Morgunblaðið - 02.03.2018, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 2. MARS 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
DonaldTrump, for-seti Banda-
ríkjanna, sagði frá
því fyrir viku að
efnahagsaðgerðir
gegn Norður-Kóreu
hefðu enn verið hertar og væru
orðnar meiri en áður hefði
þekkst. Aðgerðirnar beindust
gegn fjölda fyrirtækja sem átt
höfðu viðskipti við Norður-
Kóreu þrátt fyrir þær aðgerðir
sem Sameinuðu þjóðirnar og
Bandaríkin höfðu þegar ráðist í.
Kim Jong-un, einræðisherra
Norður-Kóreu, ákvað að nota
vetrarólympíuleikana í ná-
grannaríkinu til að lappa upp á
eigin ímynd, sem hefur verð-
skuldað verið með lakasta móti
um langa hríð. Kim hefur jafn-
vel reynst enn hættulegri um-
heiminum en faðir hans og afi
þó að líklega hafi færri lands-
menn farist úr hungri í hans tíð.
Engu að síður er ástæða til að
hafa áhyggjur af örlögum Norð-
ur-Kóreumanna við þær að-
stæður sem ríkja og þar hafa
refsiaðgerðirnar vitaskuld sitt
að segja.
Refsiaðgerðirnar eru þó
nauðsynlegar og illskárri leið til
að takast á við ógnvaldinn en
vopnabeiting, sem þó hefur ekki
verið útilokuð. Bandaríkin hafa
skiljanlega ekki áhuga á að
leyfa Kim að koma sér upp
kjarnorkuvopnum sem geta náð
til þeirra og þau ríki sem nær
eru búa mörg hver þegar við
mikla ógn af völdum Norður-
Kóreu.
Staðreyndin er sú að þó að
þessar efnahagslegu aðgerðir
hafi ekki enn skilað þeim ár-
angri að fá Kim til að falla frá
kjarnorkuvopnabrölti sínu – og
munu ef til vill aldrei duga til
þess – hafa þær haft mikil áhrif.
Sú áhersla sem stjórn Trumps
hefur lagt á að önn-
ur ríki, ekki síst
Kína, aðstoði við að
herða refsiaðgerð-
irnar hefur skilað
sér í verulegum
samdrætti í utan-
ríkisviðskiptum Norður-Kóreu.
Ekki er auðvelt að meta áhrifin
nákvæmlega, en samdrátturinn
í viðskiptum við Kína var senni-
lega tugir prósenta á síðasta ári
og líklegt er að viðskiptahallinn
sé mikill og að hratt gangi á
gjaldeyrisforðann sem Norður-
Kórea hafði komið sér upp árin
á undan.
Þetta kann að verða til þess
að Kim fallist á að gefa eftir, en
á móti má segja að talið er að
áhugi hans á að koma sér upp
langdrægum kjarnorkuvopnum
sé slíkur að hann muni ekki láta
efnahagslegt harðræði stöðva
sig. Og það er heldur ekki eins
og hann geti alls ekki orðið sér
úti um erlendan gjaldeyri, því
að hann getur til dæmis enn selt
vopn og stundað netglæpi sem
skila honum umtalsverðum fjár-
hæðum.
Enn er því alveg óvíst hvern-
ig átökum Kims við umheiminn
mun ljúka. Þau gætu haldið
áfram lengi enn og endað með
því að Kim kæmi sér upp enn
hættulegri vopnum og ógnaði
enn stærri hluta veraldarinnar
en hann gerir nú. Átökin gætu
líka endað með vopnavaldi, ef
Kim sér ekki að sér, en þau
gætu líka endað með því að
breytingar yrðu innanlands, eða
að Kim áttaði sig og veldi að lifa
í friði við umheiminn. Vonandi
leysast þessi mál friðsamlega og
vonandi áður en þau valda meiri
þjáningu. Þangað til verða önn-
ur ríki að standa saman og
tryggja það að ráðandi öfl í
Norður-Kóreu skilji að þetta er
slagur sem þau geta ekki unnið.
