Morgunblaðið - 01.05.2018, Blaðsíða 30

30 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 1. MAÍ 2018
Fyrir utan umfjöllunarefnið:hlutskipti miðaldrakvenna í atvinnulífi ogsamfélagi nútímans, og
umbreytandi möguleika sam-
takamáttar kvenna til að virkja hæfi-
leika og blómstra á sínum for-
sendum, er fýsileiki þess að leikgera
Svartalogn langt í frá augljós. Þessi
nýjasta bók Kristínar Marju Bald-
ursdóttur líður dálítið fyrir sviplitlar
aðalpersónur og skort á verulega
áhugaverðum og dramatískum
„þröskuldum“ á vegi Flóru, Petru og
pólsku söngdísanna, sem eru þrjár í
bókinni en tvær á sviðinu, Ewa og Jo-
anna. Tónskáldið Petra er að koðna
niður í Vestfjarðaþorpinu en sigrar
loks heiminn með hjálp hinna aust-
rænu radda og viðskiptavits brott-
reknu bókhaldskonunnar að sunnan.
Jafnvel ástin lætur á sér kræla en
mun ekki fá að afvegaleiða konurnar
í lífshamingjuleit sinni, eins og hún
hefur áður gert.
Það verður að játast að ekki þótti
mér Melkorku Teklu Ólafsdóttur og
Hilmi Snæ Guðnasyni auðnast að
berja í þessa bresti að neinu marki.
Til að gera söguna að nothæfu elds-
neyti í leiksýningu hefði þurft tals-
vert sjálfstæðari afstöðu, meira
framlag frá leikskáldinu, minni virð-
ingu fyrir texta skáldkonunnar.
Stóri vandinn liggur í persónu
Flóru. Þó að við fáum langsamlega
mest að vita um hennar hagi, fortíð
og þá klemmu sem lífið er búið að
koma henni í verður persónan sjálf
aldrei fyllilega lifandi, sérstök eða
áhugaverð fyrir lesanda/áhorfanda.
Til þess ber hún of þungar byrðar í
erindisrekstri verksins varðandi
meðferð samfélagsins og vinnumark-
aðarins á síðmiðaldra konum með til-
heyrandi tjóni á sjálfsmynd og
-trausti. En það er ekki hægt að leika
það, ekki í svona hefðbundinni og
leikhúsraunsærri úrvinnslu. Það þarf
persónuleika. Það þarf alvöru
árekstra við annað fólk og kringum-
stæðurnar. Það fýkur vissulega svo-
lítið í Flóru stundum, þegar Petra
dettur í þunglyndi eða listræn frekju-
köst, en allt slíkt lagast áreynslulítið.
Vissulega vinnur hún hógværa hetju-
dáð með því að bjarga Joönnu úr
klóm ofbeldishrottans Krumma og
halda honum fjarri, en jafnvel það
gengur stóráfallalaust og skilur ekki
eftir sjáanleg merki á persónunni og
þroska hennar. Það er varla nokkuð
út á skothelda frammistöðu Elvu
Óskar Ólafsdóttur að setja, annað en
ósk um að hún fái feitari og safaríkari
bita fljótlega.
Petra er jafnvel enn óskýrari per-
sóna, en hana sjáum við með augum
Flóru í fyrstupersónufrásögn bókar-
innar. Geðsveiflur hennar og mót-
sagnir gera Petru auðvitað skraut-
lega og andlegt ástand hennar og/eða
dyntir móta að mörgu leyti fram-
vindu verksins, ásamt aðstæðum Jo-
önnu og viðbrögðum hennar við
þeim. En persónan sjálf nær ekki
sjálfstæðu lífi, hvorki í bók né á sviði.
Edda Arnljótsdóttir náði Petru fyrir
vikið ekki í fókus, en skapaði vissu-
lega nokkur sönn augnablik, ekki síst
þar sem kómískir möguleikar voru í
boði. Það sama má segja um Elvu
Ósk, sérstaklega var vandræðagang-
urinn í samdrætti Flóru og heims-
borgarans Marteins (Baldur Trausti
Hreinsson) gleðigjafi.
