Morgunblaðið - 10.01.2018, Blaðsíða 18

BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Ínetaralli í vor verða gerðartilraunir með sérstök hljóð-og ljósmerki til að spornagegn því að hnísur og önnur
smáhveli festist í netum sjómanna
við þorskveiðar. Í Bandaríkjunum
og víðar hafa kröfur verið auknar
til að tryggja vernd sjávar-
spendýra. Þekkt er að hnísur og
önnur smáhveli komi sem meðafli
við veiðar í þorskanet og selir og
ýmsir fuglar við veiðar í grásleppu-
net á grynnra vatni.
Í auglýsingu Ríkiskaupa, fyrir
hönd Hafrannsóknastofnunar, er
óskað eftir tilboðum í leigu á neta-
bátum til að stunda netaveiðar í
rannsóknarskyni í aprílmánuði
vegna mælinga á hrygningarstofni
þorsks vorið 2018, netaralli. Þar er
jafnframt tekið fram að gera eigi
prófanir á fugla- og spendýrafælum
á þremur rannsóknasvæðum.
Hvell hátíðnihljóð og ljós
Guðjón Már Sigurðsson, fiski-
fræðingur á Hafrannsóknastofnun,
segir að í netarallinu verði gerð til-
raun með nýjar tegundir af hnísu-
fælum. Flautur eða fælur eru fest-
ar á netateininn og gefa frá sér
hvell hátíðnihljóð. Hann segir að
fælur hafi verið prófaðar í netaralli
síðasta vor, en hafi ekki reynst vel.
Niðurstaðan hafi verið sú að heldur
meira hafi veiðst af hnísu en án
þessara tækja. Ný tegund verði
prófuð í vor.
Hann segir að einnig verði
prófað að koma ljósum sem lýsa
allan sólarhringinn fyrir á þorska-
netunum. Dýrin geti þá hugsanlega
séð netin betur en ella og vonandi
vari þessi aðferð spendýrin við. Þá
sé líka þekkt að sumir fiskar drag-
ist að ljósi og ljósin gætu þá mögu-
lega aukið afla í leiðinni.
Slík tæki hafa ekki verið próf-
uð á grásleppuveiðum að sögn Guð-
jóns, en unnið er að ákveðnum
verkefnum, sem tengjast þeim
veiðiskap.
Guðjón segir erfitt að meta
hversu mikið af hnísu og öðrum
smáhvelum festist í netum. Miðað
við gögn úr netaralli megi áætla
fjöldann 500-1.500 dýr, misjafnt
eftir árum. Hann segir að á síðasta
ári hafi um 600 selir komið í grá-
sleppunet samkvæmt skráningu
sjómanna, um 400 landselir og 200
útselir. Þetta séu háar tölur miðað
við hversu veikburða landsselstofn-
inn við landið sé orðinn. Hugs-
anlega sé auk þess um vanskrán-
ingu að ræða.
Fjöldi landsela við landið var
talinn vera um 33 þúsund dýr árið
1980, en fjöldinn var metinn um
7.652 dýr í talningu árið 2016.
„Dregið hefur úr hefðbundinni nýt-
ingu selabænda á stofninum og er
því nærtækustu skýringarnar á
fækkun landsels að finna í óbeinum
veiðum (meðafla við fiskveiðar),
veiðum í ósum laxveiðiáa, óskráð-
um veiðum, og óhagstæðum um-
hverfisbreytingum,“ segir m.a. í
ástandsskýrslu Hafrannsóknastofn-
unar 2017.
Auknar kröfur vestanhafs
Í Bandaríkjunum hafa um hríð
verið í gildi ákvæði um verndun
sjávarspendýra (Marine Mammal
Protection Act) og að sögn Guðjóns
var ákveðið þar í haust að fylgja
þessum ákvæðum harðar eftir en
áður. Ákveðið hafi verið að auka
kröfur um upprunaskráningu og að
þeir sem flyttu fisk til Bandaríkj-
anna þyrftu að geta sýnt fram á að
við veiðarnar væri nánast ekkert
um meðafla sjávarspendýra. Fram
hefur komið að margt er reyndar
óljóst um framkvæmd þessara að-
gerða.
„Þessi umræða í Bandaríkj-
unum og víðar setur netaveiðar í
erfiða stöðu og er ein af ástæðum
þess að við ætlum að prófa þessa
tækni,“ segir Guðjón. Víða um
heim er unnið að sams konar til-
raunum með hljóðmerki til að fæla
sjávarspendýr frá netum sjómanna
samhliða auknum kröfum gegn
meðafla.
Flautur og fælur svo
hvalir fari ekki í net
Morgunblaðið/Alfons
Á netum Nokkuð er um að smáhveli komi í þorskanet, en nú er unnið að til-
raunum með sérstök hljóð- og ljósmerki til að sporna gegn því.