Norður-Kórea finnur
fyrir refsiaðgerð-
unum, en óvíst er
hvort það dugar til}
Aðgerðirnar hafa áhrif
Nýjar skýrslursýna að of-
beldi gagnvart lög-
reglumönnum hefur
aukist síðustu þrjú
ár. Þannig voru lög-
reglumenn níu sinnum beittir of-
beldi í janúar s.l.
Formaður Landssambands
lögreglumanna, Snorri Magn-
ússon, segir alltof vægt tekið á
ofbeldisbrotum gagnvart lög-
reglumönnum. Hann segir sam-
bandið hafa lagt áherslu á harð-
ari eftirfylgni í slíkum málum
innan réttarvörslukerfisins.
Snorri bendir á að lögreglu-
menn þurfi sjálfir að kæra og
fylgja málum eftir verði þeir fyr-
ir ofbeldi í stað þess að vinnu-
veitandinn, embættin sjálf, fylgi
slíkum málum eftir. Þetta eru
réttmætar athugasemdir. Það
viðhorf hefur ríkt hér á landi að
æskilegt sé að lögreglumenn
þurfi ekki að ganga um með al-
væpni eins og víða
þykir nauðsynlegt.
Það getur á hinn
bóginn leitt til þess
að þrjótar telji sér
fremur óhætt en
ella að vera með ógnandi hegðun
og jafnvel ofbeldi eins og fram
hefur komið. Vopnleysið, sem
mikill meirihluti er fylgjandi,
þýðir að sjálfsögðu að lög-
reglumenn verða að vera fleiri
en ella þyrfti og annar viðbún-
aður þeirra en skotvopn þarf að
vera vandaður. Og það þýðir
einnig, eins og formaður sam-
bands þeirra bendir á, að ríkis-
valdið verður að taka af festu og
þunga á ofbeldi gegn lögreglu-
mönnum.
Lögreglumaðurinn úti á akr-
inum, þar sem vá mætir honum
iðulega í hverju skrefi, þarf að
vita að lögreglan á traust og
ákveðið bakland og þrjótarnir
þurfa einnig að vita það.
Ofbeldi gagnvart
lögreglumönnum
er ólíðandi}
Baklandið má ekki bregðast
R
íkisendurskoðun birti í vikunni
skýrslu til alþingis um Sjúkra-
tryggingar Íslands sem kaup-
anda heilbrigðisþjónustu.
Skýrslan inniheldur ábendingar
af ýmsum toga, en einkum ábendingar er snúa
að því að gera þurfi ráðstafanir til að bæta
samninga Sjúkratrygginga Íslands. Skýrslan
verður að minni beiðni rædd á vettvangi al-
þingis á næstu vikum.
Það er mat Ríkisendurskoðunar að um-
ræddir samningar tryggi ekki nægilega mark-
viss kaup ríkisins á heilbrigðisþjónustu. Þar af
leiðandi verði ekki séð að samningarnir nái því
markmiði að stuðla að skilvirkni og markvissri
nýtingu fjármagns í heilbrigðiskerfinu.
Skýrslan inniheldur einnig ábendingar til
velferðarráðuneytisins. Ábendingar Ríkisendurskoð-
unar varða annars vegar stefnumörkun og hins vegar
verkaskiptingu við gerð samninga. Að mati Ríkisend-
urskoðunar þarf að marka heildstæða stefnu um heil-
brigðisþjónustu, sem Sjúkratryggingar Íslands geta
byggt á við gerð samninga. Ákveða þurfi hvaða þjónustu
heilbrigðisstofnanir ríkisins eiga að veita og hvaða þjón-
ustu eigi að kaupa af öðrum aðilum, og í hvaða magni.
Ábending Ríkisendurskoðunar sem snýr að stefnu-
mörkun í heilbrigðiskerfinu er réttmæt og góð brýning
fyrir heilbrigðisráðuneytið. Nú þegar er hafin vinna við
gerð heilbrigðisstefnu innan heilbrigðisráðuneytisins.
