Morgunblaðið - 09.03.2018, Blaðsíða 23

Morgunblaðið - 09.03.2018, Blaðsíða 23
Það eru komin þrjú ár síðan ég skrifaði grein í Morgunblaðið og sagði Seðlabankann rýra lífs- kjör almennings stór- kostlega með hávaxta- stefnu sinni og inngripum á gjaldeyr- ismarkaði. Fyrir það fyrsta myndi það valda miklum kostnaði fyrir af- borganir lána ein- staklinga og fyrirtækja en inngrip bankans á gjaldeyrismarkaði, til að halda aftur af styrkingu gengisins, myndi halda aftur af lífskjörum al- mennings og valda miklum kostn- aði við að halda úti gjaldeyrisforða. Ég hef síðan árlega fjallað um þetta, fyrst með grein árið 2016, „Seðlabankinn tapar öllu sínu eigin fé – og lætur sem ekkert sé“ og síðan fyrir ári, „Seðlabankinn er búinn með allt sitt eigið fé“. Það þarf því ekki að koma á óvart hver staðan er í dag hjá bankanum, með neikvætt eigið fé. Það hefur verið ljóst í mörg ár hvert stefndi og í millitíðinni hefur Seðlabankinn tapað hátt í 200 milljörðum á gjaldeyrisforða sín- um. Þá er ótalið það tjón sem há- vaxtastefnan hefur valdið almenn- ingi. Það hefur alltaf legið fyrir hver lausn vandans er: Að lækka vexti og minnka gjaldeyrisforða. Hvort tveggja hefði sparað samfélaginu gríðarlega fjármuni. En í stað þess að fjalla um gjaldþrot peninga- stefnu bankans hélt Seðlabankinn málstofu, 6. mars; „verðbólga og trúverðugleiki peningastefnu“. Það er ekki Seðlabankanum að þakka að verðbólga hefur verið hófleg síðustu ár heldur alþjóðlegri verð- hjöðnun (olía, aðrar hrávörur og neysluvörur hafa lækkað mjög mikið). En á málstofunni vildi bankinn meina, þrátt fyrir að hafa sólundað hundruðum milljarða síðustu 3 ár, að hann hefði „bætt kjölfestu verðbólguvæntinga“! Við sjáum af af- glöpum bankans í eignastýringu, sala á FIH með tugmillj- arða afslætti og skuldabréfum Kaupþings með milljarða afslætti, að honum er ekki treystandi til að stýra eignum með hagkvæmum hætti. Aðrir seðlabankar, sem þó eru hæfir í eignastýringu, hafa þurft að færa gjaldeyrisforða sinn til fjármálaráðuneytisins í gegnum tíðina enda skerpir það á rekstri þeirra. Það blasir því við að ríkið taki stærstan hluta gjaldeyrisforða Seðlabankans til sín og visti í fjár- málaráðuneytinu, sem aftur ætti að greiða stærstan hlut til Líf- eyrissjóðs starfsmanna ríkisins. Á sama tíma þarf að lækka vexti í landinu, öllum til hagsbóta. Það breytir því hins vegar ekki að pen- ingastefnan hefur verið rekin hér í þrot á síðustu árum. Hvernig ætl- ar Seðlabanki Íslands að axla ábyrgð á því? Eftir Heiðar Guðjónsson » Það hefur verið ljóst í mörg ár hvert stefndi og í millitíðinni hefur Seðlabankinn tapað hátt í 200 milljörðum á gjald- eyrisforða sínum. Heiðar Guðjónsson Höfundur er hagfræðingur. Hver axlar ábyrgð á af- glöpum Seðlabankans? 23 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. MARS 2018 Vetrarklædd Vel klædd kona á göngu á Laugavegi í marsmánuði sem hefur verið fremur kaldur en sólríkur. Eggert Hver stóratburð- urinn rekur annan á vettvangi alþjóða- stjórnmála. Hér skulu nefndir fimm: Xi Jinping, forseti Kína og leiðtogi Kommúnistaflokks Kína, fær ótakmarkað umboð til að sitja sem forseti. Vladimír Pútín, for- seti Rússlands, notar 40 mínútur af 90 mínútna ræðu um stöðu mála í Rússlandi til að lýsa rússneskum hernaðarmætti og getu rússneskra