Það gerir minna til þó að smærri
persónur skorti dýpt og fyrir vikið
var þar fleira sem gladdi. Ragnheið-
ur Steindórsdóttir var hæfilega
aðsópsmikil sem Guðrún gamla,
frænka og skjól Petru, þó að eldri og
skrítnari „kerling“ hefði trúlega
hjálpað sýningunni og breikkað gall-
eríið. Pálmi Gestsson náði sýndist
mér öllu sem í boði var út úr hrúður-
karlinum innanmjúka, Jóhannesi
verkstjóra. Sama má segja um Hall-
grím Óskarsson, ekki við hann að
sakast þó að Krummi sé klisjulegur
ofbeldismaður og vesalmenni þegar á
reynir. Hann fór síðan einna verst út
úr einum af stærri annmörkum sýn-
ingarinnar: leikmyndinni.
Eins og það hefur nú hljómað vel á
einhverju stigi að staðsetja þetta
Vestfjarðadrama í jarðgangamunna,
og þó að útfærsla Gretars Reynis-
sonar þjóni í raun flæði sýningar-
innar ágætlega og gangverk hennar
sé hnökralaust og flott hjá Hilmi Snæ
hefur hún þann stóra galla að skapa
skelfilega hljóðvist fyrir leikhópinn.
Allt of oft drukknaði textinn, eða
barst í það minnsta ekki skiljanlegur
út í sal. Verst fór út úr þessu eitt lyk-
ilatriði verksins, lokauppgjör
Krumma og Joönnu. Hann á öskrinu,
hún að berjast við hvolfþak Grétars
með grátstaf í kverkum. Og pólskan
hreim.
Langoftast þegar unnið er með er-
lendan hreim í íslensku leikhúsi er
það í grínleikritum og oft er bæði út-
færsla og tilgangur einhvers staðar á
rasismarófinu. Svo er ekki hér.
Raunar finnst mér hin vandaða og
heiðarlega vinna Snæfríðar Ingvars-
dóttur og Estherar Talíu Casey með
pólska hreiminn, og pólska textann,
vera eitt það besta við sýninguna, að
svo miklu leyti sem ég er dómbær á
hversu vel þeim tekst til í samstarfi
við Ewu Marcinek, pólskuráðgjafa
sinn. Esther hefur ekki úr stóru
drama að moða í hlutverki sínu en Jo-
anna hefur talsverða nærveru og
átökin í kringum hana eru viðburða-
miðja verksins. Snæfríður gerði
þetta ágætlega.
Ónefnd eru Birgitta Birgisdóttir
og Snorri Engilbertsson, sem fara
með hlutverk nokkurs konar innri
radda Flóru, holdgerðar sem fyrr-
verandi samstarfsmenn hennar.
Raddirnar eru að mestu hæðnislegar
og sjálfsásakandi, sem á vel við, og
hugmyndin er fín, sem og úrvinnsla
Birgittu og Snorra. En textinn nær
ekki nægilegu flugi og dugar ekki til
að gefa þessum þætti vídd og líf.
Einu nær sviðsetningin að miðla
sem ekki tekst í bókinni, reyndar
mjög skiljanlega. Það er tónlistin
sem Petra semur, Ewa og Joanna
syngja og allir sem heyra heillast af.