Ég hef áður talað fyrir því að góð heilbrigðisþjónusta
byggi á skýrri heilbrigðisstefnu, sem sé hluti
af samfélagssáttmálanum. Stefnu sem lifir af
kosningar og breytingar í landsstjórninni og
snýst um jafnt aðgengi að heilbrigðisþjón-
ustu án tillits til efnahags eða búsetu og þar
sem almannafé er skynsamlega ráðstafað.
Ábendingar Ríkisendurskoðunar eru því í
fullu samræmi við mínar áherslur og for-
gangsröðun í embætti heilbrigðisráðherra.
Ríkisendurskoðun beinir því einnig til ráðu-
neytisins að tryggja þurfi eðlilega verkaskipt-
ingu við gerð samninga. Styðja þurfi við
Sjúkratryggingar Íslands sem faglegan samn-
ingsaðila á grundvelli heildstæðrar stefnu-
mörkunar ráðuneytisins. Líkt og fram hefur
komið af hálfu ráðuneytisins hefur verið unnið
að því á síðustu misserum að skerpa á verka-
skiptingu og ábyrgðarskilum við gerð samninga og mun
ráðuneytið halda þeirri vinnu áfram í samstarfi við
Sjúkratryggingar Íslands. Ráðuneytið muni í því sam-
bandi taka athugasemdir og ábendingar Ríkisendurskoð-
unar sem fram koma í skýrslu stofnunarinnar til skoð-
unar.
Gerð heildstæðrar heilbrigðisstefnu, sem samþykkt
verður á alþingi í þverpólitískri sátt af hálfu allra stjórn-
málaflokka sem sæti eiga á þinginu, er því bæði gott og
nauðsynlegt skref í átt að bættri heilbrigðisþjónustu fyr-
ir alla, og góðri nýtingu fjármagns í heilbrigðiskerfinu.
Svandís
Svavarsdóttir
Pistill
Markviss nýting fjármagns
í heilbrigðiskerfinu
Höfundur er heilbrigðisráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen FRÉTTASKÝRING
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Dregið var um 1.450 hrein-dýraveiðileyfi, 1.061 kúa-leyfi og 389 tarfaleyfi,þann 24. febrúar síðast-
liðinn. Alls bárust 3.172 gildar um-
sóknir og voru því rúmlega tvöfalt
fleiri en leyfin sem voru í boði. Þess
má geta að ríflega 1.800 umsóknanna
voru um tarfaleyfin 389. Umsóknir
nú voru færri en í fyrra þegar bárust
3.273 gildar umsóknir um 1.315
hreindýr sem þá var leyft að veiða.
Þegar rýnt er nánar í tölurnar
um veiðikvóta og umsóknir um kýr
og tarfa á veiðisvæðunum níu á
næsta veiðitímabili kemur ýmislegt
forvitnilegt í ljós. Til dæmis að á
veiðisvæðum 3, 2 og 1 bárust um 5,7
sinnum fleiri umsóknir um tarfaleyfi
en voru í boði. Færri umsóknir um
veiði á kúm á svæðum 4 og 9 bárust
en leyfin sem voru í boði.
„Undanfarin ár hefur verið
miklu meiri ásókn í tarfana en kýrn-
ar,“ sagði Jóhann G. Gunnarsson,
sérfræðingur Umhverfisstofnunar á
Egilsstöðum. Hann sagði að menn
byrjuðu gjarnan hreindýraveiðar sín-
ar með því að veiða kýr. Eftir að hafa
veitt kýr í 3-4 skipti viljdu margir
prófa að veiða tarf, bæði vegna krún-
unnar og stærri skrokks. Oft mynd-
ast félagsskapur um hreindýraveiðar
og fara félagarnir með þeim sem fær
leyfi í hvert skipti. Þeir skipta þá
gjarnan kostnaði og kjöti á milli sín.
Yfirleitt er meira til skiptanna af törf-
um en kúm því tarfaskrokkar eru að
meðaltali um 80-90 kg þungir en al-
gengt er að skrokkar af kúm séu 35-
45 kg.