kjarnorkuflauga til að granda skot- mörkum hvarvetna í heiminum. Donald Trump, forseti Bandaríkj- anna, boðar hækkun tolla um 25% á stáli og 10% á áli og segir auðvelt að sigra í viðskiptastríði. Angela Merkel verður kanslari Þýskalands í fjórða og líklega síðasta sinn. Andstæðingar ESB sigra í þing- kosningum á Ítalíu. Kína Forseti Kína hefur eftir daga Ma- ós aðeins mátt sitja í tvö fimm ára kjörtímabil. Nú ætlar þing alþýð- unnar að afnema regluna. Gildi þess er þó ekki mikið, segja sérfræðingar. Forsetaembættinu fylgi aðeins formleg völd. Þungamiðja valdsins í Kína felist í að vera leiðtogi Komm- únistaflokksins og æðsti yfirmaður hersins. Þar séu engin tímamörk. Xi Jinping gegnir einnig þessum emb- ættum. Sem forseti Kína kemur Xi hins vegar fram fyrir hönd lands síns gagnvart þjóðhöfðingjum og stjórn- arleiðtogum annarra landa. Að hann geti það án tímamarka sam- ræmist ásetningi kín- verskra ráðamanna um að láta meira að sér kveða á alþjóðavett- vangi. Efling kínverska hersins er af sama meiði. Skref til baka í átt til miðstýringar og per- sónudýrkunar í anda Maós leiðir þó líklega til spennu heima fyrir auk þess að spilla áliti Kína út á við. Það er að minnsta kosti mat sér- fræðinga við hugveituna The Brook- ings Institution í Washington. Cheng Li og Ryan McElveen segja: „Líti alþjóðasamfélagið sífellt nei- kvæðari augum til Kína og ef gagn- rýni frá frjálslyndum kínverskum menntamönnum, keppinautum inn- an stjórnmálaelítunnar og kínversk- um almenningi fær byr í seglin, get- ur það leitt til klofnings innan forystunnar og stjórnmálalegs óróa í Kína.“ Rússland Forsetakosningar verða í Rúss- landi 18. mars. Ræða Vladimírs Pút- íns fimmtudaginn 28. febrúar um stöðu mála í Rússlandi var öðrum þræði framboðsræða vegna kosn- ingabaráttu hans. Á 18 ára valdaferli hefur Pútín að vísu búið þannig um hnúta að innan Rússlands þrífst eng- in stjórnarandstaða, kosningabar- áttan er því sýndarmennska. Pútín og menn hans hafa tögl og hagldir í rússnesku stjórnmála-, at- vinnu- og fjármálalífi. Aðrir eru ein- faldlega „teknir úr umferð“. Þróun lífskjara og efnahags- ástands í Rússlandi undanfarin er Pútín lítt til framdráttar. Þess vegna varð honum svona tíðrætt um víg- búnað, nýjar kjarnaflaugar og get- una til að ögra öllum heiminum. Hann minnti þar á einræðisherrann í Norður-Kóreu, Kim Jong-un. Með innrásinni í Georgíu árið 2008 og Úkraínu árið 2014 og stuðn- ingnum við Bashar al-Assad í borg- arastríðinu í Sýrlandi hefur Pútín reynt að gera sig gildandi út á við í von um auknar vinsældir á heima- velli. Ófriðarstefna hans ýtir þó und- ir vígbúnaðarkapphlaup og þar með sífellt þyngri byrðar á rússneskan almenning. Sovétkerfið hrundi und- an slíkum byrðum. Hve lengi þola Rússar þær nú? Fréttaritari BBC leitaði svara við því á ferð í afskekkt rússneskt þorp í tilefni forsetakosn- inganna. Það voru gerð hróp að hon- um og gömul kona sagði: „Allt frá því að Napóleon réðst á okkur hafið þið reynt að sölsa Rússland undir ykkur.