18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. JANÚAR 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ekki er sér-stök ástæðatil að ætla
að núverandi ríkis-
stjórn springi á
næstu mánuðum
eða næstu miss-
erum. Kjósendum þykir vænt
um kosningaréttinn og kjörseð-
ilinn sinn og vonandi verður svo
lengi enn. En þeim þykja þau
lausatök sem verið hafa í stjórn-
málum upp á síðkastið ekki vera
æskileg. Rétt er því að ganga út
frá því að sveitarstjórnarkosn-
ingar séu næstar á dagskrá.
Lengi vel var góð þátttaka
hér í sveitarstjórnarkosningum.
Mun betri en víða í nágranna-
löndunum þar sem gott þykir að
helmingur kjósenda kjósi og svo
sem fjórðungur í kosningum til
þings ESB.
Eftir að flestir flokkar í borg-
arstjórn létu fíflaganginn í
kringum „Besta flokkinn“ yfir
sig ganga hrundi kosningaþátt-
taka í borginni niður í 60%.
Kjósendur sýndu að þeim var
stórlega misboðið. Reykjavík
var lengi í hópi sveitarfélaga
sem gættu hófs í skattheimtu,
ráðdeild var í öndvegi og gengið
út frá því að þjónustulund við
húsbændur sína, íbúa borgar-
innar, væri aðalsmerki sveitar-
stjórnar.
Með R-listanum seig á
ógæfuhliðina. Óráðsía óx ár frá
ári. Skattheimta var aukin ár
frá ári. En það dugði ekki til því
skuldasöfnun óx óbærilega ár
frá ári. Jafnvel stöndugustu
fyrirtæki borgarinnar fóru að
eiga bágt þótt
gjaldtaka þeirra
væri aukin jafnt og
þétt eins og skatta-
álögurnar.
Borgin, sem var
áður til fyrir-
myndar um snyrtimennsku og
reisn, er orðin eftirbátur allra
nágranna sinna. Ruglingur í
uppbyggingu stjórnkerfisins,
sem ekkert lát er á, með hverja
silkihúfuna upp af annarri
ásamt óþörfum verkefnum sem
hvergi eru í forgangi hjá
sveitarfélögum. Valdmörk
sveitarfélagsins eru ekki virt og
engu líkara en að æðstu emb-
ættismenn borgarinnar þekki
þau mörk ekki. Ekki heldur til
hinnar almennu lögmætisreglu
um að hafi tilteknu stjórnvaldi
verið fært tiltekið vald þá er
öðru stjórnvaldi beinlínis
óheimilt að taka sér það vald.
Það er sjálfsagt forgangs-
verkefni að fara rækilega yfir
það hvers vegna höfuðborgin
hefur haldið svo illa á sínum
málum þótt fjármunir hafi
streymt í borgarsjóð sem aldrei
fyrr. En það er þekkt, að miklar
tekjur skipta óráðsíumenn
engu. Þegar hvert hneykslið af
öðru birtist borgarbúum eru
viðbrögð borgarstjórans ætíð
þau að neita allri vitneskju og
nú síðast að panta syndakvittun
frá undirmanni sínu um að hann
sé ábyrgðarlaus um stórmál
sem fara aflaga hjá borginni.
Borgarbúar eiga ekki skilið að
sitja uppi með svo vanhæfa
stjórnendur.
Óhugsandi virðist
að stjórnarhættir
í borginni geti
versnað enn}
Brýnt að rétta kúrsinn
Ofveiði þykirekki til fyr-
irmyndar og hér á
landi hefur ofur-
áhersla verið lögð á
að koma í veg fyrir
hana með skyn-
samlegu stjórnkerfi fiskveiða.
Annars staðar hefur ekki geng-
ið eins vel að þessu leyti, til að
mynda í Evrópusambandinu,
þar sem ofveiði er viðvarandi
vandamál.
En í einu sem tengist íslensk-
um sjávarútvegi er óhætt að
tala um ofveiði, raunar hreina
rányrkju, en það eru veiðigjöld-
in sem íslenska ríkið leggur á
útgerðina og hafa reynst óhóf-
leg svo ekki sé meira sagt.
Nýjasta dæmið um þetta er
frásögn formanns Lands-
sambands smábátaeigenda í
samtali við Ríkisútvarpið þar
sem fram kom að af 71 milljónar
króna hagnaði fyrir árið 2015
greiddu smábátaeigendur 430
milljónir til ríkisins. „Við erum
að borga hagnaðinn 2015 sexfalt
til baka,“ segir formaðurinn.
Sjávarútvegurinn greiðir alla
hefðbundna skatta
líkt og önnur fyr-
irtæki og skilar
gríðarlegum verð-
mætum beint og
óbeint til sam-
félagsins úti um allt
land. Þetta gerir hann þrátt fyr-
ir samkeppni við erlendan sjáv-
arútveg sem nýtur gjarnan rík-
isstyrkja.
Röksemdin fyrir því að sjáv-
arútvegurinn greiði þessi óhóf-
legu veiðigjöld er að hann nýti
náttúruauðlind, en það gera
fleiri atvinnugreinar, meðal
annars aðrar útflutnings-
greinar, án þess að vera gert að
greiða fyrir það sérstakt gjald.