Villast á törfum og kúm
Veiðisvæðin eru miserfið og
stærsti kvótinn er á svæðum 1 og 2
þar sem yfirleitt er þokkalega greið-
fært að komast um og sækja bráðina
á sexhjóli. Þau svæði eru eðli málsins
samkvæmt vinsælust. Á öðrum
svæðum, 3-9, er kvótinn minni og
getur veiðin þurft að fara fram hátt
til fjalla þaðan sem bera þarf bráðina
að farartæki.
Tarfakvótinn í ár er 389 tarfar
og sá minnsti í tíu ár. Kúakvótinn er
hins vegar 1.061 kýr og hefur ekki
verið stærri. Jóhann taldi að ein
ástæða þess að tarfakvótinn er ekki
hærri væri sú að of margir vetur-
gamlir tarfar hefðu verið felldir í
misgripum fyrir kýr nú á seinustu
árum. Óvönum getur reynst erfitt að
greina á milli svo ungra tarfa og
hreinkúa. Veturgamlir tarfar eru al-
friðaðir og miðast tarfaveiði því við
tveggja vetra og eldri tarfa.
„Veiðimenn og leiðsögumenn
þurfa að vanda sig betur. Það er auð-
velt að villast á veturgömlum tarfi og
kú, sérstaklega ef leiðsögumaðurinn
er ekki vakandi fyrir því að segja
veiðimanninum til. Veiðimenn þurfa
líka að spá vel í hornin á dýrinu sem
þeir ætla að fella. Yfirleitt er hægt að
sjá mun á hornum veturgamalla
tarfa og kúa ef vel er að gáð. Þá er
einnig fleira sem sjá má sem greinir
kynin að. Ef menn dæma bara út frá
hornum á meðan þau eru loðin á
veturgömlu törfunum og á kúnum þá
er það vísasta leiðin til að ruglast,“
sagði Jóhann. Hann áætlaði að
„pungbeljurnar“ sem felldar hafa
verið í misgripum á hverju ári hefðu
talið nokkra tugi á ári, samkvæmt
uppgefnum skráningum leiðsögu-
manna með hreindýraveiðum. Þegar
þetta gerist ár eftir ár fari það að
telja.
Vilja tarfa með stór horn
Jóhann sagði að önnur ástæða
þess að tarfakvótinn hefði minnkað
undanfarin ár væri að veiðimenn
hefðu kvartað yfir því að tarfarnir
hefðu ekki fengið að ná nægum aldri
til að bera jafn glæsilegar krúnur og
4-6 vetra tarfar gera.
Þriðja ástæða minni kvóta á
törfum en kúm er að fleiri tarfar falla
á hverju ári af náttúrulegum orsök-
um en kýr. „Ef menn finna dauð
hreindýr á fengitíma eða eftir fengi-
tíma þá eru það yfirleitt tarfar. Ef
verða jarðbönn eftir átök fengitím-
ans þá eru dugmestu tarfarnir orðnir
holdlitlir og rýrir og þola illa harð-
indin,“ sagði Jóhann.
Miklu meiri ásókn í
hreintarfa en kýr
Hreindýraveiðileyfi 2018
Kýr Tarfar
Svæði Kvóti Umsóknir Ums./leyfi Kvóti Umsóknir Ums./leyfi
1 200 221 111% 84 476 567%
2 356 440 124% 64 362 566%
3 60 85 142% 20 95 475%
4 29 26 90% 30 59 197%
5 53 99 187% 46 190 413%
6 81 116 143% 73 420 575%
7 155 211 136% 30 142 473%
8 43 43 100% 22 56 255%
8* 40 79 198%
9 44 16 36% 20 36 180%
*Veitt í nóvember
Heimild: Umhverfisstofnun
Veiðisvæði
Hreindýrakvóti 2009 til 2018
1.500
1.250
1.000
750
500
250
0
Kýr Tarfar
1.333 1.272
1.001 1.009
1.229 1.277
1.412
1.300 1.315
1.450
408 412
421 421
606 620
630 452 393
389
925 860
580 588 623 657
782 848 922
1.061
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Samtals kvóti: 1.450 dýr. Umsóknir: 3.172 (219%)
Morgunblaðið/RAX
Hreindýr Í Kringilsárrana.