“ Bandaríkin Leiðtogar Kína og Rússlands þrá að fylla tómarúmið sem þeir vona að skapist vegna framgöngu Donalds Trumps á alþjóðavettvangi. Trump telur að stefnan um Bandaríkin í fyrsta sæti styrkist með heitingum í garð bandamanna Bandaríkjamanna. Þannig lét hann áður en hann varð forseti. Þá talaði hann niður til NATO-þjóðanna. Hann hefur nú kúvent í afstöðunni til NATO. Trump vill þó enn reisa landamæramúr gagnvart Mexíkó. Nú ætlar hann einnig að reisa toll- múra gagnvart Mexíkó og Kanada. Trump lætur gjarnan eins og verndartollar bitni verst á Kínverj- um. Kanadamenn flytja þó fimm sinnum meira af stáli til Bandaríkj- anna en Kínverjar. Kínverskir ráða- menn láta tollabrölt Trumps sér í léttu rúmi liggja. Bandamenn Bandaríkjanna innan ESB og í Kan- ada rísa hins vegar upp og andmæla auk flokksmanna hans meðal repú- blíkana. Vinstrisinnar í hópi demó- krata fagna – þar með Bernie Sand- ers sem sótti gegn Hillary Clinton frá vinstri í prófkjöri árið 2016. Þýskaland Það tók um fimm mánuði að end- urnýja stjórnarsamstarf stóru flokk- anna í Þýskalandi eftir sam- bandsþingskosningarnar 24. september 2017. Taka mátti ákvörð- un um samstarf strax að kosningum loknum en Martin Schulz, keppi- nautur Angelu Merkel fyrir hönd jafnaðarmanna, vildi ná sér niðri á henni. Hann hraktist að lokum í fangið á Merkel og þaðan úr leið- togasætinu. Í allsherjaratkvæða- greiðslu meðal flokksmanna var stjórnarsamstarfið samþykkt með 66% atkvæða. Merkel verður kanslari fjórða kjörtímabilið í röð. Xi Jinping og menn hans sögðu að Merkel hefði í 12 ár verið kanslari Þýskalands og enginn setti henni tímamörk, þess vegna ætti ekki að setja Xi skorður. Líklegt er þó að Merkel sitji ekki sem kanslari allt þetta kjörtímabil heldur víki fyrir þeim sem leiðir flokkinn í kosningum 2021. Ítalía Ítalir mynda þriðja öflugasta hag- kerfið innan ESB (eftir úrsögn Breta) á eftir Þjóðverjum og Frökk- um. Uppgang ítalskra andstæðinga ESB og farand- og flóttafólks má að verulegu leyti rekja til þess að Ítalir hafa horn í síðu evrunnar og telja Brussel-valdið hafa haldið illa á út- lendingamálum. Ítalir kusu gegn ESB með því að velja flokka „gegn kerfinu“. Matteo Salvini sem vill verða næsti forsætisráðherra Ítalíu segir evruna „glæp gegn mannkyni“. Fréttaritari BBC segir að „martröð ráðamanna ESB“ kunni að raunger- ast í næstu ríkisstjórn Ítalíu. Óvissutímar Eina ályktun má draga af því sem hér er lýst: Það ríkja óvissutímar. Í nýbirtri varnarstefnu Bandaríkj- anna er meginhættan ekki lengur talin stafa af hryðjuverkum heldur hervæðingu í Kína og Rússlandi auk nethernaðar. Nýlega skýrðu þýsk yfirvöld frá því að í eitt ár hefði óvinur, líklega frá Rússlandi, leynst í tölvum þýska stjórnkerfisins. Netstríð er háð á hverjum degi. Í Sýrlandi má sjá afleiðingu þess þegar einræðisherra snýst gegn eig- in þjóð til varnar valdi sínu, blóðbað- ið er ógnvænlegt. Rússar leggja blessun sína yfir það. Nokkuð hefur dregið úr spennu á Kóreuskaganum. Nú vill Kim Jong- un viðræður frekar en vopnaskak. Staðan er þó brothætt. Innan Evrópusambandsins verður ástandið sífellt flóknara. Veik for- ysta snýst til varnar. Minnsta frávik frá regluverkinu er talið ógn við samstarfið allt. Raddir um nauðsyn breytinga á regluverkinu verða þó sífellt háværari – hafa ítalskir kjós- endur stigið fyrsta skrefið? Eftir Björn Bjarnason »Eina ályktun má draga af því sem hér er lýst: Það ríkja óvissu- tímar. Björn Bjarnason Höfundur er fyrrv. ráðherra. Óvissutímar á alþjóðavettvangi

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.