem aðra.
Brotamennirnir eru þannig
varðir fyrir refsivendi sem
öðrum er búinn. En ekki nóg
með það. Skattborgararnir eru
látnir borga bæturnar fyrir
þá, til þeirra sem sýna það
þrekvirki að komast í gegnum
flókið og þvælið kærukerfi þar
sem margvíslegu þófi er beitt
til að knýja fólk til uppgjafar.
Fréttaglaðir frama-
gosar mega ekki
gleyma sér þegar
mikil alvörumál
eru á dagskrá}
Alvörumál verðskulda
alvöruumræðu
Ý
msum kann að þykja það full-
seint í tilviki undirritaðs að
glíma við í blaðagrein að svara
spurningunni; til hvers erum
við í stjórnmálum? En, er þetta
ekki einmitt ágætis spurning til þess að
rifja upp fyrir sér og meta tilganginn með
þátttöku í stjórnmálum, bæði seint og
snemma.
Nú eru ástæður þess að menn bjóða sig
fram til þings eða sveitarstjórna sjálfsagt
langleiðina eins margvíslegar og mennirnir
eru margir sem það gera. En við skulum
ganga út frá því að í grunninn eigi menn það
sameiginlegt að vilja láta gott af sér leiða.
Fleira kemur svo til eins og gengur.
Einhverjum kann að þykja þetta spenn-
andi heimur, hverjum fylgir athygli og um-
tal. Aðrir sjá fyrir sér þægilega og vel launaða inni-
vinnu. Bjartsýnismenn kunna að sjá þetta sem veg til
vinsælda. En líklegast telur allur þorrinn sig með
þátttöku í stjórnmálum geta haft áhrif. Stjórn-
málaþátttakan gefi færi á að tala fyrir sjónarmiðum,
safna fylgi um hugsjónir, sem viðkomandi trúir á, tel-
ur réttar og til góðs.
Óháð því hver meginhvatinn var fyrir stjórn-
málaþátttöku hvers og eins í byrjun er gefið að það
munu skiptast á skin og skúrir, sigrar og ósigrar.
Menn ná árangri og gleðjast á einum tíma en sjá lítinn
árangur erfiðis síns og verða fyrir vonbrigðum á öðr-
um tímum. Þetta skyldu allir hafa hugfast sem hyggja
á þátttöku í stjórnmálum. Um leið er óhemju mikil-
vægt að þessi veruleiki fæli ekki gott fólk
frá þátttöku. Þetta er rétt eins og að taka
þátt í, einfaldlega að lifa, lífinu sjálfu.
En víkjum þá að því sem sameinar allan
þorrann, að vilja láta gott af sér leiða og hafa
áhrif. Hér er lykilspurningin tvíþætt; í þágu
hverra og hvernig? Við veljum hið einfalda og
augljósa svar við fyrri hluta spurningarinnar,
í þágu samfélagsins. Svarið við seinni hlut-
anum er flóknara, því vissulega geta menn
haft áhrif á marga vegu. Með málflutningi,
með því að koma málum á dagskrá, með
gagnrýni á það sem miður fer og svo síðast
en ekki síst með því að framkvæma hlutina.
Það getur kostað samninga við aðra og mála-
miðlanir eins og kunnara er en frá þurfi að
segja þessa dagana. Og, menn velja sér ekki
sjálfir þá sem þeir þurfa að starfa með á Al-
þingi eða í sveitarstjórnum. Það gerðu kjósendur.
Hangir svo ekki svarið við seinni hluta spurningar-
innar, þ.e. hvernig hafa menn áhrif, saman við svarið við
fyrri hlutanum, sem sagt áhrif í þágu hverra. Við erum
að þessu í þágu samfélagsins. Það er hið dags daglega líf
og amstur fólksins í landinu sem þetta snýst um. Stjórn-
málin lifa ekki sjálfum sér. Stjórnmálaflokkar eru tæki
en ekki sjálfstætt tilverumarkmið. Raunverulegum
tækifærum sem skapast til að bæta samfélagið og gera
mannlífið betra á ekki að kasta frá sér að óathuguðu
máli. Þau vaxa ekki á trjánum.
Steingrímur
J. Sigfússon
Pistill
Til hvers?
Höfundur er þingmaður Vinstrihreyfingarinnar – græns
framboðs í Norðausturkjördæmi.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen SVIÐSLJÓS
Kristján H. Johannessen
khj@mbl.is
Allt byggist þetta auðvitað áþví sem á undan er gengið,s.s. Beauty Tips, Free theNipple og Druslugöng-
unni, en þannig hefur undiraldan
lengi verið sterk. Það sem er hins
vegar alveg nýtt núna er að valda-
miklar og þjóðþekktar konur eru að
stíga fram,“ segir Gyða Margrét Pét-
ursdóttir, dósent í kynjafræði við
stjórnmálafræðideild Háskóla Ís-
lands, við Morgunblaðið.