Leikurinn er því ójafn, bæði
gagnvart erlendum keppinaut-
um og öðrum innlendum
rekstri. Ýmsir halda því fram að
sanngirnissjónarmið séu á bak
við kröfuna um sérstaka skatt-
heimtu á íslenskan sjávarútveg.
Engin sanngirni getur verið í
því fólgin að halla með þessum
hætti á eina atvinnugrein og
láta hana sæta rányrkju rík-
isins.
Nýleg dæmi um
ofurskatta sýna
að endurskoða þarf
lög um veiðigjöld}
Ofveiðigjöld
N
efnd sem skipuð var eftir ályktun
Alþingis og skilaði skýrslu sinni
í mars 2013 komst að þeirri
niðurstöðu að það vantaði 236
lögreglumenn í lögreglulið
landsins á þeim tíma.
Grundvallarniðurstaða nefndarinnar var að
stórefla þyrfti lögregluna. Í skýrslunni kemur
fram forgangsröðun innan lögreglu og þar var
efst á blaði fjölgun almennra lögreglumanna,
þ.e.a.s. lögreglumanna sem annast útköll og al-
mennt lögreglueftirlit. Þá mat ríkislögreglu-
stjóri að lögreglumenn þyrftu að vera að lág-
marki 860 í landinu. Þar kom fram að fjöldi
lögreglumanna á árinu 2007 hefði verið 712 en
þeim hefði fækkað í 624 á árinu 2012 eða um 88
lögreglumenn.
Og hver hefur þróunin orðið?
Lögreglumenn eru nú um 650 og eru því 60 færri en fyr-
ir tíu árum og enn vantar því meira en 200 lögreglumenn.
Á sama tíma hefur lögreglumönnum fækkað enn frekar ef
miðað er við fjölda lögreglumanna á íbúa, því árið 2007
voru 1,6 lögreglumenn á hverja 1.000 íbúa en á árinu 2016
hafði þeim fækkað í 1,4 á hverja 1.000 íbúa. Komum ferða-
manna til landsins hefur fjölgað með ævintýralegum
hætti, en komum farþega um Keflavíkurflugvöll fjölgaði á
átta ára tímabili frá 2009 til þessa dags úr 1,8 milljónum í
8,9 milljónir samkvæmt áætluðum tölum fyrir síðasta ár,
eða næstum um 500%.
Í þessu sambandi verður einnig að hafa í huga að á síð-
ustu árum hafa ýmis verkefni lögreglu vaxið
og orðið flóknari og nægir þar að nefna skipu-
lagða brotastarfsemi, tölvutengd afbrot, man-
sal, vændi og fjölgun á verkefnum lögreglu
tengdum veru og brottvísun hælisleitenda.
Lögreglan er stoð undir lýðræðisskipan
samfélagsins. Verði hún of veik til þess að tak-
ast á við það hlutverk sitt að halda uppi lögum
og reglu í samfélaginu bitnar það á rétti fólks
til lífs, frelsis, mannhelgi og persónulegs ör-
yggis. Einnig bitnar það á öryggi ríkisins og
samfélagsins í heild. Of veikburða lögregla
skapar því sérstaka áhættu og brýnt er að
grípa til aðgerða sem miða að því að styrkja
lögregluna til þess að takast á við framan-
greint hlutverk sitt. Þá gegnir lögreglan ekki
síður mikilvægu hlutverki á sviði neyðarþjón-
ustu vegna slysa og náttúruhamfara og er ein
af grunnstoðum í almannavörnum eins og fjölmörg dæmi
sanna á undanförnum árum á því sviði.
Ráðherra dómsmála hefur talað fyrir því að lögreglan
verði efld og þar er undirritaður sammála henni. En sú
viðleitni sem finna má í nýjum fjárlögum nægir hvergi
nærri til þess að koma löggæslunni, þó ekki væri nema á
sama stað og fyrir tíu árum. Texti í stjórnarsáttmála nýrr-
ar ríkisstjórnar um öfluga löggæslu í landinu hlýtur að
reynast meira en orðin tóm og verður athyglisvert að
fylgjast með eflingu lögreglunnar á næstu misserum.
Karl Gauti
Hjaltason
Pistill
Fjölga þarf í lögreglunni
Höfundur er þingmaður Flokks fólksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Grásleppuveiðar við Ísland
fengu vottun samkvæmt stöðl-
um MSC í árslok 2014, en
vottunin hefur nú verið aft-
urkölluð vegna meðafla við
veiðar umfram viðmið-
unarmörk. Talið er að mögu-
leiki sé á að grásleppuveiðar
hafi skaðleg áhrif á stofna
landsels, útsels og teistu.
Vottunin var á sínum tíma
veitt eftir margra mánaða um-
sóknarferli og var byggt á við-
miðunarreglum FAO um sjálf-
bærar veiðar. Þegar vottunin
var tilkynnt var talið að MSC-
merking myndi veita ákveðið
forskot í sölu grásleppu-
hrogna.
Vottun
afturkölluð
GRÁSLEPPUVEIÐAR