Það er ekki lítið sem lagt er á herðar
Markétu Irglová og Sturlu Mio
Þórissyni, tónlistarhöfundum
verksins. Góðu heilli er útkoman
ákaflega sjarmerandi lög við seið-
mögnuð og dramatísk ljóð íslenskra
skáldkvenna, Guðfinnu frá Hömrum,
Ólöfu frá Hlöðum og Ólínu Andrés-
dóttur. Lögin eru í einhvers konar
þjóðlagaskotnum söngvaskálda-
poppstíl, sem hægt er að spyrja sig
hvort rími við það sem okkur er sagt
um tónskáldið sérlundaða, eða eigi
erindi í kirkjur Suður-Þýskalands,
þar sem Petra og systur hennar í list-
inni slá í gegn. En góð tónlist afvopn-
ar jafnvel hryssingslega gagnrýn-
endur og þetta eru falleg lög, vel flutt
í sýningunni og gætu auðveldlega átt
framhaldslíf. Eins og persónur
verksins sem hafa sótt í þau styrk og
von til að ganga til móts við lífið. Það
sést best í lokamynd verksins, sem er
snjöll og fer langt með að réttlæta
leikmyndina.
Það hefur ekki verið neinn
hægðarleikur fyrir Halldór Örn
Óskarsson að lýsa þessi göng hans
Gretars. Enda stundum erfitt að ná
sambandi við svipbrigði leikaranna.
Effektalýsing í gangaveggjum og
lofti er hins vegar stundum áhrifarík
í samspili sínu við hljóðmynd Elvars
Geirs Sævarssonar og Arons Þórs
Arnarssonar. Búningar Maríu Th.
Ólafsdóttur eru frekar rökréttir og
tilþrifalitlir, nema þá rauði kjóll
Flóru sem gegnir nokkuð mikilvægu
tákn- og sálfræðilegu hlutverki í
frelsun hennar. Óheppilegt að þessi
glæsifatnaður skuli virka meira heft-
andi en frelsandi, kona að pakka sér
inn í þröngar kynæsandi umbúðir og
upp á óstöðugu háu hælana. Alger-
lega gegn sögn verksins.
Leikgerð Svartalogns fylgir mót-
aðri leikgerðarhefð Þjóðleikhússins,
sem það fær oft skammir fyrir að
leita svona oft í. Hér endurgeldur
efniviðurinn ekki traustið og virð-
inguna sem honum er sýndur, nær
ekki að blómstra eða hafa þau sterku
áhrif sem augljós vilji stendur til.
Við enda ganganna
Ljósmynd/Hörður Sveinsson
Heiðarleiki „Raunar
finnst mér hin vandaða og
heiðarlega vinna Snæfríð-
ar Ingvarsdóttur og Est-
herar Talíu Casey með
pólska hreiminn, og
pólska textann, vera eitt
það besta við sýninguna.“
Þjóðleikhúsið
Svartalogn bbbnn
Eftir Kristínu Marju Baldursdóttur í
leikgerð Melkorku Teklu Ólafsdóttur.
Leikstjórn: Hilmir Snær Guðnason. Leik-
mynd: Gretar Reynisson. Búningar:
María Th. Ólafsdóttir. Tónlist: Markéta
Irglová og Sturla Mio Þórisson. Lýsing:
Halldór Örn Óskarsson. Hljóðmynd:
Elvar Geir Sævarsson og Aron Þór
Arnarsson. Ráðgjöf varðandi pólsku:
Ewa Marcinek. Leikarar: Elva Ósk Ólafs-
dóttir, Edda Arnljótsdóttir, Ragnheiður
Steindórsdóttir, Snæfríður Ingvars-
dóttir, Esther Talía Casey, Hallgrímur
Ólafsson, Pálmi Gestsson, Baldur
Trausti Hreinsson, Birgitta Birgisdóttir
og Snorri Engilbertsson. Frumsýning á
Stóra sviði Þjóðleikhússins 27. apríl
2018.
ÞORGEIR
TRYGGVASON
LEIKLIST
PÖNTUN AUGLÝSINGA:
Til mánudagins 7. maí
SÉRBLAÐ
Skoðuð verða húsgögn og innréttingar,
skrautmunir og fylgihlutir fyrir heimilið,
litir og lýsing ásamt mörgu öðru.
NÁNARI UPPLÝSINGAR GEFUR:
Katrín Theódórsdóttir
Sími: 569 1105 kata@mbl.is
Heimili &
hönnun
fylgir Morgunblaðinu föstudaginn 11. maí