Vísar hún í máli sínu til þeirrar
miklu umræðu sem átt hefur sér stað
að undanförnu um kynferðislegt of-
beldi og áreitni, meðal annars á vett-
vangi stjórnmálanna hér á landi, en
umræða sú fór í gang eftir að 306 nú-
verandi og fyrrverandi íslenskar
stjórnmálakonur skrifuðu undir yfir-
skriftinni Í skugga valdsins #metoo,
sem birt var í vikunni.
Gyða Margrét segir konur oft
upplifa mikla skömm í kjölfar áreitni
sem geri það að verkum að til verður
ákveðin staðalmynd af brotaþola sem
konur eiga oft erfitt með að samsama
sig við. „Það sem gerðist svo í Holly-
wood, í kjölfar þess að þjóðþekktar
og valdamiklar konur þar stigu fram,
ýtti undir það að konur, sem ella
myndu ekki stíga fram, gátu sam-
samað sig við þær konur sem eru að
stíga fram,“ segir hún og bætir við að
í málum sem þessum skipti oft miklu
fyrir brotaþola að eiga sér fyrir-
myndir. „Sú tilfinning að geta spegl-
að sig í öðrum er oft skömminni yf-
irsterkari.“
Samstaðan sögð stórfrétt
Aðspurð segir Gyða Margrét
það einnig athyglisvert, þegar horft
er til áðurnefnds hóps stjórnmála-
kvenna, að um þverpólitíska hreyf-
ingu er að ræða. „Þetta málefni hefur
í gegnum tíðina verið meira til um-
ræðu meðal flokka á vinstri væng
stjórnmálanna – enda kannski meira
rými til þess í þeim flokkum þar sem
uppi eru aðrar hugmyndir um kyn. Í
mínum huga er þessi þverpólitíska
samstaða því stórfrétt og þá einnig
hvernig Áslaug Arna [Sigurbjörns-
dóttir] fjallaði um þetta í þætti Kast-
ljóss,“ segir hún og vísar þar til vara-
formanns Sjálfstæðisflokksins. Þar
sagðist varaformaðurinn meðal ann-
ars hafa þurft að þola „kynferðis-
legar athugasemdir“ og ummæli þess
efnis að hún sé „ekki starfi sínu vax-
in“ eða að hún hljóti að hafa „sofið
hjá þeim sem völdin hafa“ til að kom-
ast á þann stað sem hún er innan
stjórnmálanna. Þá sagðist hún einnig
hafa hugsað sig tvisvar um áður en
hún kom í þáttinn því „konur telja
þetta ekki hjálpa sér og að það sé
betra að segja ekki frá“. Að sögn
Gyðu Margrétar er umræðan og um
leið framganga stjórnmálakvenna
gott dæmi um hvernig snúa megi því
sem hingað til hefur verið álitið veik-
leikamerki upp í mikinn styrkleika.
Spurð hvaða áhrif þessi mikla
umræða um kynferðislegt ofbeldi og
áreitni kann að hafa á unga pilta
svarar Gyða Margrét: „Nú er lag að
beina sjónum okkar að skólakerfinu
og mikilvægi þess að þar sé vitneskja
um ólíkar birtingarmyndir karl-
mennskunnar – að allir þar, stelpur
og strákar, hafi tæki til að skoða
hvað er að gerast í samfélaginu.
En markmiðið með þessari um-
ræðu er auðvitað ekki það að
strákar upplifi einhvers konar sekt-
arkennd,“ segir hún og bætir við að
nú sé tækifæri til að skoða
tengsl kynjanna og skað-
legar hugmyndir karl-
mennsku, s.s. ofuráherslu
á samkeppnisumhverfi
og styrk.
Samstaða brotaþola
skömminni yfirsterkari
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Nóg komið Landsmenn fjölmenntu á Druslugöngu í miðbæ Reykjavíkur
fyrr á þessu ári til að sýna samstöðu gegn kynferðislegu ofbeldi og áreitni.
Í þeim herferðum erlendis sem
hvetja fórnarlömb ofbeldis og
áreitni til að stíga fram er mis-
jafnt hvort gerendur séu nafn-
greindir, en til þessa hafa þeir
sloppið undan nafnbirtingum í
fjölmiðlum hér á landi. Gyða
Margrét segir nafnbirtingu alltaf
umdeilda.
„Ég hef mjög miklar efasemdir
um það að nafngreina því ég tel
mun gagnlegra að skoða þetta
sem tækifæri til þess að breyta
um kúrs. Það krefst mikillar
sjálfskoðunar að gangast
við því að hafa áreitt ein-
hvern kynferðislega,“
segir hún.
Þá hefur áðurnefndur
hópur stjórnmálakvenna
hér sagst ætla að greina
nánar frá sinni upp-
lifun með þvi að
birta fleiri reynslu-
sögur í dag, föstu-
dag.
Tækifæri til
sjálfskoðunar
NAFNBIRTING EÐUR EI?
Gyða Margrét
Pétursdóttir